Nông nghiệp vững vàng trong biến động

Năm 2025, ngành nông nghiệp phải đối mặt với nhiều biến động, từ thiên tai cực đoan, mưa lũ liên tiếp đến thị trường thế giới bất định, chi phí logistics leo thang... Giữa muôn ngàn sóng gió, nông nghiệp vẫn thể hiện nội lực mạnh mẽ khi sản xuất ổn định, nhiều ngành hàng đạt kỷ lục xuất khẩu mới, khẳng định sức bền và khả năng thích ứng linh hoạt của toàn ngành.

Khép lại 11 tháng của năm, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt hơn 64 tỷ USD, xuất siêu ước đạt 19,55 tỷ USD. Điều này có được là nhờ nguồn cung dồi dào từ sản xuất trong nước và năng lực đáp ứng yêu cầu thị trường ngày càng cao của nông dân và doanh nghiệp.

Vững sản xuất, giữ tăng trưởng

Từ đầu năm đến nay, ước tính thiệt hại do thiên tai, lũ lụt đã lên tới hơn 99.469 tỷ đồng; trong đó lĩnh vực nông nghiệp chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với hơn 541 nghìn ha lúa, hoa màu bị ngập úng; 73.300 con gia súc, hơn 5 triệu con gia cầm bị chết, cuốn trôi; gần 172 nghìn lồng bè thủy sản thiệt hại...

Những con số từ Cục Thống kê cho thấy thiệt hại lan rộng từ trồng trọt, chăn nuôi đến thủy sản, phản ánh mức độ tổn thương sâu rộng đến sinh kế nông dân, vùng nguyên liệu và chuỗi sản xuất.

Trong bối cảnh đó, nông nghiệp đã chứng minh sức chống chịu bền bỉ khi hết tháng 11, cả nước thu hoạch 42,56 triệu tấn lúa, dự kiến cả năm sẽ đạt hơn 43 triệu tấn. Thiên tai làm giảm diện tích gieo trồng hầu hết các loại rau màu, nhưng sau mưa lũ nhiều địa phương đã tích cực khôi phục, mở rộng diện tích gieo trồng, bảo đảm nguồn cung nội vùng và cung ứng ra toàn quốc.

Dù chịu thiệt hại lớn do thiên tai, ngành thủy sản vẫn ghi nhận tăng trưởng nhờ bứt phá từ lĩnh vực nuôi trồng với sản lượng chung 11 tháng trong năm ước đạt hơn 9 triệu tấn, tăng 2,9% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, sản xuất ổn định và phục hồi nhanh chóng sau thiên tai là bàn đạp cho tăng trưởng xuất khẩu, góp phần quan trọng đưa kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản 11 tháng năm 2025 đạt 64,01 tỷ USD, tăng 12,6% so với cùng kỳ và vượt kim ngạch cả năm 2024; xuất siêu ước đạt 19,55 tỷ USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm 2024.

Nhiều mặt hàng đã xác lập kỷ lục xuất khẩu mới như cà-phê đạt 7,88 tỷ USD, tăng 59,7%; rau quả đạt 7,91 tỷ USD, tăng 19,5%...

Với đà phục hồi sản xuất và tăng trưởng xuất khẩu như hiện nay, ngành nông nghiệp kiên định mục tiêu tăng trưởng khoảng 4% và phấn đấu kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản cả năm đạt 70 tỷ USD.

Thực tế, để đạt được con số ấn tượng về xuất khẩu năm 2025, nông nghiệp Việt Nam đã trải qua một chặng đường “nâng cấp” toàn diện chất lượng, tiêu chuẩn và chuỗi cung ứng. Nếu như trước đây, nông sản chỉ dựa vào lợi thế sản lượng thì nay tập trung nhiều vào chất lượng với phân khúc chế biến sâu ngày càng được coi trọng.

Điển hình như ngành cà-phê, Việt Nam vốn là nước xuất khẩu cà-phê Robusta lớn nhất thế giới đã dịch chuyển từ bán nhân thô sang nâng tỷ trọng cà-phê rang xay, hòa tan, cà-phê đặc sản. Việc áp dụng chứng nhận Rainforest Alliance, Fairtrade và tuân thủ sớm Quy định Chống phá rừng của EU (EUDR) đã giúp cà-phê Việt Nam không chỉ duy trì thị phần lớn ở EU mà còn tiếp cận tốt hơn các thị trường chất lượng cao, giá tốt.

Ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam cho rằng, doanh nghiệp nông nghiệp đang ngày càng nhạy bén với yêu cầu của các thị trường xuất khẩu, nhất là các khu vực tiêu chuẩn cao, như Mỹ, Nhật Bản, EU... cho nên kéo theo chuỗi cung ứng cũng đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch động thực vật.

Đây là điều kiện tất yếu nếu muốn đẩy mạnh xuất khẩu, vì hằng năm các thị trường đều bổ sung và đưa ra nhiều quy định mới về tiêu chuẩn an toàn và kiểm dịch động, thực vật (SPS), hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT) đòi hỏi người sản xuất và doanh nghiệp phải cập nhật kịp thời.

Định vị chiến lược tăng trưởng mới

Năm 2025, nông nghiệp Việt Nam ghi nhận sức bền và nhiều thành tựu nổi bật, nhưng vẫn còn hai “nút thắt chiến lược” cần tháo gỡ là nền tảng khoa học công nghệ chưa đủ mạnh để tạo bứt phá mang tính dẫn dắt và tư duy sản xuất chưa thật sự đổi mới, bám theo tín hiệu cung-cầu và chuỗi giá trị.

Xác định khoa học công nghệ là nền tảng tăng trưởng, ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngành nông nghiệp đã tổ chức hội nghị để triển khai kế hoạch thực hiện.

Đến tháng 11/2025, Bộ Chính trị có Kết luận số 219-KL/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 nhấn mạnh động lực then chốt của khoa học công nghệ trong phát triển nông nghiệp giai đoạn mới.

Theo Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, khoa học công nghệ sẽ mở rộng không gian phát triển mới của nông nghiệp trong tất cả các lĩnh vực trên cơ sở tạo ra nhiều giống cây trồng, vật nuôi mới có năng suất, chất lượng cao; nhiều quy trình hiện đại được áp dụng, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Ngoài ra, các lĩnh vực môi trường, biến đổi khí hậu, quan trắc, giám sát, thông tin dữ liệu khí tượng thủy văn… với nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị cũng được ứng dụng hiệu quả trong thực tiễn, góp phần quan trọng vào dự báo thời tiết, khí hậu, bảo vệ sản xuất.

Thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp tại các chương trình, kế hoạch hành động về triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, trong đó thực hiện chuyển đổi số toàn diện, ứng dụng mạnh mẽ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong quản lý, đào tạo, nghiên cứu; xây dựng hệ sinh thái đào tạo số ngành nông nghiệp; tập trung nghiên cứu các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số có tính ứng dụng cao trong nông nghiệp...

Nếu đổi mới công nghệ là điều kiện cần thì đổi mới tư duy và tổ chức sản xuất chính là điều kiện đủ để nông nghiệp Việt Nam bứt phá thực chất, bền vững và có sức cạnh tranh dài hạn.

Do đó, nâng cao nhận thức và hành động của nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp trong sản xuất, chế biến, xuất khẩu để hình thành liên kết chuỗi hiệu quả đóng vai trò quan trọng thay đổi căn bản nền sản xuất nông nghiệp theo hướng xanh, tuần hoàn, sinh thái, phù hợp với xu hướng sản xuất và tiêu dùng của thế giới.

Bà Ngô Tường Vy, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu cho biết: “Phát triển theo chuỗi giá trị chính là chìa khóa mở cánh cửa lớn cho nông sản Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu. Hiện công ty tiếp tục đầu tư mở rộng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, ứng dụng công nghệ sau thu hoạch, phát triển dòng sản phẩm cao cấp để xây dựng thương hiệu trái cây Việt Nam; trong đó có sản phẩm sầu riêng cấp đông nguyên trái thương hiệu DuriVy đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường chất lượng cao như Mỹ, Trung Quốc, Thái Lan”.

Trước những biến động khó lường của thời tiết, khí hậu và diễn biến phức tạp của thị trường thế giới, ngành nông nghiệp đang chứng minh vai trò trụ đỡ kinh tế đất nước khi kiên trì thích ứng, chủ động đổi mới và từng bước nâng tầm giá trị.

Trong giai đoạn phát triển mới, để giữ vững đà tăng trưởng, ngành nông nghiệp cần tập trung chuẩn hóa quy trình sản xuất xanh; thúc đẩy chuyển đổi số trong dự báo thị trường và cảnh báo thiên tai; đa dạng hóa sản phẩm chế biến để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.