Năng lượng tái tạo đang mở ra cơ hội để Việt Nam bứt phá, trở thành điểm sáng về năng lượng sạch ở khu vực. Tuy nhiên, để hiện thực hóa cần đồng bộ nhiều giải pháp, tháo gỡ những “nút thắt”, yếu tố then chốt quyết định.
Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, năng lượng tái tạo đang được xác định là lực đẩy then chốt, góp phần hình thành một nền kinh tế xanh, tuần hoàn và phát triển bền vững. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ phải vượt qua nhiều rào cản cả về thể chế, hạ tầng, nguồn lực và công nghệ.
Đón cơ hội bứt phá
Năng lượng tái tạo bao gồm điện gió, điện mặt trời, sinh khối, năng lượng từ chất thải… không chỉ là xu hướng phát triển bền vững toàn cầu, mà còn là công cụ quan trọng để Việt Nam từng bước thay thế các nguồn năng lượng truyền thống, vốn đang dần cạn kiệt và gây ra nhiều hệ lụy về môi trường.
Theo thống kê của các chuyên gia năng lượng, tại Việt Nam, tổng số giờ nắng trong năm dao động từ 2.000 đến 2.600 giờ; cường độ bức xạ đạt từ 3,69 đến 5,9kWh/m², là điều kiện lý tưởng cho phát triển điện mặt trời. Trong khi đó, đường bờ biển dài hơn 3.000km, nhiều khu vực có vận tốc gió trung bình hơn 6,5m/s, phù hợp cho các dự án điện gió trên bờ, gần bờ và ngoài khơi. Ngân hàng Thế giới đánh giá tiềm năng điện gió của Việt Nam là lớn nhất Đông Nam Á, với công suất kỹ thuật ước tính có thể vượt 600GW. Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long: “Đối với Việt Nam, tiềm năng của năng lượng tái tạo rất lớn, cần tận dụng tốt nguồn năng lượng vô tận này để thay thế cho các nguồn năng lượng hóa thạch gây ô nhiễm môi trường. Làm tốt được điều này sẽ là tiền đề cho nền kinh tế xanh”.
Các mô hình chuyển đổi như công trình xanh, giao thông xanh hay thành phố thông minh không chỉ nâng cao chất lượng sống cho người dân mà còn giúp doanh nghiệp gia tăng lợi thế cạnh tranh, khẳng định uy tín trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ở khu vực đô thị và dân dụng, việc ứng dụng công nghệ hiện đại cũng đang làm thay đổi căn bản cách thức sử dụng năng lượng. Từ các tòa nhà tích hợp cảm biến ánh sáng, điều hòa tự động điều chỉnh theo nhiệt độ môi trường, đến hệ thống chiếu sáng công cộng sử dụng cảm biến chuyển động, tất cả đều đang góp phần tiết kiệm điện năng một cách thông minh và hiệu quả.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Phương Nam, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA, năng lượng tái tạo đóng vai trò then chốt trong thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), đặc biệt là SDG7 về năng lượng sạch, SDG13 về hành động vì khí hậu và SDG8 về tăng trưởng kinh tế bao trùm. Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, những ứng dụng này không chỉ là xu thế, mà còn là động lực để đột phá trong chuyển đổi năng lượng và kiến tạo tương lai phát triển bền vững.
Nút thắt từ vốn đến cơ chế
Theo Quy hoạch điện VIII, Việt Nam cần tới 136 tỷ USD để đầu tư vào hạ tầng truyền tải và phát triển hệ thống điện trong giai đoạn tới, trong đó riêng cho hạ tầng truyền tải cần khoảng 18,1 tỷ USD. Tiến sĩ Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ Quốc gia: “Việt Nam còn đối mặt với các thách thức cơ bản gồm: Nhận thức về tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo hiện nay không đồng đều ở nhiều cấp; kế hoạch thực hiện tuy có nhưng việc triển khai chưa thật sự hiệu quả; việc huy động các nguồn lực về tài chính xanh còn phức tạp và cuối cùng là trình độ vận hành kỹ thuật của nhân sự còn chưa theo kịp với sự phát triển của ngành”.
Chuyển đổi năng lượng không thể thành công nếu thiếu đồng bộ ba trụ cột: hạ tầng, nhân lực và công nghệ. Trong khi hệ thống truyền tải cần được nâng cấp khẩn trương để “giải phóng” nguồn điện sạch, thì bài toán nhân lực cũng có thể trở thành điểm nghẽn nếu thiếu chiến lược dài hạn. Bà Vũ Chi Mai, Giám đốc Dự án Năng lượng sạch, Chi phí hợp lý và An ninh năng lượng cho các quốc gia Đông Nam Á (Dự án CASE tại Việt Nam) cho biết, công suất điện mặt trời và điện gió của Việt Nam dự kiến sẽ tăng từ 5 đến 7 lần trong vòng 5 năm tới. Điều đó đòi hỏi một đội ngũ nhân lực không chỉ đông đảo mà cần phải có kỹ sư lõi, chuyên môn sâu về thiết kế cũng như giám sát thiết kế tại hiện trường, chuyên gia tài chính khí hậu, nhân lực phân tích môi trường đạt chuẩn quốc tế... Bên cạnh đó, doanh nghiệp trong nước vẫn phụ thuộc vào thiết bị, công nghệ nhập khẩu, từ tuabin, inverter cho đến hệ thống lưu trữ khiến giá thành đầu tư cao, kéo dài thời gian thu hồi vốn.
Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 751/QĐ-TTg thành lập Ban Chỉ đạo về giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc các dự án tồn đọng. Ban chỉ đạo này có nhiệm vụ rà soát, phân loại từng dự án và đề xuất hướng xử lý cụ thể.
Việt Nam và các nước G7 cùng đối tác phát triển là Liên minh châu Âu, Na Uy, Đan Mạch đã thông qua Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) ngày 14/12/2022 tại Brussels, Vương quốc Bỉ. Chương trình ban đầu huy động khoảng 15,5 tỷ USD từ khu vực công và tư nhân nhằm hỗ trợ một số mục tiêu mới của Việt Nam. Trong khi đó, Việt Nam đang từng bước thử nghiệm cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện lớn (cơ chế DPPA), hướng tới thị trường điện cạnh tranh minh bạch, hiệu quả.
Đặc biệt, Nghị định số 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới, có hiệu lực từ ngày 3/3/2025, trong đó có quy định dự án điện từ nguồn năng lượng tái tạo có lắp đặt hệ thống lưu trữ điện và có đấu nối với hệ thống điện quốc gia được ưu tiên huy động vào giờ cao điểm của hệ thống điện theo quy định, trừ nguồn điện tự sản xuất, tự tiêu thụ. Nghị quyết số 57-NQ/TW cũng không chỉ xác định đổi mới sáng tạo là động lực phát triển, mà còn nhấn mạnh yêu cầu nâng cao giá trị trong nước ở các ngành mũi nhọn như năng lượng.
Bài 2: Doanh nghiệp vượt "chướng ngại vật" trên hành trình xanh
![[Video] Việt Nam tiên phong xây dựng khung pháp lý cho trí tuệ nhân tạo](https://cdn.nhandan.vn/images/3883af5deaaac3167e637b7d16f14779aa56e949fa95dcda3ea8f2e7d5f5a32d330425d5ac55c34c59fce11813c594647213fad326aff1a6b54fc268269aa751/1764674648273.jpg.webp)
![[Video] Hệ thống số hóa quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ](https://cdn.nhandan.vn/images/3883af5deaaac3167e637b7d16f14779aa56e949fa95dcda3ea8f2e7d5f5a32d39b58d5591d528b453053a3a4d15ce3315b6ca5023d0d7a4ed9b35952ec5ea1360f756bb67b9d48b3e8ee90339ffde13/avatar-of-video-1031173.png.webp){kind=avatar}
![[Video] Dấu ấn công nghệ Việt tại Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025](https://cdn.nhandan.vn/images/3883af5deaaac3167e637b7d16f14779aa56e949fa95dcda3ea8f2e7d5f5a32d39b58d5591d528b453053a3a4d15ce33a85f15c6fb0d325f2c7b84b84cd3badf60f756bb67b9d48b3e8ee90339ffde13/avatar-of-video-1031150.png.webp){kind=avatar}
