Rà soát lại vị thế cây chuối trong chiến lược phát triển
Chuối hiện là một trong những cây ăn quả chủ lực của Việt Nam, nằm trong nhóm trái cây xuất khẩu quan trọng với thị trường ngày càng mở rộng. Nhiều chuyên gia nhận định, với nhu cầu tăng mạnh trên toàn cầu và tiềm năng sản xuất trong nước, kim ngạch xuất khẩu chuối của Việt Nam hoàn toàn có thể chạm mốc 1 tỷ USD trong tương lai gần.
Tuy nhiên, thực tế phát triển cho thấy ngành chuối đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó nổi bật là bệnh héo vàng (Panama) do nấm Fusarium oxysporum f. sp. cubense (Foc) gây ra. Đây là loại bệnh có khả năng tồn tại lâu dài trong đất, kháng cao với các loại thuốc bảo vệ thực vật thông thường, khiến việc phòng trừ chủ yếu mới dừng ở biện pháp vệ sinh, khử trùng và kiểm soát lây lan.
Tại Diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối” do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp Báo Nông nghiệp và Môi trường và Viện Nghiên cứu Rau quả tổ chức ngày 13/12, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũ (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho rằng, đã đến lúc cần rà soát lại một cách bài bản vị thế của cây chuối trong chiến lược phát triển cây trồng.
Theo ông Lê Quốc Doanh, năm 2022, Bộ đã ban hành Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực với mục tiêu đưa kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 5 tỷ USD vào năm 2025 và 6,5 tỷ USD vào năm 2030, trong đó chuối được xác định là mặt hàng trọng tâm. Tuy nhiên, đến nay, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã vượt mốc 8 tỷ USD, cho thấy dư địa phát triển rất lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu phải điều chỉnh, cập nhật lại định hướng đối với từng loại cây trồng.
Chuối hiện có diện tích thuộc nhóm lớn nhất trong ngành cây ăn quả, sản lượng cả nước ước đạt khoảng 2,8 triệu tấn mỗi năm. Năm 2024, xuất khẩu chuối mang về khoảng 378 triệu USD, con số chưa tương xứng với tiềm năng và quy mô sản xuất. Một trong những “nút thắt” lớn, theo ông Doanh, chính là việc chuối nằm trong danh mục cây trồng chính, dẫn đến những ràng buộc về khảo nghiệm, công nhận giống, trong khi yêu cầu thực tiễn đòi hỏi phải nhanh chóng đưa các giống mới, giống chống chịu bệnh vào sản xuất.
Từ thực tế đó, ông Lê Quốc Doanh kiến nghị sớm đưa cây chuối ra khỏi danh mục cây trồng chính để tạo điều kiện linh hoạt hơn cho nghiên cứu, công nhận giống và ban hành các quy trình kỹ thuật phù hợp, đặc biệt là trong phòng trừ bệnh héo vàng. Theo ông, phòng bệnh là quan trọng, nhưng cần đặt trong bức tranh tổng thể tái cơ cấu ngành chuối, gắn với tổ chức sản xuất, liên kết chuỗi và nâng cao giá trị gia tăng.
Kiểm soát chất lượng, giữ lợi thế cạnh tranh xuất khẩu
Ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, định hướng phát triển ngành chuối trong thời gian tới là xây dựng nền sản xuất bền vững, đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường xuất khẩu. Đến năm 2025, diện tích trồng chuối cả nước ước đạt hơn 163.000 ha, sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn, trong đó xuất khẩu tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng.
Tuy nhiên, ngành chuối vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn như sản xuất nhỏ lẻ, manh mún; hạ tầng phục vụ vùng trồng tập trung còn hạn chế; tác động của biến đổi khí hậu, sâu bệnh diễn biến phức tạp; khâu bảo quản, sơ chế, đóng gói chủ yếu ở quy mô nhỏ. Thông tin thị trường đến với người sản xuất còn hạn chế, trong khi các rào cản kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu, nhất là yêu cầu về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm, ngày càng chặt chẽ.
Riêng với thị trường Trung Quốc, thị trường tiêu thụ chuối lớn của Việt Nam, tiêu chuẩn được quy định rất cụ thể: chuối phải được thu hoạch sau 10-16 tuần ra hoa, ở trạng thái chưa chín; vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được đăng ký, phê duyệt; quy trình làm sạch, phân loại, bao gói, truy xuất nguồn gốc phải đáp ứng đầy đủ yêu cầu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc.
Chia sẻ từ thực tiễn doanh nghiệp, ông Phạm Quốc Liêm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, Chủ tịch Công ty cổ phần Nông nghiệp U&I (Unifarm) nhấn mạnh, việc lựa chọn vùng trồng và giống chuối phải dựa trên cơ sở khoa học, đặc biệt là đánh giá nguy cơ nhiễm bệnh Panama. Theo ông, giống chuối UNI 126 đã cho thấy khả năng chống chịu bệnh tốt, hình thái ổn định, không xỉn màu trái, phù hợp với yêu cầu xuất khẩu và có thể xem xét mở rộng tại một số khu vực miền trung như thành phố Huế.
Các ý kiến tại diễn đàn cho rằng, để giữ vững và nâng cao lợi thế cạnh tranh của chuối Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ chính sách, nghiên cứu giống, kiểm soát dịch bệnh đến tổ chức sản xuất và xây dựng thương hiệu. Trong đó, việc tháo gỡ các rào cản về cơ chế, nhất là xem xét lại danh mục cây trồng chính đối với chuối, được coi là một trong những giải pháp then chốt, tạo dư địa phát triển bền vững cho ngành hàng giàu tiềm năng này trong giai đoạn tới.
![[Video] Hoàn thành 3.188km tuyến chính cao tốc](https://cdn.nhandan.vn/images/96664fff867a18844cf7965e4e1c11786c6aa39a53b124c43ab34a1bd9e0ab6c1e39cc0c073a05945dc8cfcbaf012c5aba43e28e76c622698c59fbf8fcfdd5293c7c4f229359aba580a4e2f637103b66/dung00-18-26-10still006.jpg.webp)
