Chuối là một trong những cây ăn trái chủ lực của nước ta. Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, đến năm 2025, ước tính diện tích chuối cả nước là 163,5 nghìn ha, sản lượng ước đạt 2,75 triệu tấn. Chuối hiện là một trong những loại trái cây xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chuối là 371,9 triệu USD, đứng thứ 4 sau sầu riêng, thanh long và dừa.
Hiện nay, thị trường chuối toàn cầu đang rộng mở đối với ngành chuối Việt Nam. Theo một báo cáo của Mordor Intelligence, quy mô thị trường chuối toàn cầu đạt 139,51 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 175,51 tỷ USD vào năm 2029. Với nhu cầu lớn của thị trường thế giới và tiềm năng phát triển của cây chuối ở Việt Nam, xuất khẩu chuối hoàn toàn có thể đạt mốc 1 tỷ USD
Tuy nhiên, sự phát triển của cây chuối Việt Nam đang gặp một số thách thức không nhỏ. Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, việc tổ chức sản xuất hiện nay chưa thực sự hiệu quả, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, gây trở ngại cho việc đầu tư đồng bộ, quản lý chất lượng, tiêu thụ sản phẩm và xây dựng các liên kết chuỗi.
Bên cạnh đó, hạ tầng phục vụ sản xuất tập trung chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi khâu bảo quản, sơ chế, đóng gói dù đã được cải thiện nhưng vẫn chủ yếu ở quy mô nhỏ.
Thêm nữa, thông tin thị trường đến với người sản xuất còn hạn chế, giá cả biến động khó lường. Đặc biệt, tác động của biến đổi khí hậu như khô hạn, xâm nhập mặn cùng với diễn biến phức tạp của sâu bệnh hại đang ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng chuối.
Tại diễn đàn, chia sẻ của các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp đều cho rằng, một trong những mối lo của các đơn vị trồng chuối hiện nay là dịch bệnh héo vàng hại chuối tại Việt Nam (còn gọi là bệnh Panama).
Để ứng phó với bệnh Panama, giải pháp hiệu quả nhất hiện nay là phát triển giống chuối có khả năng kháng bệnh. Trong thời gian qua, công tác chọn tạo giống chuối kháng bệnh Panama đã được quan tâm, đẩy mạnh ở Việt Nam. Đến nay, đã có một số giống qua thử nghiệm đã chứng tỏ được khả năng kháng bệnh Panama với tỷ lệ cao, mà điển hình là các giống UNI 126 của Unifarm, Furi 5 của Viện Nghiên cứu Rau quả.
Theo Tiến sĩ Trần Ngọc Hùng, Bộ môn Công nghệ sinh học, Viện Nghiên cứu Rau quả, bệnh Panama đang là mối đe dọa lớn đối với ngành, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và sinh kế. Tác nhân gây bệnh là Fusarium oxysporum f. sp. cubense (Foc), một loại nấm sống trong đất, xâm nhập qua rễ và làm tắc nghẽn mạch dẫn của cây, dẫn đến các triệu chứng điển hình như vàng lá và héo rũ từ lá già.
Để ứng phó với tình hình dịch bệnh, Việt Nam đã tích cực tham gia các hội nghị tập huấn và hoạt động của các tổ chức quốc tế như BAPNET (Mạng lưới châu Á-Thái Bình Dương về chuối) và Bioversity nhằm tìm kiếm giải pháp đối phó chung. Bên cạnh đó, công tác nghiên cứu khoa học được đẩy mạnh thông qua việc công bố các báo cáo chuyên sâu về bệnh, đồng thời cử cán bộ sang học tập, trao đổi kinh nghiệm tại các viện nghiên cứu quốc tế.
“Chúng tôi tập trung xác định và chọn tạo các giống chuối có khả năng chống chịu bệnh như một giải pháp căn cơ, lâu dài và bền vững. Đặc biệt, việc phê duyệt và triển khai Dự án ‘Hỗ trợ khẩn cấp để kiểm soát và quản lý bệnh héo vàng lá chuối do nấm Fusarium chủng Tropical Race 4 (TR4) gây ra tại Việt Nam’ do FAO tài trợ đã thể hiện rõ quyết tâm của Việt Nam trong việc kiểm soát dịch bệnh ở tầm quốc gia”, Tiến sĩ Hùng cho biết.
