Mặc dù Iran và Mỹ tiếp tục khẳng định cam kết đối với con đường ngoại giao, song khoảng cách đến một thỏa thuận còn rất dài và nỗ lực nhằm giải quyết “hồ sơ hạt nhân” của Iran vẫn gian nan.
Sau thời gian dài đình trệ kể từ khi Mỹ đơn phương đình chỉ thỏa thuận hạt nhân ký với Iran, thời gian qua, các cuộc đàm phán gián tiếp giữa hai bên được nối lại trong nỗ lực giải quyết những vấn đề tồn đọng.
Trải qua 5 vòng đàm phán, Washington và Tehran đã lên kế hoạch cho vòng thương lượng mới. Tuy nhiên, việc Israel bất ngờ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran và cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran hồi tháng 6/2025, trong đó Mỹ cũng cùng Israel ném bom các địa điểm hạt nhân của Iran, đã làm tiêu tan các nỗ lực hòa giải.
Kế hoạch đàm phán bị hủy bỏ, Tehran bác bỏ thương lượng với Mỹ, dẫn tới nhóm E3 (Anh, Pháp, Đức) kích hoạt cơ chế tái áp đặt các lệnh trừng phạt Iran hồi tháng 10 vừa qua. Bất chấp những nỗ lực ngoại giao được tăng cường trong nửa cuối năm 2025, vẫn chưa có thỏa thuận nào về hướng đi tiếp theo liên quan chương trình hạt nhân của Iran.
Tại cuộc thảo luận mới đây, lập trường của Hội đồng Bảo an về các hoạt động hạt nhân của Iran vẫn còn chia rẽ, giữa bên ủng hộ việc khôi phục các lệnh trừng phạt và bên cho rằng các lệnh trừng phạt nên được dỡ bỏ vĩnh viễn. Nguồn cơn của sự chia rẽ giữa các thành viên Hội đồng Bảo an là tranh cãi liên quan thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), được Iran và các cường quốc nhóm P5+1 ký năm 2015.
Việc Pháp, Đức, Anh kích hoạt cơ chế tái áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran khiến Nga và Trung Quốc cho rằng JCPOA không còn hiệu lực pháp lý, qua đó ảnh hưởng tính hợp pháp của việc triệu tập cuộc họp tại Hội đồng Bảo an về vấn đề này.
Trong khi đó, Mỹ, Anh, Pháp và các thành viên khác của Hội đồng Bảo an lập luận rằng, Nghị quyết dẫn đến thỏa thuận hạt nhân Iran vẫn còn hiệu lực, do đó Hội đồng nên tiếp tục thảo luận vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân. Kể từ sau cuộc chiến 12 ngày, quan hệ giữa Iran và Mỹ bị đẩy lên nấc thang căng thẳng mới.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi xác nhận, Iran đã ngừng các kênh liên lạc với Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff từ nhiều tháng nay. Mặc dù cả Mỹ và Iran vẫn để ngỏ khả năng đạt thỏa thuận bằng con đường ngoại giao, song đều đi kèm những điều kiện khó có thể thỏa hiệp.
Iran luôn khẳng định lập trường cứng rắn cho rằng chương trình tên lửa của nước này mang tính chất phòng thủ và được thiết kế để ngăn chặn các cuộc tấn công, đồng thời nhấn mạnh không thương lượng về sự tồn tại của kho vũ khí này. Iran tiếp tục tiến hành các cuộc tập trận tên lửa ở nhiều thành phố.
Trong khi đó, giới chức Israel cảnh báo về các cuộc tập trận của Iran, cho rằng Tehran đang xây dựng lại và mở rộng sản xuất tên lửa đạn đạo, cũng như nghi ngờ Tehran đang khôi phục chương trình làm giàu hạt nhân sau khi chịu thiệt hại nặng nề do các cuộc không kích của Israel và Mỹ.
Giữa lúc Iran và Mỹ nhiều mâu thuẫn, Phó Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ tại Trung Đông, bà Morgan Ortagus khẳng định, Mỹ vẫn sẵn sàng đàm phán chính thức với Iran, nhưng chỉ khi Tehran sẵn sàng cho một cuộc đối thoại trực tiếp và có ý nghĩa. Iran khẳng định vẫn cam kết với các nguyên tắc cốt lõi của JCPOA, trong đó đồng ý hạn chế chương trình hạt nhân của mình để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, song cũng nhấn mạnh, việc Mỹ kiên quyết yêu cầu Tehran không làm giàu uranium là trái với các quyền của Iran theo JCPOA.
Lựa chọn tốt nhất cho cả Iran và phương Tây cũng như cộng đồng quốc tế là đàm phán và đạt giải pháp bảo đảm chương trình hạt nhân của Iran vì mục đích hòa bình. Đối thoại thay đối đầu, thúc đẩy xây dựng lòng tin mới có thể giải quyết được những mâu thuẫn sâu sắc tồn tại bấy lâu nay, nhằm khôi phục JCPOA, văn kiện pháp lý quan trọng góp phần bảo đảm hòa bình và an ninh cho khu vực.