Hội nghị thượng đỉnh Đối thoại Nhật Bản+Trung Á (CAJAD) đã ra Tuyên bố Tokyo với một lộ trình đầy tham vọng nhằm thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực giữa một trong những nền kinh tế hàng đầu châu Á với khu vực giàu tiềm năng. Nhật Bản và năm quốc gia Trung Á nhất trí bước vào giai đoạn hợp tác mới, trở thành quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng và đa diện.
Đây là lần đầu tiên đối thoại CAJAD được nâng lên cấp nguyên thủ quốc gia kể từ khi cơ chế hợp tác này được thành lập hơn hai mươi năm trước, quy tụ sự tham dự của các tổng thống Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Turkmenistan. Trong bối cảnh những thách thức khu vực và toàn cầu ngày càng gia tăng, tại lần gặp gỡ này, các nhà lãnh đạo Trung Á và Nhật Bản đã vạch ra khuôn khổ hợp tác chính trị, kinh tế và ngành nghề sâu rộng hơn, với ba lĩnh vực ưu tiên là phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, giảm phát thải các-bon và giao lưu nhân dân.
Là một khu vực có vai trò và tầm quan trọng địa chính trị, kinh tế ngày càng tăng, được đánh giá như một điểm giao thoa giữa châu Âu và châu Á, sở hữu nguồn tài nguyên năng lượng và khoáng sản dồi dào, cũng như sự tăng trưởng kinh tế và dân số mạnh mẽ, Trung Á ngày càng thu hút sự quan tâm hợp tác đầu tư của các cường quốc trên thế giới. Cơ chế CAJAD do Nhật Bản khởi xướng từ năm 2004, xuất phát từ quan điểm cho rằng, sự ổn định và phát triển của Trung Á đòi hỏi phải có hợp tác khu vực nhằm giải quyết các vấn đề chung.
Tại Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên trong cơ chế hợp tác CAJAD ở Tokyo vừa qua, Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae đã tuyên bố khởi động “Sáng kiến Tokyo CAJAD”, nhằm thúc đẩy nâng cao và đa dạng hóa công nghiệp của 5 nước Trung Á, đồng thời tăng cường quan hệ “đôi bên cùng có lợi”. Ba lĩnh vực hợp tác trọng tâm mới được xác định là Phát triển xanh và tăng cường khả năng ứng phó; kết nối và phát triển nguồn nhân lực.
Các nhà lãnh đạo Trung Á đã hoan nghênh Sáng kiến Tokyo CAJAD, đồng thời bày tỏ cảm ơn sự hợp tác và hỗ trợ của Nhật Bản trong ba lĩnh vực hợp tác trọng tâm. Nhật Bản và các quốc gia Trung Á đặt mục tiêu triển khai các dự án kinh doanh với tổng giá trị 3.000 tỷ yên (khoảng 19 tỷ USD) trong vòng 5 năm tới. Các nước thể hiện mong muốn xây dựng các dự án cùng có lợi giữa Nhật Bản và Trung Á, cũng như mối quan tâm cao đối với việc tăng cường hơn nữa hợp tác và liên kết với Nhật Bản trong các lĩnh vực.
Để thúc đẩy phát triển bền vững và tăng cường khả năng phục hồi, Nhật Bản cam kết hợp tác về chuyển đổi năng lượng, các biện pháp ứng phó biến đổi khí hậu, giảm thiểu rủi ro thiên tai và tăng cường chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu. Tokyo cũng tuyên bố ủng hộ việc phát triển hơn nữa Tuyến đường vận tải quốc tế xuyên biển Caspi, được gọi là Hành lang Trung tâm và khởi động Quan hệ đối tác hợp tác trí tuệ nhân tạo (AI) Nhật Bản-Trung Á. Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của Nhật Bản đối với lĩnh vực logistics khu vực, đặc biệt trong bối cảnh Trung Á đóng vai trò cầu nối Đông-Tây.
Sau hai mươi năm hợp tác, thương mại của Nhật Bản với các nước Trung Á hiện đạt khoảng 35 tỷ USD. Đặc biệt, trữ lượng các nguyên tố đất hiếm ở Trung Á biến nơi đây thành một trung tâm tiềm năng trong tiến trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Đối mặt sự cạnh tranh gay gắt hiện nay, việc Nhật Bản tiếp cận các nguồn tài nguyên quan trọng, bao gồm cả khoáng sản đất hiếm, là lợi ích chiến lược then chốt đối với nước này.
Các nhà lãnh đạo Trung Á cho biết sẵn sàng bảo đảm môi trường đầu tư thuận lợi cho các công ty Nhật Bản trong các lĩnh vực năng lượng, sản xuất, vận tải, khoáng sản trọng yếu, nông nghiệp và công nghệ số. Sự kết hợp giữa tiềm năng tài nguyên của các nước Trung Á và công nghệ tiên tiến của Nhật Bản trong các lĩnh vực được cho là mở ra những cơ hội thuận lợi cho sự hợp tác thành công giữa hai bên trong giai đoạn mới.
