Tái định nghĩa “thành công”
Sean Baker chỉ bỏ ra khoảng sáu triệu USD kinh phí cho Anora, để mang về tới năm tượng vàng Oscar 2025 (bao gồm cả hai hạng mục Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc nhất), sau khi đoạt Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes 2024.
Ông sở hữu tình yêu sâu sắc dành cho nghệ thuật kể chuyện, cũng như niềm tin không lay chuyển vào sức mạnh của những trải nghiệm chân thực đời thường. Các bộ phim của ông là những cánh cửa mở vào cuộc sống của những phận người hiếm khi xuất hiện trên màn ảnh lớn. Người đạo diễn đã lắng nghe, quan sát và khuyếch đại tiếng nói của những con người tưởng chừng như sẽ bị lãng quên ấy. Từ những đoạn phim mà ông tự quay bằng... điện thoại cho đến tột đỉnh hào quang Oscar, ông xác lập lại nội hàm của khái niệm “thành công” trong nghệ thuật điện ảnh.
Baker tôn trọng sâu sắc các nhân vật và bối cảnh. Ông kể chuyện về những cộng đồng bị gạt ra bên lề xã hội, bằng cách tự mình tham gia trực tiếp vào cuộc sống của họ, để không ngừng nghiên cứu, tìm hiểu và lắng nghe. Sự kết nối này giúp các tác phẩm có độ chân thực và đồng cảm hiếm thấy. Mang đầy tính báo chí và thấm đẫm chủ nghĩa hiện thực, những câu chuyện đời thường trong phim của Baker không bị bóp méo, cũng không tập trung quá mức vào việc khai thác nỗi đau để “mua nước mắt”.
Đi theo những câu chuyện “đáng để được kể lại”
Lớn lên ở New Jersey, từ nhỏ, Sean Baker đã bị cuốn hút bởi những câu chuyện chân thực, thấm đẫm cảm xúc con người. Khi theo học ngành điện ảnh tại Trường Nghệ thuật Tisch (Đại học New York), ông hờ hững với những giấc mơ làm “phim bom tấn” Hollywood của bạn bè cùng khóa, mà đắm chìm trong thế giới của riêng mình: Một phong cách đòi hỏi tâm huyết và nỗ lực, chứ không phải tiền bạc.
Với tác phẩm Tangerine, Baker đã phá vỡ mọi tiêu chuẩn của ngành công nghiệp điện ảnh nhờ việc quay phim hoàn toàn bằng... iphone 5s. Và rồi bước ngoặt đã đến. Màn ra mắt tại Liên hoan phim Sundance năm đó đã tạo nên “cơn chấn động” chưa từng có. Làm thế nào một bộ phim được thực hiện bởi một đạo diễn “vô danh”, chẳng cần sự hỗ trợ từ studio, cũng như không sử dụng bất kỳ thiết bị đắt tiền nào, lại có thể gây được tiếng vang đến vậy? Câu trả lời của Baker chỉ đơn giản: “Sự chân thật có sức lay động hơn bất kỳ hiệu ứng hoành tráng nào!”.
Tangerine lựa chọn đề tài về công việc lao động tình dục ở Los Angeles vào đêm Giáng sinh. Các vai chính đều do diễn viên nữ chuyển giới đảm nhận, và chính họ cũng góp sức định hình nên câu chuyện thực tế. Điều này khiến bộ phim trở thành thí dụ điển hình, về cách điện ảnh có thể trở thành công cụ đại diện và trao quyền cho những cộng đồng thiểu số.
Hollywood ngay lập tức dành sự quan tâm đặc biệt tới Sean Baker. Song, ông vẫn chỉ tập trung tìm kiếm những câu chuyện mang chất liệu từ đời thực.
Bộ phim tiếp theo, The Florida Project, trình làng năm 2017, lấy bối cảnh một nhà nghỉ rẻ tiền gần Disney World, một “kỳ công” khác, với lịch trình vô cùng hạn chế. Cô bé nhân vật chính và người mẹ phải chật vật mưu sinh từng ngày. Cả hai cùng chiến đấu vượt qua sự cơ cực, để tìm thấy phép màu trong những khoảnh khắc bình dị. Baker đã lựa chọn những diễn viên không chuyên, để mang tới những lát cắt chân thực nhất về cuộc sống. Các nhà phê bình xem tác phẩm này như một trong những bộ phim quan trọng nhất của thập niên. Và, người đạo diễn trẻ một lần nữa chứng minh: Để chạm được vào trái tim khán giả, không cần phải có ngân sách hàng trăm triệu USD.
Và rồi, Anora chính thức đưa Sean Baker lên đỉnh cao danh vọng. Nhưng ngay trên sân khấu lấp lánh ánh vàng ấy, ông vẫn nhắc nhở thế giới, rằng thành công không bao giờ nên đánh đổi bằng sự chính trực. “Tôi sẽ tiếp tục làm phim về những con người thật, những cuộc đời mà bản thân tin rằng đáng để kể lại”, quan niệm của ông, cứ như là của một nhà báo đi làm điện ảnh.
Niềm tin cho thế hệ mới
Với những nhà làm phim trẻ, hiện tượng Sean Baker là minh chứng rõ nét cho khả năng thành công của một nhà làm phim “vô danh”. Một đạo diễn tài năng có thể khai thác “những câu chuyện đời”, thay vì vật vã kiếm tìm nguồn ngân sách khổng lồ. Đam mê cống hiến cho nghệ thuật đích thực sẽ khiến ta không còn phải bận tâm tới việc có quá ít mối quan hệ trong ngành. Và những nhà làm phim độc lập cũng hoàn toàn có khả năng thay đổi nền điện ảnh thế giới.
Sự thành công của Tangerine khuyến khích thế hệ trẻ sẵn sàng cầm máy quay lên, bất kể đó là loại thiết bị gì. Bởi, điều quan trọng hơn cả là câu chuyện mà bạn muốn truyền tải. Suy cho cùng, khán giả chỉ nhớ đến câu chuyện mà những người đạo diễn khắc họa.
Không chỉ dừng lại ở việc truyền cảm hứng, Baker còn tích cực hỗ trợ các nhà làm phim trẻ. Ông tham gia nhiều hội thảo và các chương trình cố vấn, nhằm chia sẻ kinh nghiệm làm phim độc lập, và khuyến khích những tiếng nói mới xuất hiện trong ngành. Vòng tay mở rộng ấy khiến ông không chỉ là một biểu tượng về tài năng, mà còn về tinh thần cống hiến trong giới điện ảnh.
Sự tận tâm của Baker cũng góp phần mang ánh sáng tới những cộng đồng bị bỏ quên. Ông tiếp cận với các nhân vật bằng cách hòa mình vào thế giới của họ, lắng nghe trải nghiệm của họ, để rồi bảo đảm mỗi mảnh đời được xuất hiện một cách chân thực và trân trọng. Với dàn diễn viên không chuyên, Baker đã trao cho những tài năng chưa được biết đến một cơ hội hiếm có. Đó không đơn thuần chỉ là vai diễn, mà còn là con đường phát triển không tưởng, là món quà vô giá mà ông dành cho họ.
Quan trọng hơn cả, phim của Sean Baker nhắc nhở chúng ta về mục đích đầu tiên và cuối cùng của điện ảnh. Đó là mỹ cảm đích thực, được tạo nên bởi “chất người”.
 |
| Hậu trường phim Florida Project. |
