Kiểm tra đâu, sai phạm đó
Điều đáng nói, nhiều mỏ đá trong số này không phải sai phạm lần đầu. Không ít mỏ từng bị các đoàn kiểm tra khác phát hiện vi phạm, xử lý nhưng sau đó, họ (mỏ đá) lại tiếp tục vi phạm hoặc chưa khắc phục sai phạm. Điều này đã chứng tỏ, các mỏ đá này đã “lờn” luật.
Đầu năm 2019, tỉnh Nghệ An thành lập đoàn kiểm tra liên ngành do Sở Xây dựng chủ trì cùng các thành viên Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Lao động - Thương binh & xã hội, Sở Công thương và đại diện chính quyền các huyện, thị xã liên quan. Đoàn kiểm tra 25 mỏ đá xây dựng tại các huyện: Anh Sơn, Đô Lương, Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai chung quanh việc chấp hành thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật thi công, việc tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật, các quy định về an toàn, vệ sinh lao động và các vi phạm pháp luật về lao động đối với hoạt động khai thác mỏ đá.
Kết quả cho thấy, trong số 25 mỏ xây dựng được đoàn liên ngành kiểm tra thì ngoài ba mỏ chưa hoạt động hoặc đã tạm dừng, số còn lại 22/22 mỏ đang hoạt động khai thác đá xây dựng đều có sai phạm.
Cụ thể, có năm mỏ vi phạm pháp luật về An toàn vệ sinh lao động, gồm: Công ty CP XD và TM Chính Phong - mỏ Lèn Voi, xã Nam Thành (Yên Thành); Tổng Công ty 36 - mỏ Lèn Trốt, xã Tân Thắng (Quỳnh Lưu); Công ty CP TM & XD Bình An - mỏ Lèn Thùng Buồng, xã Quỳnh Tân (Quỳnh Lưu)... Hai mỏ đá vi phạm các quy định về pháp luật lao động, gồm: Công ty CP Cao Nguyên - mỏ đá thôn Nhân Tiến, xã Cẩm Sơn (Anh Sơn) đã vi phạm “Không kiểm định định kỳ máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động”; Công ty CP XD Phả Ngọc Nghệ An - mỏ đá Khe Ổi, xã Mỹ Sơn (Đô Lương) vi phạm “Không thực hiện ngay những biện pháp khắc phục hoặc ngừng hoạt động của máy, thiết bị, nơi làm việc có nguy cơ gây tai nạn lao động”.
Đặc biệt, đoàn kiểm tra đã phát hiện 17/25 mỏ đá: Không tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn lao động, thực hiện không đúng trình tự khai khác và hệ thống khai thác xác định thiết kết mỏ được phê duyệt, gồm: Công ty CP 495 - mỏ Lèn Đồng Chương (Anh Sơn); Công ty CP XD và TM Hoàng Long - mỏ Lèn Muội (Đô Lương); Công ty TNHH Nguyễn Bá Lương - mỏ Lèn Khùa (Đô Lương); Công ty TNHH Toản Thành và Công ty CP Vật liệu 99 - mỏ đá đều ở Lèn 12 Thung, xã Trù Sơn (Đô Lương); Công ty TNHH XD Nam Thành - mỏ Lèn Voi, các xã: Trung Thành và Nam Thành (Yên Thành); Công ty CP 369 - mỏ Lèn Cò, xã Đồng Thành (Yên Thành)...
Trước các sai phạm trên, đoàn kiểm tra liên ngành đã tiến hành lập biên bản vi phạm hành chính với hành vi “Vi phạm pháp luật về an toàn vệ sinh lao động”, “Thực hiện khai thác mỏ không đúng quy trình tự khai thác và hệ thống khai thác xác định trong thiết kế mỏ được phê duyệt” đối với 22/25 mỏ đá được kiểm tra, chuyển hồ sơ cho UBND các huyện, thị xã có đơn vị vi phạm để xử phạt. Đồng thời, yêu cầu các doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động khai thác để khắc phục ngay các nguy cơ mất an toàn lao động. Mặt khác, yêu cầu khắc phục các tồn tại khác như việc thực hiện các thủ tục hồ sơ pháp lý; thực hiện quy trình, quy phạm khai thác mỏ; an toàn lao động; bảo vệ môi trường; sử dụng lao động...
Xử lý bảo đảm tính răn đe
Hầu như hằng năm, các mỏ đá trên địa bàn tỉnh Nghệ An đều được các cơ quan chức năng các cấp từ T.Ư đến địa phương về kiểm tra. Điều đáng nói, sau các đợt kiểm tra, hầu hết các mỏ khai thác đá xây dựng đều có vi phạm, không vi phạm lỗi này thì lỗi khác; trong đó, lỗi vi phạm mất an toàn lao động, vệ sinh lao động; khai thác đá không đúng thiết kế được phê duyệt chiếm đa số... Với các lỗi vi phạm như trên, theo quy định sau khi lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính, các mỏ đá phải thực hiện các biện pháp khắc phục sai phạm, sau đó phải được cơ quan chức năng có thẩm quyền kiểm tra, xác nhận đã hoàn thành khắc phục sai phạm mới được tiếp tục khai thác đá. Tuy nhiên, thực tế hoạt động từ các mỏ khai thác đá hiện nay cho thấy, sau khi đoàn kiểm tra rút đi, việc xử phạt hành vi vi phạm vừa xong thì các mỏ đá lại tiếp tục việc khai thác đá như trước mà không khắc phục sai phạm do cơ quan chức năng chỉ ra.
Giữa tháng 4 vừa qua, chúng tôi đã có mặt tại mỏ đá Lèn Thùng Buồng, xóm 6, xã Quỳnh Tân (Quỳnh Lưu) do Công ty CP TM & XD Bình An khai thác. Được biết, mỏ đá này vừa bị xử phạt số tiền 22 triệu đồng do vi phạm “Không tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về An toàn lao động trong khai thác và chế biến đá”, “Không kiểm tra, đánh giá các yếu tố nguy hiểm, có hại tại nơi làm việc”. Tại mỏ đá này, doanh nghiệp đã tổ chức khai thác đá khoét sâu xuống lòng đất hàng chục mét, vượt cốt khai thác cho phép... Tuy nhiên, thay vì ngừng khai thác để khắc phục các lỗi vi phạm nói trên, mỏ đá này vẫn tổ chức khai thác đá một cách bình thường.
Tại thời điểm chúng tôi có mặt, ở khu vực mỏ có nhiều xe tải ra vào lấy đá, hai máy múc đang hoạt động ở chân lèn đá... Cạnh đó là một hồ nước lớn có diện tích hàng chục nghìn mét vuông, nằm sâu dưới lòng đất, chưa được san lấp.
Cùng thời điểm trên, tại lèn Trụ Hải, xã Quỳnh Văn (Quỳnh Lưu), nơi có hai doanh nghiệp khai thác đá đang hoạt động lâu năm là Công ty CP Trường Thịnh và Công ty CP XD Văn Sơn. Mới đây, hai công ty này đều đã bị UBND huyện Quỳnh Lưu ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính mỗi đơn vị số tiền 60 triệu đồng, do “Thực hiện khai thác không đúng trình tự khai thác và hệ thống khai thác xác định trong thiết kế mỏ được duyệt”. Tại thời điểm chúng tôi có mặt, hoạt động khai thác đá tại đây vẫn diễn ra bình thường. Thay vì khai thác đá theo phương pháp cắt từ ngọn xuống mà đoàn kiểm tra đã chỉ ra, thì các doanh nghiệp này vẫn khai thác đá theo phương pháp, khoan, nổ mìn ở lưng chừng lèn đá! Đây được xem là một trong những nguyên nhân chính gây mất an toàn lao động.
Trưởng phòng Tài nguyên & Môi trường huyện Quỳnh Lưu Đào Xuân Sơn cho biết: Hiện nay, đang trong quá trình các đơn vị khắc phục sai phạm; sau đây một thời gian (theo quy định), UBND huyện sẽ thành lập đoàn kiểm tra công tác khắc phục sai phạm của các doanh nghiệp để báo cáo UBND tỉnh và các ngành liên quan.
Thực tế cho thấy, những năm gần đây, trên địa bàn Nghệ An đã xảy ra khá nhiều vụ tai nạn lao động nghiêm trọng làm nhiều người chết, và bị thương. Nguyên nhân dẫn đến các tai nạn trên thì có nhiều, song chủ yếu vẫn là công tác khai thác đá của các đơn vị chưa tuân thủ trình tự khai thác theo thiết kế đã được phê duyệt; chủ mỏ và người lao động còn lơ là, chủ quan trong công tác bảo đảm an toàn lao động và khi làm việc tại các mỏ đá. Điển hình là vụ tai nạn lao động xảy ra vào ngày 16-12-2017, tại xã Châu Hồng (Quỳ Hợp), khiến ba công nhân tử vong. Ngày 16-10-2016, một vụ sập mỏ đá khác tại xã Châu Quang (Quỳ Hợp) cũng đã khiến ba công nhân tử vong…
Để khắc phục tình trạng trên, cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương tỉnh Nghệ An cần có các biện pháp xử lý mạnh tay hơn các sai phạm cũng như việc giám sát chặt chẽ việc khắc phục sai phạm sau kiểm tra và các quy trình khai thác đá, khai thác khoáng sản trên địa bàn nhằm tránh những tai nạn lao động đáng tiếc xảy ra.
