Bảo đảm vũ khí chiến lược hoạt động hiệu quả
Thông tin về quyết định khôi phục hoạt động thử hạt nhân được Tổng thống Trump đưa ra trong dịp ông tới Hàn Quốc dự kỳ họp thường niên của lãnh đạo các nền kinh tế thành viên Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Phát biểu ý kiến với báo giới hôm 30/10, Tổng thống Trump cho biết, ông đã chỉ thị Lầu năm góc lập tức trở lại thực hiện các vụ thử hạt nhân, hoạt động mà nước Mỹ đã tự nguyện tạm dừng từ năm 1992.
Giải thích lý do cho quyết định bất ngờ này, Tổng thống Trump nêu rõ, Mỹ có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới và đã nỗ lực hiện đại hóa, nâng cấp toàn diện các đầu đạn hạt nhân. Song, hai quốc gia khác sở hữu vũ khí hạt nhân là Nga và Trung Quốc có thể bắt kịp Mỹ trong vòng 5 năm tới. Trong khi các quốc gia khác vẫn tiến hành thử vũ khí hạt nhân, thì Mỹ cũng nên hành động tương tự.
Giới chức Nhà Trắng lập tức có động thái bảo vệ quyết định của Tổng thống Trump, khẳng định việc thử nghiệm kho vũ khí hạt nhân của Mỹ là cần thiết nhằm bảo đảm an ninh quốc gia. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance nhấn mạnh, đây là nỗ lực kiểm tra cần thiết và việc bảo đảm vũ khí chiến lược của Mỹ hoạt động bình thường và hiệu quả là một phần mục tiêu bảo đảm an ninh quốc gia. Ông Vance nói với báo giới Mỹ: “Chúng ta cần thường xuyên bảo đảm vũ khí hoạt động ở trạng thái tốt nhất và Tổng thống Trump muốn chắc chắn về điều đó”.
Dù tuyên bố sẽ “bắt tay ngay” thực hiện việc thử nghiệm, Tổng thống Trump vẫn tuyên bố nước Mỹ vẫn kiên định với mục tiêu phi hạt nhân hóa. Phó Tổng thống Vance cũng nhấn mạnh rằng, Mỹ vẫn duy trì hợp tác, với cả những quốc gia “không có quan hệ tốt nhất”, để nỗ lực hạn chế phổ biến vũ khí hạt nhân.
Hiện Lầu năm góc chưa công bố thời gian và địa điểm của kế hoạch thử hạt nhân mới. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Kiểm soát vũ khí (ACA) của Mỹ, hiện không có lý do nào, về cả mặt kỹ thuật, quân sự và chính trị, để Mỹ nối lại hoạt động thử hạt nhân. Trong khi đó, phải mất ít nhất 36 tháng Cơ quan Quản lý an ninh hạt nhân quốc gia (NNSA) mới có thể hoàn tất công tác chuẩn bị cho kế hoạch mới.
Cảnh báo rủi ro hạt nhân ở mức “báo động cao”
Tổng thống Trump thông báo kế hoạch khôi phục thử hạt nhân ngay trước thềm cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC tại Hàn Quốc. Trước đó không lâu, phía Nga thông báo đã thử thành công thiết bị không người lái dưới nước có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Hôm 28/10, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết, Nga đã thử nghiệm thành công thiết bị lặn không người lái sử dụng năng lượng hạt nhân có tên Poseidon và khẳng định đây là một “thành công lớn” của Nga.
Phía Nga chưa cho biết, họ chưa nhận được thông báo chính thức từ Mỹ về việc thay đổi lập trường liên quan cam kết ngừng thử hạt nhân đã duy trì hơn ba thập niên vừa qua. Người phát ngôn Điện Kremlin nhắc lại rằng, lệnh cấm thử vũ khí hạt nhân vẫn có hiệu lực và Tổng thống Putin đã tuyên bố, Nga sẽ hành động tương tự nếu nước nào đó từ bỏ lệnh hoãn thử hạt nhân.
Thư ký Hội đồng An ninh Nga cũng cho biết, Nga vẫn duy trì các bãi thử hạt nhân trong tình trạng sẵn sàng hoạt động và sẽ thực hiện thử nghiệm một khi các quốc gia khác khởi động lại thử hạt nhân. Giới chức Nga cũng khẳng định, các vụ thử vũ khí gần đây của Nga, kể cả tên lửa Burevestnik và thiết bị không người lái dưới nước Poseidon chạy bằng năng lượng hạt nhân, không thể được coi là “thử hạt nhân”.
Trong khi đó, Trung Quốc kêu gọi Mỹ duy trì cam kết đình chỉ thử hạt nhân và có hành động cụ thể bảo đảm cơ chế quốc tế về giải trừ và không phổ biến vũ khí hạt nhân, đồng thời duy trì cân bằng và ổn định chiến lược toàn cầu. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nêu rõ, Trung Quốc hy vọng Mỹ duy trì thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ theo Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) và tuân thủ lệnh hoãn thử nghiệm hạt nhân.
Người phát ngôn LHQ nhắc lại lời của Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres cảnh báo rủi ro hạt nhân trên thế giới đang ở mức “báo động cao” và việc thử nghiệm hạt nhân “không bao giờ nên được phép tiến hành”, mọi động thái liên quan đến vũ khí hạt nhân có thể dẫn đến tính toán sai lầm hoặc căng thẳng leo thang với hậu quả thảm khốc đều phải tránh.
Theo giới phân tích quốc tế, việc nối lại các vụ thử hạt nhân sẽ là bước ngoặt nguy hiểm, có thể kích hoạt cuộc chạy đua vũ trang mới giữa các cường quốc hạt nhân, làm suy yếu nỗ lực kiểm soát vũ khí toàn cầu và làm tăng nguy cơ bất ổn chiến lược trên thế giới. Thư ký điều hành Tổ chức Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện nhấn mạnh, mọi vụ thử hạt nhân đều gây tổn hại cho nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân, cũng như hòa bình và an ninh quốc tế.
