Bà con vào rừng tìm cây giang non, loài cây vốn có sức sống mãnh liệt, mang về chẻ thành từng khúc nhỏ, qua các công đoạn kỳ khu, sản phẩm cuối cùng thành hình là những tờ giấy trắng ngà mỏng manh. Giấy giang trước kia riêng dành cho người H’Mông viết, sau này nhờ độ dẻo dai và cảm hứng thuần thiên nhiên, thuần Việt đã được nhiều họa sĩ chọn lựa làm chất cho hành trình sáng tạo của mình…
Năm 2024, họa sĩ Nguyễn Mạnh Quỳnh tổ chức riêng triển lãm “Giang” dành riêng cho những bức tranh được thực hiện trên bề mặt giấy giang. Tháng 10 vừa qua, tại lễ hội kỉ niệm 130 năm thành lập tỉnh Sơn La, họa sĩ Lê Thị Minh Tâm, Nguyễn Trần Thảo Nguyên cũng trưng bày nhiều bức tranh mới vẽ trên giấy giang, giấy dứa trong chương trình nghệ thuật Xống chụ xôn xao… Bên cạnh giấy dó đã thành phổ biến, giấy giang, giấy dứa cũng bắt đầu len lỏi vào đời sống rộng rãi, chính từ các tác phẩm hội họa…
Cũng trong năm 2024, nghệ sĩ Thu Trần (Trần Thị Thu) sau một chặng đường dài trên nhiều đô thị, thỏa sức tung hứng với các chương trình sắp đặt - trình diễn lấy lụa làm chất liệu chính, đã trở về Hà Nội cho một cuộc ra mắt độc đáo mà chị đã ấp ủ, chuẩn bị từ rất lâu. “Mưỡu” là cuộc hiện diện của giấy dứa, một loại giấy được làm từ sợi dứa, tinh luyện từ những lá dứa sắc nhọn thường được vứt đi sau khi người nông dân thu hoạch quả dứa. Mỗi năm, hàng triệu tấn quả dứa được trồng, cùng với đó là hơn cả triệu tấn lá dứa bị thải loại, vứt bỏ. Vốn học được bí quyết vẩy màu trên vải và lụa, nghệ sĩ Thu Trần, một người con quê gốc làng Chuông nhưng nhiều năm sinh sống ở Tây Bắc, đã tiếp tục nghiền ngẫm nghiên cứu phát triển được cách se sợi lá dứa làm giấy, để cho ra đời loại giấy dứa - phù hợp với hội họa không kém gì giấy dó, giấy giang. Từ Thu Trần, đã bắt đầu có các nghệ sĩ quan tâm tìm hiểu, làm quen với giấy dứa, tương tự như trước đó, đã tương tư phải lòng giấy giang.
Không chỉ bó gọn trong quy trình thủ công như Thu Trần và các cộng sự của chị đang làm, lá dứa đã được công nghệ hóa, không chỉ làm giấy, mà thành sợi vải, ứng dụng trong lĩnh vực dệt may, thời trang. Người nông dân không còn phải loay hoay đốt, hủy bạt ngàn lá dứa sau mỗi mùa vụ, mà đã có thể bán lại cho công ty chuyên nghiên cứu, sản xuất, phát triển sợi (Ecosoi), để dùng công nghệ tiên tiến, “phù phép” đưa lá dứa thành khăn, áo dài và nhiều trang phục khác…, được các người mẫu sải chân giới thiệu trên các sàn diễn thời trang, tạo nên sự quan tâm đặc biệt của công chúng mọi miền…
Truyền lại bí quyết làm giấy dứa cho bà con dân tộc ở Hòa Bình và gần 1 tấn lá dứa tưởng đã bị thải loại, qua bàn tay khéo léo của người dân Lương Sơn, đã biến hình thành những tờ giấy thô rám xù xì dễ bắt màu, bắt sáng… giúp các nghệ sĩ thoải mái thực thi các ý tưởng nghệ thuật.
