Theo TS Phạm Thế Anh, chuyên gia kinh tế trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), trong sáu tháng đầu năm, các DN đã thực hiện 306 đợt phát hành trái phiếu, trong đó có 293 đợt phát hành riêng lẻ với tổng giá trị 176.828 tỷ đồng, tăng hơn 8% so cùng kỳ năm 2020 và 13 đợt phát hành ra công chúng thu về 15.375 tỷ đồng, tương đương 50,3% khối lượng phát hành ra công chúng của năm 2020, không kể phát hành trái phiếu quốc tế của Tập đoàn Vingroup, Công ty CP Bất động sản BIM.
Nhóm ngân hàng thương mại (NHTM) dẫn đầu với tổng giá trị phát hành đạt 68.113 tỷ đồng; nhóm DN bất động sản vẫn xếp vị trí thứ 2 về khối lượng phát hành, nhưng đã giảm mạnh (giảm 12%) so cùng kỳ năm 2020, khi chỉ phát hành được 61.988 tỷ đồng. Khối lượng phát hành trái phiếu ra công chúng mặc dù còn khiêm tốn so phát hành riêng lẻ, nhưng đã đạt 8% tổng khối lượng phát hành, cao hơn so tỷ lệ 6% của năm 2020. Điều này cho thấy, các DN đã bước đầu lựa chọn phát hành trái phiếu ra công chúng để huy động vốn, thay vì chỉ phát hành riêng lẻ. Đây là tín hiệu tốt trên thị trường TPDN, góp phần tăng tính công khai, minh bạch và giảm thiểu rủi ro.
Phó Vụ trưởng Tài chính - Ngân hàng (Bộ Tài chính) Nguyễn Hoàng Dương cho biết, kể từ đầu năm 2021, các quy định mới liên quan đến phát hành TPDN đã có tác động mạnh đến thị trường TPDN, như hạn chế nhà đầu tư (NĐT) cá nhân, đặc biệt là NĐT cá nhân nhỏ, lẻ mua TPDN phát hành riêng lẻ; giảm tỷ trọng phát hành TPDN riêng lẻ, tăng phát hành ra công chúng. Kể từ năm 2021, việc phát hành TPDN ra công chúng bắt buộc phải được cơ quan quản lý nhà nước đối với thị trường trái phiếu (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) cấp phép khi DN đáp ứng được nhiều yêu cầu bắt buộc, như phải có lãi; phải được xếp hạng tín nhiệm đối với những đợt phát hành có giá trị lớn; sau khi phát hành, DN phải niêm yết, giao dịch trái phiếu trên thị trường chứng khoán…
Mặc dù hoạt động phát hành TPDN riêng lẻ được thắt chặt, song nhìn vào thị trường TPDN sáu tháng đầu năm, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, vẫn có một lượng tiền rất lớn được đổ vào thị trường này, trong đó có cả vốn vay NH.
Theo ông Phạm Thế Anh, hoạt động sản xuất, kinh doanh (SXKD) của phần lớn DN gặp khó khăn do dịch Covid-19, nhu cầu vay vốn giảm mạnh, nhưng sáu tháng đầu năm, tốc độ tăng trưởng tín dụng vẫn đạt 5,47%, gấp hơn 2,2 lần so cùng kỳ năm 2020 (tăng 2,45%), trong khi NHNN cho biết, tín dụng cho vay chứng khoán và bất động sản tăng rất thấp. Như vậy, chắc chắn có một lượng tiền không nhỏ đổ vào thị trường TPDN phát hành riêng lẻ.
Khi DN dễ dàng huy động vốn trên thị trường trái phiếu thì nguồn vốn huy động cũng được sử dụng một cách dễ dàng, dẫn đến rủi ro, mất khả năng trả nợ, khiến trái chủ cũng không có khả năng trả nợ vốn vay NH để đầu tư vào trái phiếu.
TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - NH cũng cho rằng, hiện có một lượng tiền rất lớn đổ vào thị trường TPDN, nếu không quản lý chặt chẽ sẽ dẫn đến rủi ro cho TTTC và bất ổn cho nền kinh tế. Vì vậy, Bộ Tài chính, NHNN phải kiểm soát chặt chẽ hoạt động huy động thông qua phát hành TPDN.
Theo ông Nguyễn Hoàng Dương, theo quy định, DN huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ. Tuy nhiên, việc DN phát hành khối lượng lớn trái phiếu, lãi suất cao, nhưng sử dụng vốn không hiệu quả hoặc tình hình SXKD gặp khó khăn, dẫn đến không hoàn trả được gốc và lãi trái phiếu cho NĐT sẽ gây bất ổn cho thị trường trái phiếu nói riêng và TTTC nói chung. NĐT cần hết sức lưu ý rằng, lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao, nên phải hết sức thận trọng, đánh giá kỹ về các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu. NĐT cần yêu cầu DN phát hành trái phiếu, tổ chức môi giới cung cấp đầy đủ các thông tin như: trái phiếu do DN nào phát hành, mục đích phát hành; có tài sản bảo đảm hay không; cam kết của DN phát hành; kỳ hạn phát hành và phương thức trả nợ gốc, lãi; tình hình tài chính của DN.
Ông Nguyễn Hoàng Dương khuyến cáo, NĐT đặc biệt lưu ý không mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, NHTM) khi chưa tìm hiểu kỹ tình hình tài chính của DN phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Lý do là, các tổ chức này chỉ là DN cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ DN phát hành, chứ không chịu trách nhiệm về việc DN có hoàn trả được gốc, lãi trái phiếu khi đến hạn hay không.
Nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát TTTC, ngày 1/9, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc đã ký Công văn số 10059/BTC-VP về việc yêu cầu các đơn vị chức năng nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện các quy định về quản lý, giám sát thị trường TPDN, trong đó tập trung xây dựng các biện pháp thanh tra, giám sát, thắt chặt việc phát hành TPDN riêng lẻ không có tài sản bảo đảm hoặc chất lượng tài sản bảo đảm và uy tín của DN phát hành thấp, nhằm hướng tới thị trường minh bạch, an toàn và hạn chế rủi ro. Trường hợp phát hiện các hành vi lừa đảo, có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản của NĐT thì khẩn trương chuyển cơ quan công an xử lý theo quy định của pháp luật.
