1/Cần nói ngay rằng, hai từ cá nhân không có gì là xấu. Có cá nhân mới thành cộng đồng xã hội. Ở phương Đông cách đây hơn 2.500 năm, Thích Ca Mâu Ni và Khổng Tử đã rất coi trọng vai trò cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân (hoặc cá nhân chủ nghĩa) mà Chủ tịch Hồ Chí Minh hay phê phán, cho đó là bệnh mẹ sinh ra nhiều bệnh khác, nhất là trong bài báo của Người Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân đăng báo Nhân Dân, số 5409, ngày 3/2/19691 là nói về sự lệch lạc thái quá của con người cá nhân, nó đã trở thành chủ nghĩa.
Chủ nghĩa cá nhân thường biểu hiện trên bốn mặt chủ yếu sau đây: Một, tách rời lợi ích của cá nhân với lợi ích của Đảng, của Tổ quốc và nhân dân. Hai, chỉ vun vén cho lợi ích của cá nhân mình. Ba, coi cái tôi cao hơn tất thảy, bất chấp đường lối, chủ trương, nghị quyết, quyết định, điều lệ Đảng, pháp luật của Nhà nước. Bốn, phản bội chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa.
Trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh hiện nay, có một trong những điểm nhấn, đó là phải đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân nếu không được đấu tranh khắc phục thì sẽ gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm, thậm chí có nguy cơ làm tổn hại đến chế độ chính trị, làm suy yếu cả tổ chức cách mạng, đến mức như Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”2.
2/Có nhiều cách tiếp cận về những giải pháp chống chủ nghĩa cá nhân. Ngoài việc phải tránh sa vào bốn biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân như bên trên đã nêu, xin nêu lên một số nội dung sau đây:
(1) Yêu cầu về một nguồn nhân lực có chất lượng tốt.
Sự nghiệp cách mạng của đất nước ta giai đoạn hiện nay và trong tương lai khoảng 25-30 năm tới càng nổi rõ yêu cầu rất cấp thiết là cần có các nguồn lực có chất lượng tốt để phát triển, trong đó nguồn nhân lực là quan trọng nhất, có tính chất quyết định trong sự phát triển bền vững. Để có nguồn nhân lực bảo đảm đất nước đạt được mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào năm 2045 thì nguồn nhân lực phải bảo đảm các yêu cầu cơ bản: (1) Có sức khỏe tốt (cả thể lực và tinh thần); (2) Được nâng cao về trình độ về mọi mặt; (3) Có năng lực chuyên môn tốt; (4) Có văn hóa nghề nghiệp; (5) Có khả năng sáng tạo cao; (6) Có khả năng thích ứng với mọi hoàn cảnh, nhất là tình trạng nguồn tài nguyên thiên nhiên ngày càng khan hiếm và sự sụt giảm các nguồn đầu tư tài chính; (7) Và một cách bao trùm nhất, đó là con người có đức - tài vẹn toàn, trong đó đức là gốc theo đúng quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nguồn nhân lực như thế là hoàn toàn không thể bao gồm những người mang bệnh cá nhân chủ nghĩa.
(2) Phải quyết tâm xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, coi đó là một mục tiêu của chiến lược phát triển.
Cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sự biểu đạt của giải phóng dân tộc, xã hội, giai cấp, con người. Trong đó giải phóng dân tộc là điều kiện tiên quyết, các giải phóng khác bảo đảm vững chắc cho giải phóng dân tộc và phát triển xã hội; mọi công cuộc giải phóng đều nhằm đến cái đích cuối cùng là giải phóng con người. Phải phát triển về đạo đức, nhân cách, trí tuệ, năng lực đổi mới sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật, mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc.
Quá trình xây luôn luôn phải đi đôi với chống. Phải đấu tranh phê phán chủ nghĩa cá nhân, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực làm tha hóa con người, ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển bền vững của đất nước.
(3) Chống chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Để đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi, chữa được căn bệnh chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nói chung trong con người Việt Nam hiện nay, đương nhiên cần có những biện pháp tổng thể, hệ thống và toàn diện.
Tính tổng thể, hệ thống, toàn diện ở đây là phải tiến hành từ trong Đảng trước, vì Đảng cầm quyền, là hạt nhân lãnh đạo hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch, vững mạnh thì đất nước mới phát triển bền vững được, nếu không thì ngược lại. Như vậy là tiến hành trong trước ngoài sau. Tính tổng thể, hệ thống, toàn diện ở đây còn phải là tiến hành với tâm thế tích cực, chủ động từ những cán bộ cấp cao xuống dưới, nghĩa là trên trước dưới sau. Phải tiến hành một cách thường xuyên, liên tục, tiến hành một cách thực chất, không hình thức, qua loa, chiếu lệ.
Muốn thế, trước hết phải thực hiện thật tốt các nguyên tắc xây dựng Đảng. Đó là: 1. Đảng phải luôn luôn “Giữ chủ nghĩa cho vững”3, tức là lấy chủ nghĩa Mác - Lênin “làm cốt”4, coi đó là “trí khôn”5 của con người và là “bàn chỉ nam”6 của con tàu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin cho phù hợp với hoàn cảnh từng lúc, từng nơi; 2. Thực hiện tốt tập trung dân chủ; 3. Thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; 4. Thực hiện tự phê bình và phê bình. Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu một quan điểm: “một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”7; 5. Đoàn kết, thống nhất trong Đảng, thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”8;
6. Chú trọng kết nạp những người ưu tú vào Đảng và luôn luôn làm trong sạch Đảng, loại bỏ những phần tử biến chất ra khỏi Đảng; 7. Phải hoạt động đúng pháp luật; 8. Có trách nhiệm với dân và tăng cường mối quan hệ máu thịt với dân; 9. Phải có tình đoàn kết quốc tế.
Toàn Đảng, toàn quân và toàn dân Việt Nam đang ra sức thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, quyết tâm “giành lấy thắng lợi trong cuộc chiến đấu khổng lồ”9, “chống lại những gì đã cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi”10. Những cái cũ kỹ, hư hỏng đó chính là chủ nghĩa cá nhân.
* Nhà giáo Ưu tú, Giảng viên cao cấp Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
(Các nội dung đánh số 1-10 trích từ sách Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011 và 2001).
