Thực trạng báo chí dữ liệu năm 2023
Khảo sát về Thực trạng báo chí dữ liệu năm 2023 (State of Data Journalism 2023) vừa công bố hồi tháng 4/2024, của Trung tâm Báo chí châu Âu (European Journalism Centre), đã đưa ra một cái nhìn toàn cảnh về báo chí dữ liệu trên thế giới trong năm 2023.
Cuộc khảo sát cho thấy nguồn nhân lực trong báo chí dữ liệu có sự phân bổ giới tính cân bằng, với đại diện gần như bằng nhau giữa nam và nữ, biểu thị sự thay đổi đáng kể theo hướng hòa nhập giới trong ngành. Sự phổ biến của các chuyên gia trẻ tuổi, đặc biệt là ở nhóm tuổi 25-34, cho thấy xu hướng những tài năng mới nổi đang định hình tương lai của báo chí dữ liệu.
Về cơ hội việc làm, kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn các nhà báo dữ liệu được tuyển dụng toàn thời gian trong các công ty hoặc tổ chức tin tức, cho thấy thị trường việc làm ổn định trong môi trường truyền thông truyền thống. Sự gia tăng số lượng người làm việc tự do toàn thời gian từ năm 2021 đến năm 2023 cho thấy xu hướng sắp xếp công việc linh hoạt trong ngành ngày càng tăng.
Các nhà báo dữ liệu chủ yếu sở hữu kỹ năng báo chí vững vàng nhưng có một khoảng cách đáng chú ý về các kỹ năng kỹ thuật như phân tích và trực quan hóa dữ liệu, điều này nhấn mạnh nhu cầu phát triển kỹ năng toàn diện trong các lĩnh vực này. Mối tương quan giữa kinh nghiệm trong lĩnh vực báo chí dữ liệu và trình độ kỹ năng cao hơn, cho thấy tầm quan trọng của việc phát triển chuyên môn và kinh nghiệm liên tục trong lĩnh vực này.
Cũng theo kết quả khảo sát, dữ liệu công của chính phủ là loại dữ liệu được sử dụng phổ biến nhất, nhấn mạnh vai trò quan trọng của nó trong báo chí dữ liệu. Việc sử dụng dữ liệu có được từ quyền tự do thông tin (FOI - freedom of information) tùy thuộc vào sự khác biệt giữa các khu vực, cho thấy sự khác biệt trong thực tiễn tìm nguồn dữ liệu và tầm quan trọng của khung pháp lý trong việc tiếp cận thông tin.
Hầu hết các dự án báo chí dữ liệu đều là những nỗ lực trung hạn, được hoàn thành trong vòng vài tuần hoặc vài tháng, cho thấy tính chất tốn nhiều thời gian của công việc này. Ưu thế của sự hợp tác giữa các nhóm nhỏ trong các dự án này phản ánh bản chất hợp tác và liên ngành của báo chí dữ liệu.
Sự hiện diện của các bộ phận chuyên về dữ liệu trong một phần tư số tổ chức của những người trả lời khảo sát, đặc biệt là các tổ chức vừa và lớn, nhấn mạnh sự công nhận ngày càng tăng của các nhóm báo chí dữ liệu chuyên biệt trong bối cảnh truyền thông rộng hơn. Xu hướng hướng tới các bộ phận về dữ liệu nhỏ hơn cho thấy sự tập trung vào tính linh hoạt và chuyên môn hóa trong các nhóm này.
Kết quả khảo sát cũng chỉ ra rằng, việc tiếp cận dữ liệu chất lượng cao, áp lực thời gian và thiếu kiến thức phân tích dữ liệu là những thách thức hàng đầu mà các nhà báo dữ liệu phải đối mặt. Thực trạng này cho thấy rõ nhu cầu về khả năng tiếp cận dữ liệu tốt hơn, quản lý quy trình làm việc hiệu quả và nâng cao kỹ năng trong ngành.
Một phần nhỏ các nhà báo dữ liệu đã kết hợp AI và OSINT (Open Source Intelligence - trí thông minh nguồn mở) vào công việc của họ, chủ yếu để tìm kiếm và xác minh nội dung, cho thấy sự tích hợp chậm chạp các công nghệ tiên tiến trong hoạt động báo chí để giải quyết các thách thức liên quan đến nội dung. Những thách thức phải đối mặt khi sử dụng AI và OSINT, chẳng hạn như hiểu biết hạn chế và lo ngại về sự thiên kiến, cho thấy nhu cầu về giáo dục cao hơn và các hướng dẫn về đạo đức trong việc áp dụng các công nghệ này trong báo chí dữ liệu.
 |
Sử dụng AI và OSINT cho báo chí dữ liệu năm 2023. Đồ họa: BÔNG MAI |
Hứa hẹn một tương lai thân thiện với người dùng
Trong những năm qua, xu hướng chủ đạo đáng chú ý trong sự phát triển trực quan hóa dữ liệu tương tác là thay thế biểu đồ tĩnh bằng các công cụ sinh động, hấp dẫn giúp người dùng khám phá dữ liệu sâu hơn.
Trí tuệ nhân tạo (AI) gần đây đã trở nên phổ biến và đã hỗ trợ tự động hóa quá trình trực quan hóa, khám phá các mô hình và hiểu biết sâu mà con người có thể bỏ qua, do đó nâng cao hiệu quả phân tích dữ liệu.
Phương pháp trực quan hóa ưu tiên thiết bị di động đã xuất hiện. Thích ứng với sự phổ biến của các thiết bị di động, trực quan hóa dữ liệu lấy người dùng làm trung tâm và nhu cầu phân tích dữ liệu khi đang di chuyển.
Nhu cầu giáo dục và đào tạo chính quy về báo chí dữ liệu đang gia tăng, với các trường đại học, tổ chức truyền thông và nền tảng trực tuyến cung cấp các khóa học và hội thảo để trang bị cho các nhà báo những kỹ năng và kiến thức cần thiết.
Trong khi đó, các nhà báo cũng đang xây dựng mối quan hệ hợp tác với các nhà khoa học dữ liệu, nhà thiết kế và thành viên cộng đồng để phối hợp thu thập, phân tích và giải thích dữ liệu. Các cộng đồng báo chí dữ liệu sôi động cung cấp sự hỗ trợ, cố vấn và cơ hội hợp tác cũng như chia sẻ kiến thức, thúc đẩy sự đổi mới và ưu việt trong lĩnh vực này.
Ngoài ra, còn có sự tập trung cao độ vào đạo đức và quyền riêng tư của dữ liệu, với cam kết thực hành minh bạch và bảo đảm hình ảnh trực quan thể hiện chính xác dữ liệu.
Theo dự báo của các chuyên gia, trong năm 2024 và những năm tới những xu hướng kể trên vẫn tiếp tục là những xu hướng chủ đạo của báo chí dữ liệu nhưng sẽ phát triển ở mức độ cao hơn.
Trong đó, đáng chú ý, ngoài được hỗ trợ bởi AI, các chuyên gia cho rằng, tương lai của trực quan hóa dữ liệu là thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR). Kết hợp dữ liệu với các công nghệ nhập vai có thể cách mạng hóa cách hiển thị thông tin. Những tiến bộ này mang lại một cách thức mới để tương tác với dữ liệu, phá vỡ các rào cản đối với sự hiểu biết. VR và AR có thể tạo ra một thực tế hoàn toàn mới để trực quan hóa và tương tác với dữ liệu, khiến dữ liệu trở nên hấp dẫn và đáng nhớ hơn.
Trực quan hóa dữ liệu theo thời gian thực và truyền phát cũng được dự báo là một xu hướng mà các cơ quan báo chí tiếp tục phát triển trong tương lai. Không giống như các biểu đồ và báo cáo truyền thống, trực quan hóa dữ liệu theo thời gian thực cung cấp thông tin chi tiết ngay lập tức. Các phương pháp truyền thống có thể dẫn đến sự chậm trễ, ảnh hưởng đến hiệu suất. Trực quan hóa thời gian thực trình bày dữ liệu ngay khi sự kiện diễn ra, hỗ trợ các quyết định nhanh chóng, dựa trên dữ liệu. Trực quan hóa thời gian thực cho thấy các mô hình và xu hướng, đơn giản hóa việc diễn giải dữ liệu để đưa ra quyết định sáng suốt.
Sự phổ biến của các thiết bị di động và nền tảng truyền thông xã hội đã định hình lại việc tiêu thụ và phổ biến tin tức trong thời đại kỹ thuật số. Các nhà báo dữ liệu đang tận dụng các kênh này để tiếp cận đối tượng rộng hơn và tương tác với họ theo thời gian thực.
Các chuyên gia cũng đưa ra nhiều dự báo khác về xu hướng phát triển của báo chí dữ liệu trong tương lai, như: game hóa phân tích dữ liệu, trực quan hóa dữ liệu không gian hay sử dụng nhận dạng giọng nói để tương tác với trực quan hóa dữ liệu có thể sẽ trở nên phổ biến hơn,… Những xu hướng mới của báo chí dữ liệu hứa hẹn một tương lai thân thiện với người dùng.
 |
Ảnh minh họa. Nguồn: Shorthand |
