Theo báo cáo “Một thế giới nợ nần” do Nhóm ứng phó khủng hoảng toàn cầu thuộc LHQ công bố tuần trước, nợ công toàn cầu đã lên mức cao kỷ lục là 92 nghìn tỷ USD vào năm 2022, tăng năm lần so mức của hai thập niên trước. Một phần nguyên nhân là các chính phủ phải vay nợ nhiều để ứng phó các cuộc khủng hoảng chồng chéo, nhất là đại dịch Covid-19 và biến đổi khí hậu.
Đáng nói là, trong tổng nợ công toàn cầu, các nước đang phát triển gánh 30%, điều mà Tổng Thư ký LHQ gọi là “khoản tiền không tương xứng”. Theo ông Guterres, khoảng 3,3 tỷ người trên thế giới đang gánh chịu hậu quả trực tiếp từ việc chính phủ buộc phải ưu tiên thanh toán lãi các khoản nợ, hơn là chi cho các khoản đầu tư thiết yếu để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Nhiều nước bị đặt vào tình thế phải lựa chọn, trả nợ hay phục vụ người dân!
Báo cáo nêu rõ, nợ công trở thành gánh nặng lớn với các nước đang phát triển, do họ không được tiếp cận nguồn hỗ trợ tài chính đầy đủ, trong khi lãi suất tăng, đồng nội tệ mất giá và tăng trưởng kinh tế chậm. Những khoản nợ công tập trung ở những nước nghèo, nên không được coi là yếu tố gây rủi ro cho hệ thống tài chính toàn cầu và chưa được xem xét đầy đủ. Vì sự tồn tại của nền kinh tế, các nước nghèo ngày càng phụ thuộc vào chủ nợ tư nhân, với các khoản vay chịu lãi suất cao ngất ngưởng. LHQ ước tính, chi phí đi vay đối với các nước châu Phi cao gấp bốn lần so Mỹ, tám lần so các nền kinh tế giàu có ở châu Âu.
LHQ nhận định, mức nợ công “thảm khốc” ở các nước đang phát triển đã phản ánh “sự thất bại mang tính hệ thống”, xuất phát từ tình trạng bất bình đẳng trong chính hệ thống tài chính toàn cầu đã lỗi thời. Các thiết chế tài chính, tiền tệ quốc tế đã không làm tròn nhiệm vụ là tạo mạng lưới an toàn, giúp tất cả các quốc gia quản lý các cú sốc khó lường, như đại dịch, khủng hoảng khí hậu...
Ông Guterres nhắc lại kêu gọi đẩy nhanh cam kết xóa và giãn nợ cho các nước nghèo, cải cách các thiết chế tài chính đa phương theo hướng hỗ trợ phát triển bền vững, không để nợ công trở thành cái bẫy, khiến nợ sinh thêm nợ.
