Mãi dâng đời bài ca phương nam

Thuở nhỏ, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ được hai thầy là hai nhạc sĩ Lê Thương và Phạm Duy Nhượng dạy văn hóa. Biết ông muốn học viết nhạc, hai thầy khuyên nhạc sĩ cố gắng trau dồi học vấn. Hai người thầy cho rằng, môn âm nhạc rất trừu tượng, rất “siêu phàm”, nó chỉ hạp với “tâm linh” một số người.
Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ ký tặng sách cho đồng chí Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên. Ảnh: TRỊNH BÌNH
Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ ký tặng sách cho đồng chí Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên. Ảnh: TRỊNH BÌNH

1/Sau này, khi đất nước thống nhất, Lư Nhất Vũ gặp lại thầy Lê Thương thì được ông bắt tay chúc mừng: Ai dè tâm linh của trò cũng hạp với nghề âm nhạc! Trong thời gian này, nhạc sĩ có quen một người anh làm cách mạng. Anh này chép cho ông một số bài thơ. Ông liền đóng một cuốn sổ đẹp, chép gò từng nét chữ những bài thơ đấu tranh và không quên nắn nót vẽ cờ đỏ búa liềm ở ngay trên đầu.

Những dòng thơ cách mạng hừng hực lửa ấy đã thôi thúc ông viết ra những câu thơ đầu tiên. Để rồi một ngày ông nhận thông tin báo Dân Ta ở Sài Gòn đăng bài thơ “Mồ chiến sĩ” của ông với bút hiệu Lư Phong: “Tôi nhớ nơi đây mồ chiến sĩ/Dĩ vãng hiên ngang đạp lửa binh/Chí hùng chiến đấu say binh khí/Cản sóng xâm lăng cứu dân lành…”.

Từ bài thơ đầu tiên, ông tiếp tục cho ra đời những bài thơ tiếp theo. Nhưng sáng tác chưa đủ làm ông “đã thèm”, ông bắt đầu khám phá dần thế giới của giai điệu để sau đó không lâu cho ra đời ca khúc đầu tiên của mình mang tên “Bài ca giã từ”. Chủ đề âm nhạc của bài hát này được ông nuôi 26 năm, để đến năm 1978, ông viết nên ca khúc nổi tiếng “Bên tượng đài Bác Hồ”.

Công trình “Tìm hiểu dân ca Nam Bộ” của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang.

Công trình “Tìm hiểu dân ca Nam Bộ” của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang.

2/Sau Hiệp định Genève (1954), Lư Nhất Vũ tập kết ra bắc. Từng bị các thầy đánh giá khó thành công với âm nhạc, nhưng ông không nản lòng mà tiếp tục chăm chỉ học tập, rèn luyện để đến năm 1962, ông tốt nghiệp Khoa Sáng tác Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam), sau đó trở về nam với đứa con tinh thần được sinh trên đất bắc là “Cô gái Sài Gòn đi tải đạn”. Ông về công tác ở Đoàn Ca múa miền nam. Đến năm 1970, ông trở về chiến trường miền nam, công tác ở Tiểu ban Văn nghệ giải phóng, hoạt động ở chiến trường miền Tây Nam Bộ. Nhạc sĩ Trịnh Hùng, nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật tỉnh Long An cho biết, ông từng có thời gian chung đơn vị, là đàn em của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ tại căn cứ rừng Tây Ninh. Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ là một người điềm đạm, sống hồn hậu và luôn quan tâm đến mọi người chung quanh. “Tiếp xúc với nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, không chỉ riêng tôi mà tất cả anh em văn nghệ sĩ đều cảm nhận được tấm chân tình của ông dành cho mọi người, nhất là thế hệ đàn em. Điều đó khiến tôi luôn quý mến nhạc sĩ Lư Nhất Vũ”, nhạc sĩ Trịnh Hùng chia sẻ.

Trong sự nghiệp sáng tác của mình, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ để lại một gia tài đồ sộ với nhiều tác phẩm ở nhiều thể loại. Nhạc sĩ sáng tác từ ca khúc, ca khúc thiếu nhi, trường ca, hợp xướng đến nhạc cảnh, nhạc múa, nhạc sân khấu, nhạc phim hoạt họa và độc tấu… với nhiều phong cách, tạo ra sự đa dạng, phong phú trong ngôn ngữ vùng âm nhạc phía nam của đất nước. Cuộc đời sáng tác của ông có nhiều tác phẩm nổi tiếng như: “Khúc hát người đi khai hoang”, “Bài ca đất phương Nam”, “Bên tượng đài Bác Hồ”, “Hãy yên lòng mẹ ơi”, “Chiều trên bản Mèo”, “Cô gái Sài Gòn đi tải đạn”…

3/Ông còn có đóng góp trong việc sưu tầm, nghiên cứu dân ca, cùng với người bạn đời của mình là nhà thơ Lê Giang. Nhiều công trình nổi tiếng của ông gồm: “Tìm hiểu dân ca Nam Bộ” (1983), “Dân ca người Việt ở Nam Bộ”, tập “Ca khúc Lư Nhất Vũ, Nhạc và Đời”, “300 điệu lý Nam Bộ”, “Hò trong dân ca Việt Nam”, “Hát ru Việt Nam”, “Lý trong dân ca người Việt”…

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ từng tâm sự trong tác phẩm “Nhạc và Đời” (do ông và nhà thơ Lê Giang chủ biên) rằng, tính ông thường rộng rãi trong tiêu xài, song trong sáng tác tôi hết sức tiết kiệm vốn liếng, dè sẻn các giai điệu. Ông nghĩ rằng, các chủ đề âm nhạc mà mình đã tích lũy được trong chiến tranh không chỉ phải trả giá đắt bằng mồ hôi và nước mắt mà còn đánh đổi bằng máu và mạng sống nữa. Do vậy, người nhạc sĩ không thể trút sạch túi cho một tác phẩm để sau đó mình trở thành bần cùng nghèo túng thậm chí chạy vạy vất vả vay đầu này mượn đầu nọ cho những tác phẩm nối tiếp. Nhạc sĩ cũng nên biết “hạch toán” vốn liếng để tái sản xuất mở rộng, chớ có tham lam, phung phí, xa xỉ chủ đề một cách đại trà.

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ tên thật là Lê Văn Gắt, sinh ngày 13/4/1936 tại thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Ông nguyên là Ủy viên Ban Thư ký Hội Nhạc sĩ Việt Nam khóa III; Phó Tổng Thư ký Hội Âm nhạc Thành phố Hồ Chí Minh (1981), nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa - Nghệ thuật Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ông được trao tặng Huy hiệu 45 năm tuổi Đảng, Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật (Đợt 1, 2001); Huân chương chống Mỹ hạng Nhất; Huân chương Quyết thắng hạng Nhì; Huân chương Lao động hạng Nhất và nhiều giải thưởng khác. Ông vừa từ giã cõi đời vào sáng ngày 29/3, hưởng thọ 89 tuổi.

Có thể bạn quan tâm

Nhà thơ Kevin Bowen và nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai trong cuộc ra mắt tập thơ "Khúc hát thành Cổ Loa" của ông tại Việt Nam. Ảnh: QUANG HƯNG

Khôn nguôi những cuộc kiếm tìm

Chiến tranh ngày một lùi xa nhưng dư chấn của mất mát, hy sinh vẫn luôn day dứt, buốt đau trong tâm khảm những người ở lại, những người thuộc thế hệ sau.

Một góc phòng triển lãm.

Bước ngoặt mới của Đặng Tiến

Sau tám năm, họa sĩ Đặng Tiến trở lại với công chúng mỹ thuật bằng triển lãm cá nhân “Ngày tháng này”, đang diễn ra tại Art30 Gallery (30 Quang Trung, Hà Nội).

Một chuyến về nguồn Thanh Hóa của dòng họ Trịnh ở Đa Sỹ (Hà Đông, Hà Nội).

Tôn vinh các danh nhân họ Trịnh

Nhiều đóng góp của họ Trịnh Việt Nam nói chung, các bậc danh nhân, nhân sĩ họ Trịnh nói chung, đối với lịch sử đất nước, đã được điểm nhắc trong hội thảo khoa học “Họ Trịnh trong tiến trình lịch sử Việt Nam”.

KTS Vũ Hiệp cùng các đồng nghiệp trong cuộc ra mắt sách.

Gọi ra sự gần gũi giữa các ngành nghệ thuật

KTS, họa sĩ, tác giả Vũ Hiệp, giảng viên Trường đại học Giao thông vận tải, đã bắt đầu từ bản nhạc “Rhapsody trên chủ đề Paganini” để tìm kiếm mối liên quan giữa các ngành kiến trúc, điêu khắc, hội họa, văn học, âm nhạc, sân khấu, điện ảnh và cho ra mắt cuốn sách “Tiếng dội của hình” (NXB Mỹ thuật).

Một cuốn Lịch có Kỷ lục số trang nhiều nhất (4.019 trang), nặng 8 kg, NXB Tri thức, 2019.

Háo danh, hư danh và đua kỷ lục

Những tưởng thói háo danh méo mó đã được Ngô Tất Tố cay đắng giễu cợt trong “Góc chiếu giữa đình” từ năm 1933 đã lùi xa trong ký ức. Nhưng đến đầu thế kỷ XXI nó lại “tái sinh” dưới các bản dạng mới, tinh vi và hào nhoáng hơn, như việc chạy đua “lập kỷ lục”.

Họa sĩ Bùi Lê Dũng bên tác phẩm của mình.

“Với tôi, Hà Nội là thưa vắng”

Tại Vân Art Gallery, 10-12 Yên Hoa (Hà Nội), bày 35 bức tranh sơn dầu và acrylic về phố Hà Nội và một số phong cảnh trung du, họa sĩ Bùi Lê Dũng đưa người xem về với sự tĩnh lặng để chiêm ngưỡng những khoảnh khắc bừng sáng của khung cảnh, của tâm hồn.

Các em học sinh giao lưu chia sẻ cảm xúc sau khi đọc tác phẩm của nhà văn Đoàn Giỏi.

Kể thêm nét mới về nhà văn “Đất rừng phương Nam”

Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh vừa kỷ niệm 100 năm Ngày sinh nhà văn Đoàn Giỏi (1925-2025), cùng nhìn lại hành trình sáng tác độc đáo và những đóng góp của ông cho nền văn học Việt Nam hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu của ông được ví như bản đồ di sản, hiện rõ phong vị đất và người Nam Bộ.

Món cá suối được ướp và nướng bằng phương thức truyền thống của người Cơ Ho.

Quà của núi rừng

Mỗi lần được nhận những món quà đơn sơ, dung dị của bạn bè dân tộc thiểu số, lòng tôi lại xúc động khó tả. Quà của bạn là quà của núi, của rừng, bạn chọn từ trên rẫy, dưới suối; những thức quà thấm nắng, ngấm gió của đại ngàn thân thương.

Tôi neo âm nhạc vào niềm tin, không phải vào khổ đau

Tôi neo âm nhạc vào niềm tin, không phải vào khổ đau

Trong hành trình âm nhạc, nhạc sĩ Đỗ Bảo (trong ảnh) không chỉ soi chiếu cảm xúc của mình mà còn mở ra một thế giới thấm đẫm những suy tưởng về hạnh phúc, khổ đau, ánh sáng và bóng tối. Nhạc sĩ chia sẻ với Thời Nay sự tĩnh tại - một vẻ đẹp âm thầm nhưng lay động sâu xa.

Vẽ để níu thanh xuân đang trôi

Vẽ để níu thanh xuân đang trôi

Vẽ bằng ký ức, hoài niệm và cả nỗi sợ thanh xuân dần trôi, họa sĩ Trần Cường (Kuolg Trần, ảnh) sẽ mang đến không gian triển lãm “Bay - Lạc giữa thanh xuân” (diễn ra từ ngày 22 - 30/9 tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội) một thế giới vừa phảng phất nuối tiếc vừa rực rỡ khát khao.

Thầy Chư tận tình hướng dẫn học viên viết chữ Nôm Dao.

Từ “cấp bản”, cần làm ở cấp tỉnh để giữ chữ Nôm Dao

Tại Bản Cuôn (xã Chợ Đồn, Thái Nguyên), chữ Nôm Dao không chỉ hiện hữu trong những cuốn sách cũ hay các nghi lễ truyền thống, mà đang được truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Cộng đồng người Dao nơi đây coi việc giữ chữ cũng chính là giữ lấy cội nguồn văn hóa của mình.

Bốn nữ nhà văn gặp nhau và chụp ảnh ở Đà Nẵng sau ngày giải phóng miền nam. Hàng trên từ trái qua: Vũ Thị Hồng, Bùi Thị Chiến; hàng dưới từ trái qua: Hà Phương, Trần Thị Thắng. Ảnh tư liệu phục chế mầu

Ngời sáng những dịu dàng qua bom đạn

Tập văn xuôi, thơ “Hoa hồng trong lửa” (NXB Hội nhà văn) của bốn cô gái mới đôi mươi, ngoài đôi mươi năm ấy, sẽ kể những điều có thể coi như đại diện cho thế hệ nữ sinh viên trong số hơn 10 nghìn sinh viên lên đường nhập ngũ từ năm 1970 đến 1972.

“Bản sắc cá nhân chính là nhịp điệu riêng”

“Bản sắc cá nhân chính là nhịp điệu riêng”

Từ những bức tranh phố đậm chất hoài niệm, họa sĩ Phạm Hà Duy Khánh (trong ảnh) trở lại với triển lãm “Lát Phố” (từ ngày 22 đến 31/8 tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội) - một cuộc đối thoại nghệ thuật thầm lặng, day dứt.

Trần Nhật Minh (ngoài cùng bên trái) cùng các đồng nghiệp đọc thơ trên Sân thơ Trẻ - Ngày thơ Việt Nam 2019. Ảnh: THÀNH DUY

Cùng ở lại với mùa xuân

Những khúc hát, những cánh đồng, những mùa xuân, buổi mai tinh khôi và cuộc đời lấp lánh… còn ở lại trong tập thơ mới của nhà báo, thi sĩ Khánh Văn Trần Nhật Minh (1981-2024).

Ông Pả La Ham (ngồi giữa) tham gia hoạt động văn hóa ở địa phương.

Dệt âm thanh tình yêu

Ông Pả La Ham (tên khai sinh là Hồ Văn Dương) là người dân tộc Vân Kiều ở thôn R’Lây, xã Đakrông (tỉnh Quảng Trị). Sinh ra và lớn lên ở ngôi làng nhỏ giữa núi rừng Trường Sơn, cả cuộc đời mình, ông để dành thực hiện ước nguyện dệt âm thanh tình yêu.

Đạo diễn Nguyễn Thành Paven trong một lần tác nghiệp.

Hãy chạm tim mình vào “kho báu xanh”

Đạo diễn, nhà làm phim trẻ Nguyễn Thành Paven là một trong ít những nhà làm phim trẻ thế hệ 9X làm việc quên thời gian và có thể vượt núi băng rừng hàng tuần để ghi lại bằng được những khoảnh khắc vàng của “kho báu xanh”.

“Vào chùa”, Acrylic, 120x80cm.

Lời Kinh Bắc của họa sĩ Đỗ Bảng

“Xẩm Chợ” triển lãm tranh lần thứ hai của họa sĩ Đỗ Bảng (Đỗ Hữu Bảng), vừa diễn ra tại triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội. 24 tác phẩm tại đây mang dấu ấn sâu sắc trong hành trình sáng tác hơn ba thập kỷ vừa qua, đa sắc màu và lộng lẫy ánh sáng văn hóa vùng Kinh Bắc.

Bia di tích tại Đền thờ Tham tán Lê Đình Dật.

Giữ lấy Căn cứ kháng chiến Đầm Đen

Đáp lại lời hiệu triệu của Vua Hàm Nghi với ngọn cờ Cần Vương, Tham tán Lê Đình Dật đã về quê hương trung du, dấy binh tụ nghĩa, lập căn cứ nơi núi rừng, vượt sông Hồng, sông Lô, tổ chức các cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp.

Tác giả Giai Du nhận giải cao nhất Giải thưởng văn học Kim Đồng lần thứ nhất.

“Thế giới thẩm mỹ trẻ em là vùng đất không dễ chinh phục”

Vượt qua hơn 600 tác phẩm từ khắp các tỉnh, thành phố và nhiều quốc gia, Giai Du - cây bút trẻ 24 tuổi - đã xuất sắc giành Giải nhất tại Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất với bản thảo tập truyện dài “Nên làm gì khi trời nổi gió”. Thời Nay đã có cuộc trò chuyện cùng tác giả trẻ về cảm hứng tuổi thơ chưa bao giờ vơi cạn.

Nhà báo Alăng Ngước cùng mẹ.

Khi nhà báo hát tri ân dân tộc mình

Nhà nghèo nhưng nỗ lực vượt khó, không ngừng tự học, nhà báo Alăng Ngước, sinh năm 1990, người con của dân tộc Cơ Tu (Đông Giang, Quảng Nam) đã trở thành cây bút phóng sự giỏi nghề. Gần đây, anh nhận thêm sự trân trọng khi ra mắt MV “Kỷ vật của Ama” để tri ân gia đình và đồng bào.

NSƯT Nguyễn Đức Tú giới thiệu về những chiếc mão do ông tạo tác. Ảnh: DƯƠNG NAM

Lửa hát ca còn sáng trên sắc áo

10 năm đứng trên sân khấu chuyên nghiệp, ông đã giành được nhiều giải thưởng quan trọng và được trao tặng danh hiệu NSƯT. Năm 1991, đoàn giải thể, ông Tú trở về địa phương. Tuy nhiên, ngọn lửa nghề trong ông chưa bao giờ ngừng cháy.

Nhà thơ, nhà báo Thuận Hữu chia sẻ tại lễ ra mắt sách của ông và người bạn - tác giả Phan Đức Nhạn. Ảnh: NXB HỘI NHÀ VĂN

Ẩn trong vỏ đá đầy hoa

Tập thơ “Nhặt dọc đường” (NXB Hội nhà văn) ra mắt gần đây được đánh dấu như cuộc trở lại, trở về cùng thơ ca của nhà báo, nhà thơ Thuận Hữu.
Cần sớm có bộ quy chuẩn về an ninh cho các bảo vật quốc gia.

Báo động đỏ trong bảo vệ bảo vật quốc gia

Bảo vật quốc gia Ngai vua triều Nguyễn bị một đối tượng phá hoại ngay tại Điện Thái Hòa, khu vực trung tâm Đại nội Huế. Dù được ngăn chặn kịp thời, sự cố đã để lại hậu quả nghiêm trọng và dấy lên cảnh báo về lỗ hổng an ninh di sản.
Một số tập thơ viết về Bác Hồ của nhà thơ Nguyễn Hưng Hải, thể hiện lòng kính yêu và cảm hứng thiêng liêng từ Người.

Bác là mạch nguồn khơi sáng cho thơ

Với lòng kính yêu, nhà thơ Nguyễn Hưng Hải (Phú Thọ) đã lựa chọn sáng tác về Chủ tịch Hồ Chí Minh là mạch cảm xúc chủ đạo. Ông không ngừng mài giũa mình và nhủ lòng phải tích cực, viết hay hơn nữa về vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Sắc hoa ngô đồng trong Đại Nội. Ảnh: ĐÌNH HOÀNG

Cần giữ “di sản sống” trong Đại Nội

Hoa ngô đồng là một phần không thể thiếu trong văn hóa cung đình Huế. Vua Minh Mạng là người đầu tiên đưa giống cây này từ Quảng Đông (Trung Quốc) về trồng trong “tử cấm thành”.
Sách giấy vẫn là phương tiện gần gũi, thân thuộc trong nhiều bối cảnh đời sống. Ảnh: Học sinh chọn sách trong một hoạt động tại Thư viện tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: DƯƠNG XUÂN

Giúp sách giấy “tự tin” trong kỷ nguyên số

Trong thời đại số hóa ngày nay, chúng ta có thể tiếp cận thông tin từ vô vàn nguồn khác nhau như từ sách, báo chí, video, âm thanh cho đến mạng xã hội... Tuy nhiên, đọc sách vẫn giữ một vai trò quan trọng trong việc phát triển bản thân và mở rộng kiến thức.
Một góc triển lãm.

Hiện đại hóa hào khí Bạch Đằng mừng kỷ niệm

“Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975”, triển lãm điêu khắc - sắp đặt của họa sĩ Lê Hữu Hiếu đang diễn ra trong không gian quảng trường tại trung tâm TP Hồ Chí Minh. Những sáng tạo đồ sộ của họa sĩ và ê-kíp gợi ra nhiều suy ngẫm về lịch sử hào hùng và dòng chảy bền lâu của khí phách dân tộc trong thời đại mới.