Tác giả cung cấp những thông tin thú vị, làm rõ thêm về một trong năm trí thức đánh điện gửi Vua Bảo Đại. Xin giới thiệu cùng bạn đọc. Tên bài do tòa soạn đặt.
Trong bài viết của tác giả Nguyễn Phúc Nam Dương về số người đánh điện đề nghị Vua Bảo Đại thoái vị, có đoạn: “Cuối bức thư ký tên 5 người, gồm: Nguyễn Xiển, Nguyễn Đình Thu, Nguyễn Văn Huyên, Ngụy Như Kon Tum, Hồ Hữu Tường. Tiếc rằng, hiện chưa thể tìm thấy bất kỳ thông tin nào về Nguyễn Đình Thu…”.
Đó là kỹ sư Nguyễn Đình Thụ
Đó là kỹ sư Nguyễn Đình Thụ chứ không phải Nguyễn Đình Thu.
Nhà sưu tầm sách báo xưa Trịnh Hùng Cường (Bắc Ninh) đã chia sẻ với tôi một số thông tin về kỹ sư Nguyễn Đình Thụ: Tháng 12/1935, tốt nghiệp kỹ sư chuyên ngành vô tuyến điện - Trường cao đẳng Điện lực Paris và Viện Kỹ thuật Điện Toulousse (Pháp), Nguyễn Đình Thụ về nước. Hai năm sau (1937), ông được bổ nhiệm làm kỹ sư phụ tá tập sự tại Sở Vô tuyến điện Đông Dương. Năm 1942, kỹ sư Nguyễn Đình Thụ đã cùng GS Nguyễn Xiển, kỹ sư Đặng Phúc Thông sáng lập tờ báo Khoa học (tồn tại đến năm 1944). Báo Khoa học do Nguyễn Xiển sáng lập, Nguyễn Đình Thụ làm Chủ nhiệm và Đặng Phúc Thông làm Chủ bút (sau đó kỹ sư Nguyễn Duy Thanh thay). Trụ sở của báo đặt tại số 7 phố Hàng Gai, Hà Nội.
Sinh thời, GS Nguyễn Xiển có kể về việc ra báo Khoa học liên quan đến kỹ sư Nguyễn Đình Thụ khi được hỏi “Các cụ lấy nguồn vốn ở đâu để xuất bản tạp chí Khoa học?”:
- Đúng là phải có tiền mới ra báo được. Tôi tranh thủ được một người bạn rất tốt - bạn học từ hồi ở Toulousse là anh Nguyễn Đình Thụ. Anh là con rể của cụ Trịnh Xuân Nghĩa, một nhà tư sản mại bản, giàu vào loại nhất Hà Nội thời ấy. Anh Thụ giúp cho khâu trị sự, trụ sở.
Trên báo Khoa học (1942 - 1944) ghi rõ: Thư từ và ngân phiếu xin gửi cho ông Nguyễn Đình Thụ số 7 Hàng Gai - Hà Nội.
Nghị quyết của nhóm trí thức
Trong bài không thấy nhắc đến nội dung hoạt động của Tổng hội Sinh viên ngày 21/8/1945. Tôi bổ sung thêm: Cuộc họp được Tổng hội Sinh viên tổ chức chiều ngày thứ bảy, 21/8/1945 tại Việt Nam học xá (khuôn viên Đại học Bách khoa Hà Nội hiện nay). Nội dung để bàn về việc tổ chức một cuộc biểu tình đón rước phái bộ Đồng Minh sắp tới Bắc Bộ. Hôm đó, ông Chủ tịch Tổng hội Sinh viên yêu cầu những ai có tài tổ chức nên cùng với anh em Tổng hội Sinh viên bắt tay vào việc chuẩn bị đón tiếp phái bộ Đồng Minh. Trước khi bàn về cuộc biểu tình, ông Chủ tịch Tổng hội Sinh viên hô hào các giới “nên một lòng hợp tác với anh em Việt Minh lập Chính phủ lâm thời ngay trước khi phái bộ Đồng Minh đặt chân đến đất này”.
Ông Nguyễn Xiển nêu ý kiến “điều trở ngại nhất cho anh em Việt Minh trong việc lập Chính phủ lâm thời là triều đình Huế hiện còn đứng vững”. Từ đó, các ông Nguyễn Xiển, Hồ Hữu Tường, Nguyễn Văn Huyên và Ngụy Như Kon Tum đồng lòng thảo một bức điện gửi vào Huế đề nghị Vua Bảo Đại thoái vị. Nội dung bức điện như sau:
“Theo lời tuyên bố của ngài trong vô tuyến điện truyền thanh “để quyền lợi của Tổ quốc trên ngai vàng”, xét tinh thần dân chúng và sự chiếm Bắc Bộ của đảng cách mạng, chúng tôi trân trọng yêu cầu ngài thoái vị…”.
Tiếp đó, một bản quyết nghị của 4 nhà trí thức Nguyễn Xiển, Nguỵ Như Kon Tum, Nguyễn Văn Huyên, Hồ Hữu Tường cùng ký tên được gửi đăng báo:
“1, Yêu cầu Hoàng đế thoái vị.
Tuyên bố lập Cộng hòa Dân quốc.
Giao chính quyền cho một Chính phủ lâm thời do Việt Minh triệu tập.
2, Yêu cầu Mặt trận Việt Minh cấp tốc, không trễ một giờ phút nào thương lượng với các đảng phái, để lập ngay và công bố Chính phủ lâm thời ấy.
3, Kêu gọi tất cả các đảng phái, các giới quảng đại quần chúng ủng hộ Chính phủ lâm thời cho có lực lượng mà kiến thiết nền độc lập của quốc gia”.
Một bức điện khác do Giám đốc Việt Nam học xá được đánh đi cùng ngày:
“Kính gửi các ông cao cấp Việt Minh ở chiến khu
Hiện nay tình thế Hà Nội rất nguy kịch: đảng viên Việt Minh đã đánh đổ chính quyền Bắc Bộ khâm sai, mà Việt Nam thì cần có một chính phủ chính thức và hợp nhất ba kỳ để giao thiệp với phái bộ Đồng Minh sắp đến nay mai… rất mong mỏi các ông có đủ quyền hành về Hà Nội lập tức để giải quyết vấn đề quan hệ đến vận mệnh của nước nhà”.
Hồi 15 giờ 30 phút ngày 24/8/1945, Văn phòng của Vua Bảo Đại có gửi bức điện văn sau đây cho Ủy ban nhân dân Cách mạng Bắc Bộ Việt Nam:
“Khâm phụng hoàng đế sắc văn phòng tôi trả lời bức điện văn của quý Ủy ban rằng:
Ngài vui lòng thoái vị ngay và đã sắp đặt sẵn sàng, nhưng vì có trách nhiệm đối với lịch sử và toàn thể quốc dân, Ngài muốn cho sự thoái vị của Ngài có ảnh hưởng ích lợi cho Tổ quốc, và muốn Chính phủ mới chính thức ra mắt quốc dân một cách rất long trọng.
Ngài mong ông Chủ tịch Chính phủ Nhân dân Cách mạng lâm thời gấp về Thuận Hóa để Ngài giao chính quyền và Ngài muốn cho ông biết ngay để làm lễ ấy.
Đồng thời Hoàng đế lại sắc Văn phòng tôi chuyển sao bức điện văn này cho nhà đương chức Nhật Bản và Ủy ban Nhân dân Cách mạng tại Thuận Hoá biết”.
Ủy ban Nhân dân Cách mạng Bắc Bộ lập tức cũng ra Thông cáo:
“Hôm 26/8/1945, Ủy ban Nhân dân Cách mạng (Chính phủ lâm thời) đã đánh điện cho Vua Bảo Đại hoan nghênh nhà vua đã thoái vị nhường chính quyền cho Việt Minh là đại biểu của các tầng lớp dân chúng.
Đoàn đại biểu của Chính phủ lâm thời đã khởi hành đi Huế sáng 27/8/1945”.
Diễn biến tiếp theo chúng ta đã rõ: Ngày 29/8/1945, phái đoàn Chính phủ lâm thời do ông Trần Huy Liệu làm Trưởng đoàn đã có mặt tại kinh thành Huế. Chiều 30/8/1945 lễ thoái vị của Vua Bảo Đại đã diễn ra. Nhà vua được đại diện Chính phủ lâm thời gắn huy hiệu, trở thành công dân Vĩnh Thụy.
