Lựa chọn tiêu dùng xanh vì cộng đồng

Tuy nhiên, để thúc đẩy xu hướng này trở nên phổ biến và bền vững, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống, từ chính sách, doanh nghiệp đến người tiêu dùng.

Người dân thúc đẩy doanh nghiệp hành động

Tiêu dùng xanh là xu hướng tiêu dùng bền vững, người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường, như sản phẩm từ nguyên liệu tái chế, có khả năng phân hủy sinh học, sử dụng ít hóa chất độc hại, tiêu thụ ít năng lượng trong quá trình sản xuất, sử dụng.

Tại Việt Nam, xu hướng này đang ngày càng phát triển. Nhiều người tiêu dùng, nhất là giới trẻ, bắt đầu ưu tiên lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường. Các doanh nghiệp cũng đang chuyển mình để đáp ứng nhu cầu này bằng cách sản xuất các sản phẩm xanh và áp dụng quy trình sản xuất bền vững.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh xu hướng tiêu dùng đó đang ngày càng được lan tỏa trong cộng đồng. Một trong những mô hình tiên phong là hệ thống MM Mega Market Việt Nam nhiều năm nay đã ngừng phát túi nylon cho khách hàng. Thay vào đó, khách hàng được miễn phí sử dụng thùng carton tái chế hoặc khuyến khích mang theo túi cá nhân đi mua sắm. Hành động tưởng như nhỏ ấy giúp doanh nghiệp cắt giảm hơn 10 triệu túi nylon mỗi năm, góp phần đáng kể vào việc giảm rác thải nhựa ra môi trường.

Thói quen tiêu dùng mới này dù ban đầu gặp không ít trở ngại, nhưng dần dần nhiều khách hàng đã có ý thức thay đổi hành vi. Anh Hoàng Trung, 29 tuổi, (phường An Khánh, Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, “Khi đi siêu thị, tôi thường ưu tiên mua các sản phẩm có giá cả phải chăng, an toàn cho sức khỏe và thân thiện môi trường. Tôi chọn các loại bao bì giấy thay vì bao bì nylon để bảo vệ môi trường”.

Trung tâm MM Mega Market An Phú còn triển khai mô hình phân loại rác tại nguồn. Trong khuôn viên mua sắm, rác thải tái chế như vỏ hộp nhôm, chai thủy tinh, hộp sữa, rác điện tử... được phân loại, bố trí khu vực thu gom rõ ràng. Người dân có thể mang rác đến đây để tham gia vào chuỗi tái chế, biến hành vi tiêu dùng thành hành vi có trách nhiệm với môi trường.

Đại diện hệ thống MM Mega Market cho biết, cùng với công tác tuyên truyền và hỗ trợ người tiêu dùng thay đổi hành vi, đơn vị còn triển khai dự án xử lý rác hữu cơ bằng cách chuyển giao rác thực phẩm cho trang trại nuôi gia cầm ở tỉnh Đồng Nai.

Đến nay, có hơn 400 tấn rác hữu cơ được thu gom và tái sử dụng, giảm đáng kể gánh nặng rác thải cho đô thị. Không chỉ xử lý đầu ra, hệ thống MM Mega Market còn quan tâm đến đầu vào bằng việc đầu tư điện mặt trời áp mái tại 14/21 Trung tâm trên toàn quốc. Việc sử dụng năng lượng tái tạo không chỉ giúp tiết kiệm chi phí điện năng mà còn giảm hơn 5 nghìn tấn CO2 phát thải ra môi trường mỗi năm.

Tại Hà Nội, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sạch, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị thương hiệu. Một số siêu thị lớn đã giảm sử dụng túi nylon, khuyến khích dùng túi sử dụng nhiều lần, tổ chức chương trình tích điểm khi không sử dụng túi nylon; phân phối các sản phẩm bao bì thân thiện môi trường... Các cửa hàng trà sữa, cà-phê đã chuyển sang kinh doanh theo xu hướng xanh bằng cách sử dụng ống hút tre hoặc inox; hạn chế sử dụng các loại nước đóng hộp có bao bì khó phân hủy.

Chị Thu Nga, chủ thương hiệu cà-phê được giới trẻ khá ưa chuộng trên đường Trích Sài (Hà Nội) chia sẻ: “Hơn 1 năm nay, các cửa hàng trong hệ thống cà- phê của tôi đã hạn chế dùng ống hút, ly nhựa, thay vào đó là các loại ống hút giấy, ly giấy, ly thủy tinh mặc dù chi phí của sản phẩm thân thiện với môi trường này cao hơn. Ban đầu khách hàng còn bỡ ngỡ, nhưng sau một thời gian đã ủng hộ sự thay đổi; nhất là giới trẻ chủ động hưởng ứng...”.

Hiện nay, thành phố Hà Nội đang triển khai nhiều chương trình nhằm thúc đẩy tiêu dùng xanh, như Chương trình sản xuất và tiêu dùng bền vững. Thành phố hỗ trợ hơn 50% doanh nghiệp trong lĩnh vực phân phối áp dụng các giải pháp sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng; giảm 65% tỷ lệ sử dụng bao bì khó phân hủy tại các chợ dân sinh và trung tâm thương mại.

Bên cạnh đó, đã tổ chức nhiều chương trình hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp như: Kết nối mạng lưới sản xuất và tiêu dùng bền vững trong ngành sơn mài, gốm sứ, nhóm ngành mây tre đan, chế biến gỗ và các sản phẩm từ gỗ; kết nối mạng lưới sản xuất tiêu dùng bền vững cho ngành chế biến nông sản. Mới đây nhất, tại Kỳ họp thứ 25, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội thông qua nghị quyết quy định biện pháp giảm phát thải nhựa tại Hà Nội.

Nghị quyết nêu rõ, kể từ ngày 1/1/2031, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam). Đối với các chợ, cửa hàng tiện lợi, Hà Nội yêu cầu không cung cấp miễn phí túi nylon khó phân hủy sinh học kể từ ngày 1/1/2027...

Tại thành phố Cần Thơ liên tục đẩy mạnh các hoạt động xây dựng lối sống xanh, trong đó, tập trung vào trồng cây xanh, bảo vệ môi trường cộng đồng và triển khai các chiến dịch giảm rác thải, tiết kiệm năng lượng được ưu tiên hàng đầu. Trong năm 2025, thành phố đang xúc tiến đầu tư xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn công suất 400 đến 500 tấn/ngày, đồng thời nâng cấp các trạm trung chuyển và mở rộng tuyến thu gom cơ giới hóa tại các địa phương.

Theo lãnh đạo Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ, thành phố định hướng phát triển nông nghiệp theo hướng “sinh thái-tuần hoàn-ít phát thải”, gắn với chuỗi giá trị xanh và thị trường tiêu dùng bền vững.

Cần sự chung tay của toàn xã hội

Mặc dù tiêu dùng xanh mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng và môi trường sống, nhưng trong quá trình triển khai tại nhiều địa phương vẫn gặp không ít khó khăn, thách thức. Tại thành phố Cần Thơ, đô thị thường xuyên bị ảnh hưởng bởi ngập úng đô thị, sụt lún đất nền và xâm nhập mặn, trong khi đó, một bộ phận người dân, doanh nghiệp chưa có ý thức tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo, tiêu dùng có trách nhiệm...

Đáng chú ý, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón trong sản xuất nông nghiệp vẫn diễn ra với mức cao, tiềm ẩn rủi ro lớn đối với môi trường. Nhiều người dùng thuốc bảo vệ thực vật theo thói quen, chưa đúng kỹ thuật, chưa hiểu rõ tác động tới đất và nguồn nước, dẫn đến ô nhiễm nghiêm trọng.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Cần Thơ Trần Thái Nghiêm cho biết, thời gian qua, trình độ sản xuất của nông dân trên địa bàn tỉnh ngày càng được nâng lên, trình độ thâm canh cao, cho nên việc sử dụng vật tư phục vụ sản xuất ngày càng nhiều. Tuy nhiên, việc thu gom, xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật qua sử dụng vẫn còn là vấn đề nan giải, đòi hỏi sự chung sức, đồng lòng của các cơ quan, doanh nghiệp và người nông dân.

Trở ngại nữa là một bộ phận người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ về vấn đề bảo vệ môi trường trong quá trình tiêu dùng hàng hóa. Trong khi đó, giá thành sản phẩm xanh, dịch vụ xanh cao hơn sản phẩm cùng loại từ 20 đến 40%. Đây là một trong những rào cản khiến người dân khó tiếp cận với sản phẩm xanh.

Cùng với những nỗ lực của các cấp, ngành, địa phương trong việc thúc đẩy tiêu dùng xanh, cần sự chung tay của cả xã hội để “sống xanh” trở thành lối sống tích cực, lan tỏa trong cộng đồng.

Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, Tiến sĩ Bùi Thị An

Về phía doanh nghiệp, cân đối giữa mục tiêu lợi nhuận và tăng trưởng xanh là một bài toán khó nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chi phí đầu tư chuyển đổi sang công nghệ xanh lớn, năng lực trình độ còn hạn chế. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa sẵn sàng chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh.

Theo Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, Tiến sĩ Bùi Thị An, cùng với những nỗ lực của các cấp, ngành, địa phương trong việc thúc đẩy tiêu dùng xanh, cần sự chung tay của cả xã hội để “sống xanh” trở thành lối sống tích cực, lan tỏa trong cộng đồng. Theo đó, các cơ quan chức năng cần xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý, chính sách về tiêu dùng xanh bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và minh bạch.

Cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của tiêu dùng xanh đối với môi trường sống và sức khỏe của con người, tiến tới thay đổi nhận thức và hành động của toàn xã hội trong hoạt động bảo vệ môi trường.

Phổ biến các mô hình, kinh nghiệm tốt và hành động thiết thực về lối sống, tiêu dùng xanh, hài hòa với thiên nhiên, gắn kết với việc bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống, gắn với Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Việc đồng hành của toàn xã hội, từ Nhà nước, doanh nghiệp đến người dân chính là chìa khóa để xây dựng một lối sống xanh, bền vững trong tương lai.