Sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn đối ứng địa phương cho phù hợp nhất

Việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ

Về chủ trương tích hợp 3 chương trình thành 1 chương trình, bên cạnh đa số ý kiến đại biểu Quốc hội bày tỏ đồng tình, có ý kiến còn băn khoăn việc hợp nhất có thể sẽ làm giảm chính sách, giảm nguồn lực đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, chủ trương sáp nhập 3 chương trình thể hiện quyết tâm của Chính phủ thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước làm cho người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Để thực hiện mục tiêu này, tờ trình của Chính phủ đã thể hiện rõ: ngoài các mục tiêu chung thì tập trung ưu tiên xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Cùng với đó, nâng cao hiệu quả thực thi, tránh chồng chéo, trùng lặp chính sách phân cấp, phân quyền triệt để cho địa phương; kéo dài thời gian hỗ trợ đến năm 2035 thay vì năm 2030 như chương trình hiện hành để tập trung được nguồn lực dài hạn, đồng bộ và hiệu quả hơn. "Việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ mà tạo điều kiện tập trung và ưu tiên hơn cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khu vực hiện là lõi nghèo của cả nước", Bộ trưởng khẳng định.

Giải trình về mục tiêu tỷ lệ nghèo đa chiều duy trì giảm từ 1 đến 1,5%/năm, 100% xã nghèo thoát khỏi tình trạng nghèo, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, mục tiêu giảm tỷ lệ nghèo đa chiều được khẳng định tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và Chỉ thị số 05 của Ban Bí thư khóa XIII về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030.

Về thực tế, đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều còn khoảng 0,9 đến 1%, bình quân giai đoạn 2021-2025 giảm khoảng trên 1%/1 năm; dự kiến tỷ lệ nghèo đa chiều theo chuẩn nghèo mới giai đoạn 2026-2030 còn khoảng 9,6%, tương đương với giai đoạn 2022-2025. Như vậy mục tiêu trên là phù hợp với chủ trương của Đảng, kết quả thực tiễn và có tính khả thi trong điều kiện kinh tế-xã hội của đất nước ta trong giai đoạn 2026-2030.

Sẽ tiếp tục cân đối ngân sách Trung ương để báo cáo bổ sung cho phù hợp với điều kiện thực tế

Về nguồn vốn đầu tư cho chương trình, một số đại biểu băn khoăn việc bố trí 100 nghìn tỷ đồng vốn ngân sách trung ương cho chương trình là thấp, trong khi đó chính sách, mục tiêu thì cao, khả năng huy động nguồn lực ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thì khó khăn.

Đồng tình với ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, chương trình có phạm vi, quy mô địa bàn bao phủ cả nước, gần như bao phủ toàn bộ các nội dung, nhiệm vụ về phát triển kinh tế-xã hội vùng nông thôn, trong đó ưu tiên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Do đó, mức vốn ngân sách Trung ương trước mắt bố trí 100 nghìn tỷ đồng là hạn chế.

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2026-2030, bên cạnh chương trình này còn 4 chương trình mục tiêu quốc gia khác cùng triển khai trên địa bàn, các chương trình này có mục tiêu tương đồng với nguồn vốn khoảng 360 nghìn tỷ đồng. Cùng với đó, chương trình phát triển bền vững vùng đồng bằng sông Cửu Long, chương trình bố trí ổn định dân cư vùng miền núi, địa bàn khó khăn đã được đưa vào dự thảo Nghị quyết Đại hội XIV, dự kiến tập trung đầu tư trong giai đoạn 2026-2030.

“Để thực hiện được các mục tiêu, nhiệm vụ của chương trình, trong quá trình điều hành, Chính phủ sẽ tiếp tục cân đối ngân sách Trung ương để báo cáo Quốc hội ưu tiên bổ sung cho phù hợp với điều kiện thực tế”, Bộ trưởng cho biết.

Liên quan đến vốn đối ứng của địa phương, một số ý kiến đại biểu cho rằng con số 400 nghìn tỷ đồng là quá lớn, vượt khả năng cân đối của các địa phương, nhất là các địa phương khó khăn.

Làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Trần Đức Thắng thông tin, vốn ngân sách địa phương thực hiện là tổng vốn ngân sách địa phương 2 cấp của 34 tỉnh, thành phố bố trí cho chương trình, gồm có 7 địa phương tự cân đối và 27 địa phương nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương. Đây là một trong những nguồn vốn chủ lực, phản ánh vai trò chủ động, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các địa phương trong triển khai thực hiện các mục tiêu của chương trình ở trên địa bàn.

Giai đoạn 2021-2025, trong tổng số gần 300 nghìn tỷ đồng vốn địa phương bố trí thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia thì vốn của 16 tỉnh, thành phố tự cân đối ngân sách chiếm khoảng 65%. Đối với 47 tỉnh còn lại, tỷ lệ vốn đối ứng của các địa phương được quy định phù hợp với tỷ lệ nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương và điều kiện thực tế của địa phương. Trong đó, các địa phương khó khăn có tỷ lệ vốn đối ứng chỉ khoảng 5% so với vốn từ ngân sách Trung ương hỗ trợ.

Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn ngân sách của các địa phương cho phù hợp nhất.

Bảo đảm không trùng lặp đầu tư, không bỏ sót xã nghèo, địa bàn đặc biệt khó khăn

Đối với băn khoăn của đại biểu về sự trùng lặp nội dung chính sách, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, trong quá trình xây dựng chương trình, Chính phủ đã chỉ đạo nguyên tắc hợp nhất là kế thừa, ổn định, không gián đoạn, không bãi bỏ chính sách đang phát huy hiệu quả, chỉ rà soát, sắp xếp lại theo hướng trọng tâm, rõ địa bàn, đối tượng, trách nhiệm.

Theo đó, chương trình được thiết kế là 2 hợp phần rõ ràng, hợp phần chung để thực hiện trên phạm vi cả nước và hợp phần đặc thù cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Mỗi nhiệm vụ cụ thể chỉ bố trí ở một hợp phần trên nguyên tắc rõ nội dung, rõ nguồn lực, rõ thụ hưởng. Đồng thời, soát xét với các chương trình mục tiêu quốc gia khác để không trùng lặp đầu tư, không bỏ sót xã nghèo, địa bàn đặc biệt khó khăn.

Bên cạnh đó, để khắc phục hạn chế về việc ban hành nhiều văn bản, ban hành chậm văn bản hướng dẫn, Chính phủ sẽ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo và các bộ, ngành liên quan thống nhất trình ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai chương trình bảo đảm đồng bộ, rõ ràng về nội dung ngay sau khi Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình, dự kiến chậm nhất là trong tháng 1/2026 sẽ ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn tổ chức để các địa phương triển khai, tổ chức thực hiện.

Về đề nghị tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương gắn với mục tiêu, trách nhiệm giải trình, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho hay, chương trình được thiết kế theo tinh thần phân quyền tối đa cho địa phương đi đôi với phân bổ nguồn lực trên nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Trung ương thống nhất quản lý, ban hành cơ chế tăng cường kiểm tra, giám sát.

Chính phủ giao tổng mức vốn, địa phương căn cứ điều kiện thực tế chủ động quyết định phương án phân bổ, lồng ghép nguồn lực để đạt mục tiêu chung được giao. Đồng thời, thiết lập cơ chế giám sát 3 cấp trung ương, tỉnh, xã; phát huy vai trò chủ thể của người dân trong giám sát, bảo đảm công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền các cấp.