Chuyển đổi số ngành ngân hàng: Cần quản trị dữ liệu như một tài sản chiến lược

Ngày 25/9, tại Hà Nội, Hội thảo và triển lãm cấp cao thường niên ngành ngân hàng – Smart Banking 2025 – chính thức diễn ra với chủ đề “Đột phá chuyển đổi số ngành ngân hàng: Dữ liệu là nền tảng, khách hàng là trung tâm”.

Sự kiện được tổ chức dưới sự bảo trợ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) phối hợp cùng Tập đoàn IEC thực hiện, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia và Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đồng hành.

Ngành ngân hàng đang đối mặt với không ít thách thức trong việc khai thác hiệu quả nguồn dữ liệu: làm sao để chuyển hóa khối dữ liệu khổng lồ thành trải nghiệm liền mạch, lấy khách hàng làm trung tâm ở mọi điểm chạm; làm sao để kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn và các công nghệ mới nhằm mang đến dịch vụ cá nhân hóa theo thời gian thực, đồng thời vẫn bảo đảm an toàn, bảo mật. Đó không chỉ là bài toán công nghệ, mà còn là chiến lược dài hạn để biến dữ liệu thành tài sản chiến lược, nuôi dưỡng niềm tin và sự gắn kết của khách hàng.

Từ “sở hữu dữ liệu rời rạc” sang “quản trị dữ liệu như một tài sản chiến lược”

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho rằng, nhiều tổ chức tín dụng đã chuyển từ số hóa từng quy trình sang thiết kế lại toàn bộ hành trình khách hàng; từ việc “sở hữu dữ liệu rời rạc” sang “quản trị dữ liệu như một tài sản chiến lược”; từ phản ứng thụ động sang dự báo, chủ động gợi mở nhu cầu.

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA, đến nay, hầu hết dịch vụ ngân hàng cơ bản đã được số hóa trên các kênh điện tử; nhiều ngân hàng ghi nhận trên 95% giao dịch thực hiện qua kênh số thay vì tại quầy truyền thống. Hệ sinh thái ngân hàng số ngày càng đa dạng, thông minh đem lại tiện ích hấp dẫn cho khách hàng, từ chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, gửi tiết kiệm đến vay online… ngay trên điện thoại.

Nhiều nghiệp vụ cơ bản đã được số hóa hoàn toàn 100% (tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn, mở và sử dụng tài khoản thanh toán, mở thẻ ngân hàng, ví điện tử, chuyển tiền, cho vay...).

Đến nay, có gần 87% người Việt Nam trưởng thành có tài khoản ngân hàng; giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP. Trong 7 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch không dùng tiền mặt qua mã QR tăng 66,73% về số lượng và 159% về giá trị.

Việt Nam cũng tiên phong kết nối thanh toán bán lẻ xuyên biên giới qua mã QR với Thái Lan, Campuchia và Lào, hướng tới mở rộng trong khu vực châu Á. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước là cơ quan với 7 năm liên tiếp dẫn đầu bảng xếp hạng cải cách hành chính của các bộ, cơ quan ngang bộ.

TS Nguyễn Quốc Hùng chỉ ra rằng, để đạt tới những “đột phá” thực sự trong năm 2025 và các giai đoạn tiếp theo, cần giải quyết đồng thời nhiều bài toán đan xen: chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu ở quy mô toàn hệ thống; xây dựng kiến trúc dữ liệu hợp nhất thay vì chồng lớp giải pháp; thiết lập khung quản trị dữ liệu–bảo mật–quyền riêng tư–đạo đức sử dụng dữ liệu nhất quán. Tăng cường khả năng liên thông dữ liệu có kiểm soát giữa ngân hàng với các nền tảng định danh, dữ liệu dân cư, doanh nghiệp, thương mại điện tử, bảo hiểm, viễn thông; nâng cao năng lực phân tích thời gian thực phục vụ ra quyết định tức thời trong cấp tín dụng, quản lý rủi ro hoạt động và giám sát gian lận.

"Để có thể cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có hàm lượng công nghệ cao, dịch vụ cá nhân hóa cao nhằm tăng trải nghiệm của khách hàng, việc thu thập, khai thác và xử lý dữ liệu luôn được coi trọng", TS Nguyễn Quốc Hùng nhận định.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, sự phát triển nhanh chóng của chiến lược kinh doanh dựa trên dữ liệu trong ngành ngân hàng đã tạo ra những lợi ích đáng kể. Cụ thể, các ngân hàng có thể tăng cường việc tiếp cận khách hàng, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ có tính cá nhân hóa cao, đồng thời, tối ưu hóa quy trình phát hiện rủi ro và phòng ngừa gian lận, cải thiện quy trình vay và xử lý hồ sơ vay vốn, tăng cường khả năng dự đoán và phân tích thị trường.

Đến nay, nhiều tổ chức tín dụng đã triển khai các giải pháp cho phép khách hàng mở tài khoản thanh toán dựa trên xác thực dữ liệu dân cư; cho phép định danh, xác minh thông tin khách hàng bằng thẻ căn cước công dân gắn chíp hoặc ứng dụng VNeID; làm sạch thông tin khách hàng với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; tối ưu quá trình cho vay bằng các giải pháp chấm điểm tín dụng, xác thực thông tin đa chiều bằng dữ liệu dân cư…

Tính đến ngày 13/6/2025, ngành ngân hàng đã có hơn 117 triệu hồ sơ khách hàng (CIF) được đối chiếu sinh trắc học qua căn cước công dân gắn chip hoặc VNeID (đạt gần 100% tổng lượng tài khoản thanh toán cá nhân phát sinh giao dịch trên kênh số); hơn 927 nghìn hồ sơ khách hàng tổ chức đã được đối chiếu thông tin sinh trắc học (đạt hơn 70% tổng số lượng tài khoản thanh toán tổ chức phát sinh giao dịch trên kênh số).

Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) đã phối hợp với C06, Bộ Công an hoàn thành 6 đợt đối chiếu, làm sạch dữ liệu khách hàng với khoảng 57 triệu lượt hồ sơ khách hàng theo phương thức offline.

63 tổ chức tín dụng đã triển khai ứng dụng thẻ căn cước công dân gắn chip qua thiết bị tại quầy; 57 tổ chức tín dụng và 39 tổ chức trung gian thanh toán đã triển khai ứng dụng thẻ căn cước công dân gắn chip qua ứng dụng Mobile app; 32 tổ chức tín dụng và 15 tổ chức trung gian thanh toán đang triển khai ứng dụng VneID.

TS Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh sự kết hợp hài hòa giữa: Chiến lược-Dữ liệu-Công nghệ-Con người, đặt trên nền tảng quản trị rủi ro và tuân thủ chủ động. Từ đó hướng tới một hệ sinh thái ngân hàng số bền vững: đổi mới nhưng an toàn, nhanh nhưng chuẩn mực, cá nhân hóa nhưng bảo vệ quyền riêng tư, mở kết nối nhưng kiểm soát chặt chẽ rủi ro hệ thống.

Bước chuyển “Dữ liệu là nền tảng – Khách hàng là trung tâm” không đơn thuần là triển khai thêm vài hệ thống công nghệ. Đó là sự dịch chuyển tư duy quản trị: từ quản lý chức năng sang quản lý quy trình; từ báo cáo hậu kiểm sang phân tích dự báo; từ đo lường cục bộ sang tối ưu hóa tổng thể giá trị vòng đời khách hàng; từ “thu thập dữ liệu càng nhiều càng tốt” sang “dữ liệu đúng – sạch – được phép – có mục đích rõ ràng – tạo ra giá trị thực sự”.

Dữ liệu càng dùng, càng chia sẻ thì càng có nhiều giá trị

Đồng tình với ông Nguyễn Quốc Hùng về việc thu thập và sử dụng dữ liệu, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng cho biết, dữ liệu và khách hàng là độc lập, nhưng thực chất không hề tách rời. Không có khách hàng thì không có dữ liệu; và dữ liệu, nếu không được sử dụng, cũng không có giá trị. Đây chính là câu chuyện cốt lõi của ngành ngân hàng.

Về mặt pháp lý, Ngân hàng Nhà nước là một trong số ít các bộ, ngành ban hành hệ thống các Thông tư để điều chỉnh toàn bộ quá trình thu thập, tổng hợp, phân tích dữ liệu. Trong ngành ngân hàng, không có bất kỳ dữ liệu nào được thu thập ngoài khuôn khổ pháp lý này: từ hệ thống báo cáo thống kê, giám sát thông tin tín dụng, hệ thống CIC, phòng chống rửa tiền, đến tất cả các ứng dụng nghiệp vụ đều có Thông tư quy định, làm căn cứ pháp lý cho toàn ngành.

Theo Phó Thống đốc, bên cạnh phương châm “đúng-đủ-sạch-sống”, dữ liệu còn phải giải quyết được hai vấn đề then chốt, đó là: Thứ nhất, khai thác dữ liệu hiệu quả; thứ hai, xây dựng các ứng dụng tốt, tích hợp thông minh, tiện ích và thuận tiện cho người dùng.

Hiện nay, ngành ngân hàng đã tích hợp sâu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Ngân hàng Nhà nước cũng là đơn vị đầu tiên ban hành Thông tư về Open API, cho phép các bên kết nối dữ liệu ngành ngân hàng.

Phó Thống đốc nhấn mạnh, dữ liệu là nền tảng, là tài nguyên quý giá. Tuy nhiên, khách hàng mới là trung tâm. Do đó, trong thời đại số hiện nay, ngành ngân hàng phải đáp ứng được 3 yếu tố, gồm: Tạo nên những ứng dụng tốt, thông minh cho khách hàng; hỗ trợ hiệu quả cho khách hàng; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Phó Thống đốc cho rằng, ngành ngân hàng phải cung cấp những ứng dụng thật sự tốt, thông minh, dễ sử dụng, đồng thời bảo vệ khách hàng nhanh chóng, vừa bảo đảm an toàn vừa mang lại tiện ích. Khách hàng là trung tâm là phải đáp ứng từ khâu đào tạo, hướng dẫn cho đến vận hành, tất cả đều phải trơn tru, mượt mà.

Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng thông tin, Ngân hàng Nhà nước cũng xây dựng hành lang pháp lý tạo điều kiện cho các ngân hàng phát triển sản phẩm dịch vụ đạt chuẩn, tuân thủ các tiêu chuẩn, chuẩn mực quốc tế để phục vụ khách hàng. Đây là nền tảng quan trọng để ngành ngân hàng phát triển hoạt động trên không gian số, thúc đẩy tài chính toàn diện.

“Chỉ trong một ngày, hệ thống ngân hàng ghi nhận trên 30 triệu giao dịch, với tổng giá trị khoảng 900.000 tỷ đồng (tương đương khoảng 40 tỷ USD) thực hiện giao dịch liên chi nhánh. Đây là con số vô cùng lớn”, Phó Thống đốc cho biết thêm.

Với con số giao dịch khổng lồ như vậy, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng cho biết, đảm bảo đảm an ninh ngân hàng, duy trì hoạt động an toàn, liên tục là vấn đề trọng yếu được ngành Ngân hàng quan tâm.

Ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng cho biết, thách thức của ngành ngân hàng là dữ liệu thiếu tính liên thông. "Dữ liệu trong các cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin vẫn còn rời rạc, phân tán, trùng lặp, chưa có sự liên kết và thống nhất", ông Tuấn nói.

Theo ông Phạm Anh Tuấn, trong đỊnh hướng chiến lược giai đoạn 2026-2030, ngành ngân hàng tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bảo đảm an ninh, an toàn, chú trọng việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung ngành ngân hàng, tiến đến ra quyết định dựa trên dữ liệu.

Tiếp tục triển khai phối hợp liên ngành: tích hợp, kết nối, chia sẻ thông tin ngành ngân hàng với các ngành, lĩnh vực khác để mở rộng hệ sinh thái số và phát triển dịch vụ ngân hàng số, thanh toán số.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, cũng cho rằng: "Dữ liệu đã trở thành huyết mạch của nền kinh tế và ngành tài chính, chi phối từ chiến lược đầu tư đến quản lý rủi ro".

Theo ông Cấn Văn Lực, giá trị của dữ liệu không chỉ nằm ở khối lượng dữ liệu mà còn ở độ chính xác và chất lượng. Dữ liệu chính xác, phù hợp bảo đảm các định chế tài chính có thể đưa ra quyết định phù hợp và tối ưu hóa hoạt động.

"Thành công của việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nói riêng và chuyển đổi số nói chung phụ thuộc vào nguồn dữ liệu cung cấp, Vì thế, phải đầu tư xây dựng, chuẩn hóa, làm giàu, làm sạch, làm sống dữ liệu:, ông Lực nói.