Đây là hướng đi tất yếu mang tính đột phá, qua đó góp phần định hình lại toàn diện ngành nông nghiệp Việt Nam theo xu hướng hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế.
Chuyển biến mạnh mẽ nông nghiệp đô thị
Vùng Đông Nam Bộ, đặc biệt là Thành phố Hồ Chí Minh luôn dẫn đầu trong việc ứng dụng khoa học công nghệ, thu hút đầu tư và đổi mới sáng tạo. Toàn vùng đang chuyển mình mạnh mẽ từ nông nghiệp truyền thống sang các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp tuần hoàn, gắn kết với chế biến nông sản, chuỗi giá trị bền vững, cùng xuất khẩu hiệu quả.
Trong đó, người dân, doanh nghiệp chú trọng liên kết vùng nguyên liệu-chế biến-tiêu thụ; ứng dụng mạnh các công nghệ IoT (Internet vạn vật), AI (trí tuệ nhân tạo), Big Data (dữ liệu lớn), Blockchain (chuỗi khối) vào quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, tối ưu hóa canh tác và thương mại điện tử hóa tiêu thụ sản phẩm.
Chuyển đổi số trong nông nghiệp của vùng Đông Nam Bộ còn thúc đẩy xu thế nông nghiệp đô thị, sản xuất hữu cơ, tuần hoàn và chuỗi giá trị khép kín. Không chỉ là vệ tinh cung ứng thực phẩm cho vùng Đông Nam bộ, khu vực này còn là “sân chơi” cho hàng loạt mô hình, dự án trải nghiệm thực tiễn chuyển đổi số, góp phần nâng cao năng suất, tăng trưởng xanh và hạ tầng dữ liệu cho các ngành khác tham khảo.
Tại xã Thường Tân (Thành phố Hồ Chí Minh), ông Nguyễn Tấn Phước, chủ trang trại bưởi da xanh là một trong những nông dân sớm tiếp cận chuyển đổi số nông nghiệp. Ông Nguyễn Tấn Phước cho biết: “Việc sử dụng phần mềm quản lý vườn Facefarm giúp theo dõi toàn bộ quy trình sản xuất, từ chăm sóc đến thu hoạch, ngay trên điện thoại. Cũng nhờ áp dụng phần mềm quản lý sản xuất, tôi kiểm soát được chi phí phân, thuốc, giảm nhân công và tiếp cận khách hàng trên khắp cả nước”.
Cùng địa bàn xã Thường Tân, Hợp tác xã Nông nghiệp Đồng Thuận Phát cũng coi chuyển đổi số nông nghiệp là giải pháp then chốt. Ông Trịnh Minh Thành, Giám đốc Hợp tác xã, cho biết: Từ năm 2022, đơn vị đã cử xã viên trẻ tham gia các lớp đào tạo sử dụng phần mềm Facefarm. Toàn bộ quá trình canh tác được ghi chép điện tử, giúp hợp tác xã chủ động kế hoạch sản xuất trong một chu kỳ, quản lý vật tư và sản lượng. Đặc biệt, sản phẩm còn được quảng bá trên các chợ nông sản điện tử, mở rộng đầu ra.
Ở xã Phú Giáo, Hợp tác xã Nông nghiệp công nghệ cao Kim Long đã triển khai nhật ký điện tử, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc đến từng lô hàng từ năm 2021. Ông Nguyễn Hồng Quyết, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp công nghệ cao Kim Long, khẳng định: “Minh bạch thông tin là điều kiện tiên quyết để sản phẩm vào hệ thống bán lẻ hiện đại và xuất khẩu. Mặt khác, chúng tôi quản lý chi phí hiệu quả bằng việc mua vật tư nông nghiệp trực tiếp từ nhà cung cấp hoặc đại lý cấp 1, cắt giảm được 5-10% chi phí đầu vào. Đồng thời, việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật hiện đại đã giúp giảm được 15% chi phí sản xuất và cắt giảm đáng kể nhân công lao động, tối ưu hóa nguồn lực.
Theo đánh giá của Tiến sĩ Lê Khắc Hoàng, Trường đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, việc ứng dụng AI, IoT và các công nghệ tiên tiến không chỉ giúp tăng năng suất mà còn tối ưu hóa chi phí, bảo đảm tính bền vững cho ngành nông nghiệp đô thị.
Cú huých “nông nghiệp số”
Nghị quyết 57-NQ/TW ra đời như luồng sinh khí mới với tầm nhìn chiến lược và các giải pháp đột phá, xem khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực phát triển chủ đạo. Theo ông Phạm Đình Dũng, Trưởng Ban Quản lý Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, Nghị quyết 57 là bước ngoặt quan trọng thể hiện tầm nhìn chiến lược của Bộ Chính trị trong phát triển khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Thực hiện chủ trương này, Ban Quản lý Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp Tổ công tác 57 của Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và Sở Khoa học-Công nghệ triển khai chuyển đổi số trong nông nghiệp, số hóa dữ liệu vùng trồng và phát triển hạ tầng nghiên cứu, ươm tạo công nghệ mới.
Song song đó, Ban đang phối hợp chặt chẽ với các đơn vị triển khai các Nghị quyết 19, 57, 66, 68 của Trung ương. Đây là những nghị quyết mở đường, tạo cơ sở pháp lý để các nhà khoa học và doanh nghiệp chủ động đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp công nghệ cao. Đây là cơ hội cho Ban phát triển ở tầm cao mới. Trong đó, đặc biệt chú trọng đầu tư vào nguồn nhân lực, con người, hoàn thiện đội ngũ có khả năng đáp ứng được những nhiệm vụ mà Thường trực Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố giao phó ở lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao.
Theo đánh giá của các chuyên gia, để tạo ra những sản phẩm đủ tiêu chuẩn xuất khẩu, trước hết phải có quy trình công nghệ sản xuất ổn định. Tiếp đó, sản xuất cần được tổ chức ở quy mô đủ lớn, có tính kế thừa và bảo đảm sản lượng ổn định. Để làm được điều này cần hình thành các vùng sản xuất tập trung, đáp ứng cả yêu cầu về chất lượng lẫn số lượng, giúp doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến và xuất khẩu, nhất là khi các thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và an toàn sinh học.
Để đáp ứng yêu cầu này, Ban Quản lý Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh đang xây dựng quy trình canh tác phù hợp, thống nhất để bà con có thể áp dụng đồng bộ trên diện tích lớn. Đồng thời, cán bộ kỹ thuật được cử xuống tận trang trại, vùng sản xuất để "cầm tay chỉ việc" hướng dẫn kỹ thuật, khuyến cáo nông dân sử dụng vật tư, phân bón phù hợp nhằm tạo ra sản phẩm đồng đều, chất lượng ổn định, đủ sản lượng cho xuất khẩu.
Trong quá trình này, Ban Quản lý Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh sẽ đóng vai trò đầu mối kết nối cung-cầu, xây dựng thương hiệu nông sản Thành phố Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ. Qua đó hình thành mô hình liên kết “4 nhà”: nhà quản lý, nhà khoa học, nhà nông và doanh nghiệp cùng hợp tác để nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị, đưa nông sản Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và nông sản Việt Nam nói chung vươn tầm thế giới.
