Cần đưa trạm dừng nghỉ vào khai thác đồng bộ với đường cao tốc

Tuy nhiên, thực tế một số trạm dừng nghỉ trên các tuyến cao tốc chưa đạt quy chuẩn, đồng đều về chất lượng. Tại nhiều trạm dừng nghỉ, công tác tổ chức khai thác, vệ sinh môi trường và quản lý giá dịch vụ còn bộc lộ nhiều bất cập. Điều này đặt ra yêu cầu cần có cách tiếp cận bài bản, chuyên nghiệp hơn; trong đó có việc xây dựng và áp dụng quy chuẩn chung về chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ.

Xây dựng hệ thống cơ chế, pháp lý đầy đủ

Tại cuộc tọa đàm “Có cần quy chuẩn chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ cao tốc?” do Báo Xây dựng tổ chức ngày 24/12, ông Nguyễn Sơn Tùng, Phó Tổng Biên tập Báo Xây dựng nhấn mạnh, theo lộ trình đến quý I/2026, nhiều trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc bắc-nam phía đông tiếp tục được đưa vào khai thác. Điều này đặt ra yêu cầu cần có cách tiếp cận bài bản, chuyên nghiệp trong việc xây dựng và áp dụng quy chuẩn chung về chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ.

Tọa đàm là một kênh thông tin hữu ích để các bên đề xuất, kiến nghị giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách, nâng cao chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy hình thành hệ thống trạm dừng nghỉ cao tốc văn minh, hiện đại, không chỉ là điểm dừng chân mà còn là không gian dịch vụ gắn với phát triển bền vững và du lịch.

Bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Đường bộ Việt Nam (Bộ Xây dựng) thông tin, theo quy hoạch mạng lưới cao tốc bắc-nam phía đông, đã được quy hoạch 24 trạm dừng nghỉ. Hiện tại, 21 trạm đã triển khai đấu thầu và ký hợp đồng; trong đó, 4 trạm đã hoàn thiện và đưa vào khai thác, 17 trạm còn lại phấn đấu hoàn thành vào ngày 31/12 tới.

Trước năm 2024, cơ chế đầu tư trạm dừng nghỉ còn nhiều hạn chế. Tuy nhiên, trong năm 2024, Bộ Xây dựng (Bộ Giao thông vận tải trước đây) đã ban hành 2 thông tư (16 và 58) quy định về lựa chọn nhà đầu tư, đấu thầu, đầu tư điểm dừng xe, vị trí và quy mô trạm dừng nghỉ,… làm cơ sở triển khai trên toàn bộ các tuyến cao tốc. Các quy chuẩn chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ trên các tuyến cao tốc được quy định đầy đủ, được bổ sung thêm hai công trình bắt buộc gồm trạm cấp nhiên liệu và trạm phục vụ cấp cứu, cứu hộ phương tiện.

Như vậy, Bộ Xây dựng và Cục Đường bộ Việt Nam đang nỗ lực cùng các nhà đầu tư để xây dựng hệ thống hạ tầng tốt nhất, phục vụ vận tải theo đúng lộ trình và tiến độ các tuyến cao tốc.

Theo đánh giá của bà Hiền, xảy ra tình trạng một số trạm dừng nghỉ chất lượng dịch vụ chưa tốt, không phải do quy chuẩn mà do việc triển khai thực hiện của các chủ đầu tư. Cần đặt ra vấn đề, tại sao cùng một mặt bằng quy chuẩn, có trạm hoạt động tốt, nhưng có trạm lại hoạt động chưa hiệu quả, chưa đáp ứng yêu cầu? Do đó, yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng dịch vụ là cách triển khai và khai thác của các nhà đầu tư.

Việc bàn giao mặt bằng sạch và các thủ tục pháp lý liên quan đến địa phương, các bộ, ngành cần phải đồng bộ, nhanh chóng mới tạo điều kiện cho nhà đầu tư hoàn thiện các trạm dừng nghỉ kịp tiến độ.

Lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam mong mỏi các chủ đầu tư, nhà khai thác quan tâm phục vụ đa dạng nhu cầu của người tham gia giao thông, trong đó có vận tải hàng hóa, nhu cầu xếp dỡ hàng, chứ không chỉ vận tải hành khách.

Cách đây 15 năm, 3 trạm dừng nghỉ thuộc Quy hoạch tổng thể hệ thống trạm dừng nghỉ đường bộ tại Việt Nam do Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ, thí điểm xây dựng 3 trạm tại Song Khê (Bắc Giang), Tân Lạc (Hòa Bình) và Ninh Bình, nhằm bảo đảm an toàn giao thông và hạn chế tình trạng "cơm tù" gây bức xúc trong dư luận thời gian đó.

Theo bà Hiền, với vai trò công trình thí điểm, ba trạm dừng nghỉ trên đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thí điểm, bởi từ mô hình này, các cơ quan chức năng đã lan tỏa và phát triển trạm dừng nghỉ tại Việt Nam từ năm 2009 đến nay. Học tập kinh nghiệm từ Nhật Bản, Việt Nam đã xây dựng được quy chuẩn đầu tiên về trạm dừng nghỉ, áp dụng tại các tuyến quốc lộ. Đây là cơ sở để các tiêu chuẩn, quy chuẩn được cập nhật liên tục, phù hợp với nhu cầu thực tế.

Theo tiến sĩ Phan Lê Bình (JICA), các dự án của JICA chính là nền tảng đầu tiên góp phần hình thành các quy định về trạm dừng nghỉ tại Việt Nam. Lúc đó, Việt Nam còn nhiều định nghĩa khác nhau, cuối cùng được đưa thành từ "trạm dừng nghỉ" trong luật, xác định đây là một phần của kết cấu giao thông đường bộ. Điều này bao gồm cả cách tiếp cận về duy tu, bảo dưỡng, những yếu tố có cơ sở pháp lý rõ ràng. Giai đoạn 2008-2009, nhiều trạm dừng nghỉ tự phát do tư nhân triển khai hoạt động rất tốt, song chỉ có ở những tuyến quốc lộ có lưu lượng giao thông lớn như Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tuyến có lưu lượng lớn thì tư nhân vận hành hiệu quả, nhưng tại các khu vực miền núi, lưu lượng thấp, việc duy trì hoạt động rất khó khăn. Điều này cho thấy, nếu phó mặc hoàn toàn cho tư nhân, nơi đông khách sẽ làm tốt, nơi vùng xa thì không.

Một điểm nữa là nhiều trạm dừng nghỉ hiện nay chưa chú trọng giới thiệu sản phẩm địa phương. Đây là yếu tố rất quan trọng, giúp thu hút khách đến vùng sâu, vùng xa và thúc đẩy kinh tế địa phương. Nếu trạm không đạt chuẩn, có thể phạt, giảm mức trợ giá, hoặc không cấp phép tiếp tục hoạt động. Còn nếu liên tiếp không đạt chuẩn trong 2–3 năm, thì không thể tiếp tục ký hợp đồng.

Trạm dừng nghỉ là hạng mục bắt buộc

Theo quan điểm của chuyên gia giao thông, trạm dừng nghỉ là công trình dịch vụ công cộng, mục tiêu phục vụ khách hàng, trước hết bảo đảm an toàn và thư giãn, còn lợi nhuận đặt sau. Khi khách hàng yên tâm sử dụng dịch vụ, trạm mới có doanh thu. Nếu khách hàng chưa hài lòng, trước hết phải tiếp nhận phản ánh và hoàn thiện từ phía mình.

Chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ quan trọng nhất phụ thuộc vào đơn vị vận hành, nếu đưa ra quy chuẩn chất lượng riêng sẽ rất khó định lượng, nhiều đơn vị ngoài các dịch vụ ăn uống, nghỉ ngơi, vệ sinh, còn có dịch vụ miễn phí như: bơm lốp xe, kích bình ắc-quy,…. được người dân đón nhận rất tích cực.

Ông Đặng Văn Chung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô-tô Việt Nam nhấn mạnh, kết cấu hạ tầng của đường cao tốc bắt buộc phải có trạm dừng nghỉ. Đây là yêu cầu tối thiểu để bảo đảm sinh hoạt, an toàn và sức khỏe cho lái xe. Khi tuyến đường được thông xe, trạm dừng nghỉ phải được đưa vào hoạt động đồng thời; không thể tồn tại tình trạng đường thông xe nhưng trạm dừng nghỉ chưa có. Khi xây dựng quy chuẩn đường cao tốc, cơ quan soạn thảo đã quy định rõ, trạm dừng nghỉ là hạng mục bắt buộc trong cấu phần của dự án.

Quy chuẩn trạm dừng nghỉ hiện hành đã có đầy đủ, chỉ cần làm đúng quy chuẩn là được, tuy nhiên, cần bổ sung các tiêu chí về chất lượng để nâng cao mức độ phục vụ, đáp ứng kỳ vọng của người dân. Hiện nay, lái xe đường dài đang rất vất vả do thiếu chỗ nghỉ, nhiều trường hợp phải chạy liên tục 5-6 tiếng, tiềm ẩn nguy cơ cao về tai nạn giao thông. Vì vậy, việc hoàn thiện hệ thống trạm dừng nghỉ là yêu cầu cấp thiết, không chỉ phục vụ dân sinh mà còn góp phần bảo đảm an toàn giao thông.

“Vấn đề đặt ra không ở quy chuẩn mà do cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện. Nhiều trạm dừng nghỉ của tư nhân đầu tư đang vận hành rất tốt, đầy đủ các dịch vụ, vệ sinh sạch sẽ, không thu phí nhà vệ sinh, trong khi đó, một số trạm Nhà nước hoặc các đơn vị như VEC quản lý lại chưa đáp ứng yêu cầu, thậm chí có nơi còn thu tiền sử dụng nhà vệ sinh, điều mà các trạm tư nhân hoàn toàn không làm.

Một thực tế khác là nhiều đơn vị tham gia đầu tư, vận hành phải chia sẻ lợi nhuận qua nhiều tầng nấc, thiếu minh bạch, từ đó tác động trực tiếp đến chất lượng dịch vụ”, ông Đặng Văn Chung góp ý.

Từ góc độ đơn vị kinh doanh vận tải, ông Đỗ Văn Bằng, Giám đốc Công ty Thương mại và dịch vụ Minh Thành Phát cho rằng, cả hành khách và lái xe đều mong muốn các trạm dừng nghỉ thật sự trở thành điểm dừng chân an toàn, thoải mái mỗi khi cần nghỉ ngơi.

Do vậy, nhà đầu tư hay đơn vị quản lý trạm dừng nghỉ cần đi sâu vào quản lý chất lượng hoạt động và dịch vụ, với tinh thần xây dựng trạm dừng nghỉ trở thành điểm dừng chân an toàn, văn minh. Các trạm đang được hưởng nhiều ưu đãi lớn, từ mặt bằng đến chính sách thuế. Nếu trạm nào không đáp ứng yêu cầu, hoàn toàn có thể bị thu hồi và tổ chức đấu thầu lại. Đây là việc làm phù hợp với quy định và là cách để bảo đảm chất lượng phục vụ.