Bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội chọi trâu Đồ Sơn

Ðồ Sơn (Hải Phòng) được biết đến là khu du lịch nổi tiếng của miền bắc, một vùng đất mang đậm nét văn hóa truyền thống dân gian, cùng nhiều lễ hội đặc trưng của cư dân miền biển Việt Nam. Trong đó, nổi tiếng nhất phải kể đến lễ hội chọi trâu - một lễ hội truyền thống đặc sắc đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ hội chọi trâu truyền thống Ðồ Sơn luôn thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. (Ảnh Phòng Du lịch Ðồ Sơn)
Lễ hội chọi trâu truyền thống Ðồ Sơn luôn thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. (Ảnh Phòng Du lịch Ðồ Sơn)

Dù ai buôn đâu bán đâu / Mùng chín tháng tám chọi trâu thì về/ Dù ai buôn bán trăm nghề/ Mùng chín tháng tám thì về chọi trâu". Câu ca cổ xưa đã gắn bó suốt chiều dài lịch sử của mảnh đất và cư dân miền biển Ðồ Sơn, thể hiện truyền thống và sức sống của lễ hội mang đậm tinh thần thượng võ, tính táo bạo và lòng quả cảm độc đáo của người dân Ðồ Sơn.

Bí thư Quận ủy Ðồ Sơn Bùi Hùng Thiện cho biết, từ năm 1990, lễ hội chọi trâu truyền thống Ðồ Sơn được khôi phục và đều đặn tổ chức. Nhờ những nội dung mang giá trị độc đáo, lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ðây là niềm vinh dự, đồng thời là trách nhiệm to lớn của Ðảng bộ, chính quyền và nhân dân quận Ðồ Sơn trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát triển lễ hội cho thế hệ hôm nay và mai sau.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Ðỗ Huy Hoàng, Phó Giám đốc Quỹ Văn hiến Việt Nam, lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn có sự giao thoa giữa những yếu tố văn hóa nông nghiệp đồng bằng với văn hóa cư dân vùng ven biển, gắn liền việc thờ cúng thủy thần với nghi lễ chọi trâu và hiến sinh trâu. Tính thượng võ thể hiện từ phần lễ và phần hội chọi trâu cũng chính là tinh thần của văn hóa truyền thống trong các thế hệ nối tiếp nhau của người Việt.

Thực tế đã chứng minh, trong suốt 35 năm qua, lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn không ngừng được hoàn thiện, nâng cao về quy mô, nâng tầm về chất lượng, đồng thời vẫn giữ nguyên những yếu tố dân gian, những giá trị văn hóa truyền thống của "tiền nhân" để lại.

Sự độc đáo của lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn thể hiện ở nét sinh hoạt văn hóa tâm linh, bản sắc văn hóa truyền thống mang tính cộng đồng dân tộc. Ðó là quan điểm của người Ðồ Sơn thể hiện qua câu tục ngữ "Trống mọi làng cùng đánh, thánh mọi làng cùng thờ".

Vị thánh mà mọi làng cùng thờ ở đây là thượng đẳng thần "Ðiểm tước thần vương" - Thành hoàng của cả tổng Ðồ Sơn. Khi vào hội, tất cả các địa phương đều tham gia.

Lễ hội chọi trâu truyền thống Ðồ Sơn gồm hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ với những lễ nghi trang trọng, thấm đẫm văn hóa tâm linh của người Ðồ Sơn và phần hội với những pha đấu gay cấn, quyết liệt; những miếng đánh đẹp, dũng mãnh của những "Ông Trâu" được chọn lựa, chăm sóc, huấn luyện kỳ công... mang đến cho du khách và nhân dân những cảm xúc đặc biệt, những ấn tượng tốt đẹp, đồng thời góp phần tạo nên nét đẹp riêng trong đời sống văn hóa tinh thần của miền đất thân thiện, tràn đầy nắng và gió Ðồ Sơn.

Theo Giáo sư Ðặng Cảnh Khanh, Chủ tịch Hội đồng khoa học Quỹ Văn hiến Việt Nam, vượt qua mọi khó khăn trở ngại và những cuộc trao đổi, tranh luận trên các diễn đàn khoa học cũng như trong thực tiễn, lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn đã tồn tại và cũng khẳng định được rõ hơn những mặt giá trị văn hóa tinh thần của nó. Lễ hội không chỉ thể hiện các giá trị văn hóa như một phần của tổng thể các di sản văn hóa vật chất và tinh thần của mảnh đất Ðồ Sơn, mà còn thể hiện giá trị về sự gắn kết cộng đồng.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Ðồ Sơn Phạm Hoàng Tuấn, Trưởng ban Tổ chức lễ hội trăn trở, mặc dù nhận được sự hỗ trợ tích cực của các bộ, ngành, lãnh đạo thành phố, sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và sự tâm huyết của đông đảo nhân dân Ðồ Sơn, nhưng việc bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội chọi trâu truyền thống Ðồ Sơn cũng gặp không ít trở ngại. Ban tổ chức lễ hội cũng đã triển khai các phương án về huy động kinh phí từ các chủ trâu, ủng hộ của cá nhân, tổ chức và kết hợp doanh nghiệp du lịch lữ hành...; tuy nhiên, các nguồn thu này đều mang tính chất không ổn định và ngày càng ít đi.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoài Phương (Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Ðại học Quốc gia Hà Nội), lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn không chỉ có ý nghĩa văn hóa và tâm linh mà còn đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế-xã hội. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội chọi trâu Ðồ Sơn không chỉ là việc bảo vệ di sản quý giá mà còn là việc đầu tư vào tương lai văn hóa và kinh tế của khu vực...

Có thể bạn quan tâm

Chiếu cói An Vũ dày, mềm, dẻo rất được khách hàng ưa chuộng.

Giữ nghề chiếu cói

Làng nghề dệt chiếu cói truyền thống ở An Vũ (xã Phụ Dực, tỉnh Hưng Yên) có lịch sử từ lâu đời. Dù có lúc thăng trầm nhưng đến nay, nghề dệt chiếu vẫn được duy trì, gắn liền với đời sống kinh tế và văn hóa của làng nghề.

Chương trình văn nghệ đặc sắc tại lễ khai mạc Hội mùa vàng Lục Hồn 2025.

Mùa vàng ở Lục Hồn

Vào dịp cuối thu, khi các bản làng vùng cao ở xã Lục Hồn (Quảng Ninh) rực rỡ sắc vàng của lúa chín rộ trên những thửa ruộng bậc thang, đồng bào các dân tộc nơi đây lại tất bật vào vụ gặt lúa, phơi thóc, chuẩn bị cho lễ mừng cơm mới.

Diễn xướng hội quân trên sông Lục Đầu khơi dậy hào khí Đông A và tinh thần quật cường của quân dân Đại Việt.

Hào khí Đông A trên sông Lục Đầu

Diễn xướng hội quân trên sông Lục Đầu là điểm nhấn của Lễ hội mùa thu Côn Sơn-Kiếp Bạc. Nghi thức không chỉ tái hiện hào khí Đông A trong buổi hội quân lịch sử, mà còn khơi dậy niềm tự hào, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước và nhắc nhớ hôm nay về sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân.

Nhà lưu niệm thơ Tú Xương, điểm tham quan hấp dẫn của du khách và người dân địa phương.

Tự hào miền đất hiếu học Vị Hoàng

Làng Vị Hoàng xưa (nay là làng Vị Xuyên thuộc phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình) vốn là ngôi làng cổ gắn với nhiều sự kiện thời Trần. Vị Hoàng nổi tiếng bởi “đất Tiến sĩ, đất Tam nguyên”, góp phần làm rạng danh truyền thống hiếu học lâu đời.

Trình diễn múa rối cạn chầu Thánh. (Ảnh NGỌC SƠN)

Độc đáo trình diễn múa rối cạn

Múa rối cạn là hoạt động nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo tại Lễ hội chùa Đại Bi, xã Nam Giang, tỉnh Nam Định cũ (nay là tỉnh Ninh Bình).

Các bô lão trong làng tự hào giới thiệu về ngôi đình.

Nghệ thuật chạm gỗ đình Thổ Tang

Là một trong số ít những công trình kiến trúc dân gian cổ còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn, đình Thổ Tang không chỉ là di tích quốc gia đặc biệt, mà còn là biểu tượng của bề dày lịch sử, chiều sâu văn hóa và tinh hoa mỹ thuật của vùng đất cổ Vĩnh Tường, tỉnh Phú Thọ.

Một tiết mục văn nghệ tại lễ kỷ niệm 95 năm Ngày truyền thống cách mạng Bồ Đề.

Phát huy truyền thống tiếng trống cách mạng Bồ Đề

Cách đây 95 năm, vào ngày 20/10/1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, cuộc biểu tình lớn tại đình Triều Hội, xã Bồ Đề (tỉnh Hà Nam cũ) đã diễn ra, với sự tham gia của hàng ngàn cán bộ, đảng viên và nông dân đến từ các huyện Bình Lục, Lý Nhân, Mỹ Lộc và Duy Tiên (tỉnh Hà Nam cũ).

Nghi lễ rước kiệu tại lễ hội Đền Trần.

Gìn giữ mạch nguồn hào khí Đông A

Nhớ ngày “Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”, dòng người từ khắp nơi trở về dự lễ hội tại Khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia đặc biệt Đền Trần và Chùa Phổ Minh của vùng đất Thiên Trường xưa (nay là phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình).

Nghi lễ dâng hương tại Lễ Cáo yết mở hội tại Lễ hội mùa thu Côn Sơn-Kiếp Bạc năm 2025.

Nơi tỏa sáng tinh hoa văn hóa Việt

Côn Sơn-Kiếp Bạc là vùng đất địa linh của xứ Đông xưa. Qua các di vật khảo cổ tại khu di tích và khu vực chùa Thanh Mai, chùa Huyền Thiên… đã chứng minh một nền văn hóa phát triển rực rỡ trải dài qua nhiều thế kỷ, góp phần minh chứng cho sự tồn tại và phát triển của nền văn hóa Việt Nam qua nhiều thời kỳ lịch sử.

Người dân làng nghề Mão Cầu khâu nón thủ công.

Hồn quê qua nón lá Mão Cầu

Giữa nhịp sống hiện đại, hình ảnh những người phụ nữ cần mẫn chằm nón lá bên hiên nhà như điểm nhấn văn hóa, lưu giữ hồn quê ở thôn Mão Cầu, xã Hồng Quang, tỉnh Hưng Yên. Đây là một trong số ít địa phương vẫn giữ được nghề làm nón lá truyền thống.

Tòa tháp đất nung, bệ thờ đất nung được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.

Giá trị văn hóa di tích đền An Xá

Di tích đền An Xá được công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt, mang trong mình rất nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Cùng với lễ hội truyền thống đặc sắc của làng An Xá, ngôi đền tạo nên một bức tranh đầy màu sắc truyền thống, bề dày lịch sử văn hóa của cộng đồng cư dân.

Khu trưng bày mô hình các điểm di sản và du lịch tỉnh Ninh Bình.

Dấu ấn tỉnh Ninh Bình tại Triển lãm thành tựu đất nước

Với chủ đề “Triển lãm thành tựu kinh tế-xã hội tỉnh Ninh Bình”, tỉnh Ninh Bình đã mang đến Triển lãm thành tựu đất nước một không gian trưng bày quy mô, phong phú và sáng tạo, qua đó giới thiệu, quảng bá đến du khách trong và ngoài nước hình ảnh một Ninh Bình tươi đẹp, giàu bản sắc, năng động và tràn đầy khát vọng.

Hơn 40 loài chim quần tụ, sinh sống tại Khu du lịch sinh thái Thung Nham, Ninh Bình.

Bảo tồn bền vững Vườn chim Thung Nham

Là một trong những vườn chim tự nhiên lớn nhất miền bắc, Vườn chim Thung Nham nằm trong Khu du lịch sinh thái Thung Nham, phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế.

Cho đến nay, cỗ chay làng Lạng vẫn có đủ 3 đẳng cỗ gồm: cỗ cái ( 8 món), cỗ cơm (11 món) và cỗ nước (8 món).

Thi cỗ chay ở làng Lạng

Lễ hội xuân chùa Phúc Thắng và đền Thượng làng Lạng, xã Thư Trì (Hưng Yên) nổi tiếng với hội thi cỗ chay. Du khách đến vừa lễ Phật, Thánh, vãn cảnh chùa, tham gia trò vui, vừa được chiêm ngưỡng những mâm cỗ chay độc đáo, đặc sắc, hiếm thấy.

Hội thi cấy tại Lễ hội xuống đồng Hà Nam năm 2025.

Đặc sắc Lễ hội xuống đồng ở vùng đảo Hà Nam

Nhắc đến vùng đảo Hà Nam, phường Phong Cốc (Quảng Ninh) là nói đến một “miền di tích và lễ hội” với hệ thống di tích lịch sử, văn hóa, lễ hội truyền thống lớn vẫn được bảo tồn và phát huy những giá trị đặc sắc, riêng có cho đến ngày nay.

Một giá hầu đồng của phường hát văn tại Liên hoan diễn xướng hầu Thánh ở đền Sinh.

Giữ gìn di sản đền Sinh, đền Hóa

Trong quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc vừa được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới có cụm di tích đền Sinh, đền Hóa ở thôn An Mô, phường Trần Hưng Đạo, thành phố Hải Phòng.

Liền anh Dương Đức Thắng giới thiệu các kỷ vật của người quan họ với du khách.

Kết nối, lan tỏa mạch nguồn văn hóa quan họ

Phòng trưng bày hiện vật “Quan họ xưa và nay” tại Câu lạc bộ Quan họ thôn Hoài Trung (xã Liên Bão, tỉnh Bắc Ninh) với hàng trăm kỷ vật quý giá đã trở thành điểm đến, là nơi kết nối văn hóa, giáo dục truyền thống, gìn giữ các giá trị tinh thần của những người yêu quan họ.

Rước kiệu trong lễ hội đình Bình Ngọc, phường Móng Cái 1.

Cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc

Nằm ở ven biển Trà Cổ, đình Bình Ngọc, phường Móng Cái 1, tỉnh Quảng Ninh mang đậm phong cách kiến trúc truyền thống Việt; là địa chỉ tín ngưỡng, tâm linh, ghi dấu quá trình khai ấp, lập làng của người dân nơi đây. Ngôi đình được ví như cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc.

Gian hàng giới thiệu tranh Đông Hồ tại sự kiện “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu Đông Hồ”.

Kết nối di sản tranh dân gian Đông Hồ với thế giới

“Dù ai buôn bán trăm nghề/ Nhớ đến tháng chạp thì về buôn tranh”. Từ một làng tranh trên bến dưới thuyền xuất hiện vào thế kỷ 16, tranh dân gian Đông Hồ (phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang đứng trước nguy cơ mai một, cần được bảo vệ khẩn cấp.

Múa Bát Dật tại lễ hội truyền thống đền Lộng Khê. (Ảnh NGUYỄN TƯƠI)

Gìn giữ nghệ thuật truyền thống vùng Đồng bằng Bắc Bộ

Trải qua hằng trăm năm hình thành và phát triển, cùng với tên đất, tên người, những làn điệu múa, hát truyền thống như mạch nguồn vẫn âm thầm chảy trong đời sống làng quê. Đến nay, nhiều địa phương thuộc tỉnh Hưng Yên vẫn bảo tồn và phát huy những tinh hoa nghệ thuật dân tộc thấm đẫm cái chất, cái tình của người dân quê.

Đồng bào Sán Dìu trong trang phục truyền thống tại lễ hội.

Giá trị tín ngưỡng thờ thần Tây Thiên

Nằm trên dãy Tam Đảo hùng vĩ, khu danh thắng Tây Thiên nổi bật với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, những di tích lịch sử lâu đời, và là nơi kết tinh những tín ngưỡng đặc sắc.

Gốm Bắc Ninh "du lịch" Nhật Bản

Gốm Bắc Ninh "du lịch" Nhật Bản

Giữa dòng chảy hiện đại, làng gốm Phù Lãng (Bắc Ninh) vẫn âm thầm giữ lửa gần 700 năm. Nay, ngôi làng ven sông Cầu trở thành điểm đến của những đơn hàng quốc tế độc quyền, nơi thế giới tìm về để chạm vào giá trị thủ công, sự độc bản và “hơi thở của đất” trong từng sản phẩm.

Tấm bia Sùng Thiện Diên Linh - bảo vật quốc gia, ở chùa Long Đọi Sơn.

Độc đáo Bia bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh trên núi Đọi

Diên Linh Tự là ngôi chùa cổ được xây dựng từ thời Lý, tọa lạc trên đỉnh núi Đọi thuộc thôn Nhất Hà, xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, nhân dân quen gọi là chùa Đọi. Nơi đây hiện lưu giữ bảo vật quốc gia là Bia bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh, mang nhiều giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc.

Lễ hội Cầu mưa xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.

Đặc sắc lễ hội Cầu mưa

Lễ hội Cầu mưa (Lễ hội Tứ Pháp) là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của cộng đồng dân cư xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Lễ hội có từ lâu đời, gắn liền với tín ngưỡng thờ Tứ Pháp - vị thần nông nghiệp cổ sơ của người Việt; phản ánh một phần lịch sử, lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của nhân dân.

Gìn giữ cảnh quan môi trường sạch, đẹp đã trở thành nền nếp trong cuộc sống của người dân Gia Lâm.

Gia Lâm phát huy vai trò đoàn thể trong xây dựng nếp sống văn minh

Huyện Gia Lâm (Hà Nội) đang có nhiều chuyển biến tích cực trong xây dựng nếp sống văn minh, xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp. Trong quá trình triển khai, xuất hiện nhiều cách làm hay từ cơ sở. Những cách làm đó không chỉ tạo dựng môi trường văn hóa trong đời sống, mà còn góp phần làm cho cảnh quan ngày càng xanh, sạch, đẹp.

Lễ rước Phật Tứ Pháp về chùa Dâu.

Rộn ràng lễ hội vùng Dâu

Được giới nghiên cứu đánh giá như một hình mẫu sớm nhất, tiêu biểu và hoàn chỉnh nhất của cấu trúc lễ hội của người Việt Nam, lễ hội vùng Dâu (thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh lập hồ sơ đề nghị đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.