Phụ nữ Dao quần trắng ở xã Phúc An, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. (Ảnh: VŨ LINH)
Phụ nữ Dao quần trắng ở xã Phúc An, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. (Ảnh: VŨ LINH)

Bản sắc người Dao quần trắng nơi lòng hồ Thác Bà

Xã Phúc An, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái là nơi cư trú lâu đời của cộng đồng người Dao quần trắng. Trong nhịp sống hiện đại, người Dao quần trắng vẫn gìn giữ những giá trị gắn bó với bản sắc tộc người. Nổi bật là trang phục truyền thống và nghề đan rọ tôm, phản ánh lối sống gắn với thiên nhiên vùng ven hồ Thác Bà.

Trên tổng thể bộ trang phục của người Dao quần trắng, màu chàm là gam chủ đạo, đóng vai trò làm nền để tôn lên các màu sắc thêu trang trí. So với các nhóm Dao khác như Dao đỏ, Dao tiền hay Dao quần chẹt, người Dao quần trắng có phong cách phục trang đặc trưng, thể hiện rõ quan niệm về giới tính, tuổi tác và vai trò trong cộng đồng.

ndo_br_004.jpg

Bộ y phục nữ giới gồm khăn đội đầu, áo, yếm, quần trắng, xà cạp, dây lưng. Tất cả được kết hợp thành một chỉnh thể hài hòa cả về hình thức lẫn biểu tượng.

ndo_br_dsc-8264.jpg

Trên từng mảnh vải, mỗi đường thêu đều chứa đựng hình ảnh cuộc sống thường ngày, từ các họa tiết hoa lá, dòng nước, mặt trời, các biểu tượng tôn giáo. Những họa tiết hình xoắn ốc, chữ V cách điệu thường xuất hiện ở phần ngực áo, tay áo và lưng.

ndo_br_dvl-7214.jpg

Phụ nữ Dao quần trắng bắt đầu học thêu từ rất sớm. Từ những mũi chỉ đầu tiên được mẹ, được bà cầm tay chỉ dẫn, các bé gái dần học được cách thể hiện hoa văn và hoàn thiện một bộ trang phục truyền thống. Mỗi kiểu thêu đều có ý nghĩa riêng, được truyền lại từ mẹ sang con. Đây không chỉ là kỹ năng lao động mà còn là thước đo đánh giá sự trưởng thành.

ndo_br_dvl-7274.jpg

Ở Phúc An, phụ nữ vẫn giữ thói quen tự tay thêu thùa, cần mẫn dạy con cháu từ cách quấn khăn, thắt đai. Hành động này vừa thể hiện sự chỉn chu trong cách mặc trang phục và thể hiện niềm tự hào sâu sắc với bản sắc dân tộc mình. Điểm nhấn trên trang phục của người Dao quần trắng là chiếc mũ đội đầu màu đen, chiếc yếm được thêu tỉ mỉ, cầu kỳ và sợi dây lưng dài khoảng 1,5m, rộng 3-4cm. Dây đai lưng có màu sắc chủ đạo là đỏ và vàng, thắt quanh eo.

ndo_br_dsc-8230.jpg

Chiếc mũ của người Dao quần trắng là phụ kiện quan trọng trong bộ trang phục truyền thống, thể hiện giá trị thẩm mỹ và bản sắc tộc người. Mũ được thêu tay tỉ mỉ, chính giữa là hình ngôi sao 8 cánh. Phần viền mũ gắn chùm tua rua các sợi chỉ nhiều màu.

ndo_br_dsc-8183.jpg

Không cầu kỳ như trang phục nữ, y phục của đàn ông Dao quần trắng giản dị hơn. Họ mặc áo ngắn chàm, cổ tròn hoặc cổ đứng, không có hoa văn, đi cùng khăn quấn đầu đơn sắc có thêu họa tiết nhỏ ở góc. Tuy không nhiều màu sắc nhưng trang phục nam giới vẫn thể hiện sự chỉn chu, đặc biệt trong các dịp lễ nghi. Một trong những bộ lễ phục trang trọng nhất là áo quần trong lễ cấp sắc - nghi lễ quan trọng khẳng định vai trò người đàn ông trưởng thành, đủ tư cách thực hiện nghi lễ và đảm đương các trách nhiệm với dòng họ.

ndo_br_001.jpg

Không chỉ nổi bật trong phục trang, người Dao quần Trắng ở Phúc An còn lưu giữ được một nghề thủ công mang tính biểu tượng: đan rọ tôm. Đây là nghề phụ nhưng lại phản ánh rõ nét sự thích nghi của con người với điều kiện tự nhiên - một phương thức sinh tồn dựa vào nước, rừng và tri thức bản địa.

ndo_br_dvl-7421.jpg

Phúc An nằm gần hồ Thác Bà. Từ lâu, người dân nơi đây đã có thói quen đánh bắt tôm, cá nhỏ từ các khe suối. Để gìn giữ nguồn nước, người Dao không dùng lưới kéo mà sử dụng rọ tre. Đây là một loại bẫy truyền thống, hoàn toàn làm bằng tay từ nguyên liệu tự nhiên. Đan rọ không chỉ là kế sinh nhai mà còn là một nếp sinh hoạt mang tính cộng đồng. Rọ tôm được sử dụng hằng ngày và đồng thời cũng là mặt hàng trao đổi giữa các bản người Dao, Tày, Mường. Đặc biệt vào mùa nước lên, nhiều gia đình vẫn duy trì thói quen đan rọ để đi đặt vào suối vào ban đêm, sáng sớm đi thu hoạch.

ndo_br_dsc-8357.jpg

Dù bị tác động không nhỏ bởi làn sóng văn hóa hiện đại nhưng người Dao quần trắng ở Phúc An vẫn giữ được bản sắc riêng, gìn giữ được những nếp cũ từ đời ông bà để lại. Các lễ hội, ngày hội văn hóa, người dân nhắc nhở nhau bảo tồn nét đẹp truyền thống qua từng bộ trang phục.

ndo_br_dvl-7228.jpg

Nhịp sống nơi đây không ồn ào, không vội vã. Dưới tán rừng, bên bờ suối, những bàn tay vẫn ngày ngày miệt mài bên khung thêu và những bó lạt tre, giữ gìn những giá trị đã gắn bó với cộng đồng qua bao thế hệ.

Có thể bạn quan tâm

Thầy cúng thực hiện nghi lễ cầu mùa, cầu an – trung tâm của lễ hội Khô Già Già.

Khô Già Già – Di sản văn hóa ở vùng cao Bát Xát

Lễ hội Khô Già Già là hoạt động văn hóa tâm linh quan trọng nhất trong năm của đồng bào Hà Nhì đen tại xã Bát Xát, tỉnh Lào Cai (trước sáp nhập là xã Y Tý, huyện Bát Xát). Đây là dịp để cộng đồng thể hiện lòng biết ơn đối với trời đất, thần linh và tổ tiên; cầu mong mùa màng tốt tươi, bản làng yên ấm.

Giấy bản được dùng để ghi chép tri thức dân gian, lễ nghi và phong tục, lưu giữ những ký ức văn hóa cộng đồng.

Giấy bản – mạch nối ký ức vùng cao

Ẩn mình giữa núi rừng vùng cao, những tấm giấy bản mỏng nhẹ nhưng dai bền vẫn lặng lẽ gìn giữ kho tàng tri thức dân gian của đồng bào dân tộc thiểu số. Giấy bản không chỉ là chất liệu, mà còn là minh chứng sống động cho một nghề thủ công giản dị, âm thầm bền bỉ trước sự bào mòn của thời gian.

Chủ homestay Bản Liền Vàng Thị Thông: “Gia đình Haha là kỷ niệm đẹp nhất đời của chúng tôi”

Chủ homestay Bản Liền Vàng Thị Thông: “Gia đình Haha là kỷ niệm đẹp nhất đời của chúng tôi”

Những ngày qua, Bản Liền (Bắc Hà, Lào Cai) là địa danh được biết đến và tìm kiếm nhiều nhất trên mạng xã hội nhờ hiệu ứng của Chương trình Gia đình Haha. Chương trình đã để lại những ấn tượng và cảm xúc đặc biệt không chỉ cho những người tham gia, mà còn cả cho khán giả, và mở ra một chặng đường mới cho bà con người Tày ở đây.

Một góc thung lũng Lâm Thượng bên dòng Khuổi Nọi.

Mùa xanh ở thung lũng Lâm Thượng

Dưới nếp nhà sàn mộc mạc bên dòng suối mát, từ những cánh đồng tốt tươi chuyển mình theo mùa cho đến bữa cơm ấm áp trong điệu then ngọt ngào, văn hóa Tày ở thung lũng Lâm Thượng (Lào Cai) đang được giữ gìn và lan tỏa bởi chính những người con quê hương.

Bạc được kéo thành sợi, nguyên liệu thô cho các công đoạn chế tác vòng cổ, vòng tay và xà tích.

[Video] Chạm bạc - nghề thủ công gắn với bản sắc đồng bào Nùng

Giữa những thửa ruộng bậc thang hùng vĩ ở Hoàng Su Phì, tỉnh Tuyên Quang (trước đây là tỉnh Hà Giang), nghề chạm bạc truyền thống của đồng bào Nùng tại xã Pờ Ly Ngài vẫn được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Không chỉ là sinh kế, nghề còn là biểu tượng văn hóa, gắn liền với tín ngưỡng, tổ tiên và niềm tự hào về cội nguồn.

Lễ Tủ Cải của cộng đồng người Dao đầu bằng, tỉnh Lai Châu. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Tam Đường: Dấu mốc trưởng thành và bản sắc văn hóa

Trong đời sống cộng đồng người Dao đầu bằng tại Tam Đường, tỉnh Lai Châu, lễ Tủ Cải là nghi lễ đánh dấu bước trưởng thành của người con trai. Người Dao nơi đây quan niệm rằng, để được cộng đồng công nhận và sau này khi mất đi có thể trở về với tổ tiên, mỗi người con trai nhất định phải trải qua nghi lễ này.

Nghi thức trao lễ vật nhà trai cho nhà gái trong lễ cưới người Giáy.

Lễ cưới người Giáy - Duyên dáng một bản sắc

Lễ cưới của người Giáy không chỉ là khúc hát se duyên đôi lứa, mà còn là nơi chảy mãi mạch nguồn văn hóa của một tộc người giữa đại ngàn Tây Bắc. Qua từng nghi thức, lễ vật và câu hát giao duyên, hiện lên một bản sắc riêng đầy quyến rũ, góp phần làm nên vẻ đẹp bức tranh văn hóa Việt Nam.

Cây nêu bên mái nhà Gươi, biểu tượng văn hóa của người Cơ Tu. (Ảnh: Thế Dương)

Độc đáo nghệ thuật trang trí cây nêu của đồng bào Cơ Tu

Cây nêu một biểu tượng văn hóa thiêng liêng, giữ vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của đồng bào Cơ Tu, tỉnh Quảng Nam. Không chỉ là nhịp cầu kết nối giữa con người với thế giới thần linh, cây nêu còn là tác phẩm mỹ thuật dân gian, kết tinh vẻ đẹp, trí tuệ sáng tạo và bản sắc văn hóa của người Cơ Tu.

Cô dâu người Si La trang điểm chuẩn bị về nhà chồng. (Ảnh: Thế Dương)

Một mái nhà - Hai mùa cưới: Duyên tình đậm đà bản sắc của người Si La

Khác biệt với nhiều dân tộc khác, lễ cưới của người Si La là một hành trình hai mùa - hai lần cưới, đầy ý nghĩa, đánh dấu một mối lương duyên bền chặt, gắn bó và giàu bản sắc. Mỗi nghi lễ không chỉ thể hiện tình yêu đôi lứa, còn phản ánh chiều sâu văn hóa và đạo lý cộng đồng của một tộc người giữa đại ngàn Tây Bắc hùng vĩ.

Những mái nhà phủ rêu ở thôn Khuổi Mỹ, xã Phương Độ, thành phố Hà Giang. (Ảnh: VŨ LINH)

Khuổi My trong sương: Miền cổ tích trên sườn Tây Côn Lĩnh

Chỉ cách trung tâm thành phố Hà Giang hơn chục cây số, thôn Khuổi My, xã Phương Độ như một miền cổ tích còn sót lại giữa núi rừng. Ở độ cao gần 1000m so với mực nước biển, Khuổi My quanh năm sương mù bao bọc, phủ một lớp mỏng manh lên mái nhà, bờ rào, con dốc... Cả thôn như đang trôi giữa những tầng mây.
Ngôi nhà cổ Há Súng ngày càng xuống cấp theo thời gian. (Ảnh: VŨ LINH)

Há Súng - Bóng thời gian trên cao nguyên đá

Nằm vững chãi trên một gò đất cao giữa thôn Há Súng, xã Lũng Táo, huyện Đồng Văn (Hà Giang), ngôi nhà cổ trăm tuổi vẫn lặng lẽ giữ gìn những dấu ấn của một thời dù lớp bụi thời gian đã nhuộm phai từng mảng tường, từng đường nét chạm khắc.
Ảnh minh họa: Bộ tranh “Thần Nông và Địa Trạch” của dân tộc Cao Lan-Sán Chỉ do nghệ nhân Hàng Trống thể hiện. (Nguồn: Báo ảnh Dân tộc và Miền núi)

Không gian cho tranh thờ của đồng bào vùng cao

Tranh thờ trong tâm thức của đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao miền núi phía bắc được coi là sợi dây kết nối giữa con người với thần linh. Tuy nhiên, trước những biến thiên của cuộc sống hiện đại, di sản này đang dần mai một khỏi các bản làng trong sự nuối tiếc của nhiều cộng đồng.
Đông đảo người dân và du khách tham gia hoạt động trải nghiệm "Giữ màu di sản".

Trải nghiệm nét văn hóa vẽ sáp ong trên vải của người Mông tại Thủ đô

Hưởng ứng Ngày Quốc tế Bảo tàng 2025 với chủ đề “Tương lai của bảo tàng trong các cộng đồng thay đổi nhanh chóng”, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức sự kiện hoạt động trải nghiệm "Giữ màu di sản". Sự kiện giới thiệu về kỹ thuật tạo hoa văn sáp ong và nhuộm vải gắn liền với đôi bàn tay tài khéo của người phụ nữ Mông.

Lễ Tẩu Sai tại xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ Tẩu Sai - Dấu ấn trưởng thành và gắn kết cộng đồng người Dao Tiền ở Cao Bằng

Giữa đại ngàn Đông Bắc, khi tiếng trống, tiếng khèn vang lên từ bản làng xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng, cộng đồng người Dao Tiền cùng nhau quây quần trong sự kiện văn hóa-tâm linh thiêng liêng: Lễ Tẩu Sai. Đây không chỉ là nghi lễ của riêng một dòng họ mà là minh chứng sống động cho sức mạnh cố kết cộng đồng và giá trị bền vững của văn hóa truyền thống trong lối sống hiện đại. 
Người H’Mông thu hoạch nông sản bản địa.

Đồng bào H’Mông giữ gốc để vươn xa

Trên những ngọn núi cao quanh năm mây phủ, đồng bào H’Mông vẫn luôn kiên trì kiến tạo đời sống văn hóa mới bằng cách “gạn đục khơi trong”, giữ gìn tinh hoa truyền thống, xây dựng nếp sống văn minh, hướng đến phát triển kinh tế-xã hội bền vững. Với ý chí và sự quyết tâm, đồng bào H’Mông đang đi một hành trình dài, giữ lấy cái gốc để vươn xa.
Nét đẹp trang phục truyền thống của người Dao Tiền, tỉnh Cao Bằng.

Bảo tồn trang phục truyền thống qua sản phẩm du lịch

Không được sử dụng thường xuyên, trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số dần biến đổi, thậm chí biến mất khỏi cộng đồng. Nhằm đưa trang phục truyền thống của các dân tộc trở nên phổ biến hơn, nhiều địa phương đã xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù trên cơ sở lựa chọn, khai thác những giá trị văn hóa đặc trưng.

Vùng thiên nhiên phong phú đa dạng nên nghệ thuật trang trí cây nêu của người Co cũng phong phú hơn.

Thế giới sắc màu trong nghệ thuật trang trí cây nêu người Co miền núi Trà Bồng

Cũng như các dân tộc thiểu số ở vùng Trường Sơn-Tây Nguyên, người Co rất chú ý đến nghệ thuật tạo hình nhằm tạo ra cho nơi cư trú của mình một không gian thẩm mỹ đặc sắc riêng. Khả năng tạo hình và nghệ thuật tạo hình có những nét rất riêng và khá nổi trội so với nhiều dân tộc thiểu số khác trong khu vực.
Người dân tham gia thi giã bánh dày - một hoạt động truyền thống trong ngày hội Kiêng gió.

Tục Kiêng gió - Nét văn hóa tâm linh đặc sắc của đồng bào Dao Thanh Phán ở Quảng Ninh

Mỗi dịp 4/4 (Âm lịch) hằng năm, bản làng người Dao Thanh Phán ở xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh lại rộn ràng trong sắc màu của lễ hội Kiêng gió, một nghi lễ dân gian đậm đà bản sắc văn hóa, thể hiện niềm tin sâu sắc của đồng bào Dao vào sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên. Không chỉ là ngày hội văn hóa tâm linh, lễ hội Kiêng gió còn là điểm hẹn của cộng đồng, nơi người dân các dân tộc cùng nhau gặp gỡ, vui chơi và lan tỏa tinh thần đoàn kết.
Nghệ nhân Nay Phai đang thử độ ngân khi chỉnh chiêng. (Ảnh: NX)

Gìn giữ di sản cồng chiêng từ đôi tay nghệ nhân

Giữa không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên - Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, có những con người đặc biệt được giao trọng trách gìn giữ những thanh âm của đại ngàn. Nghệ nhân Nay Phai, người con của mảnh đất Gia Lai, với tài năng và tâm huyết, không chỉ lưu truyền âm thanh đặc trưng của cồng chiêng, mà còn thổi vào từng tiếng ngân vang, làm sống lại sức sống mãnh liệt của di sản vô giá này.

Nghệ nhân Lò Văn Biến đang thổi khèn bè – một trong những loại nhạc cụ truyền thống quan trọng trong đời sống văn hóa của đồng bào Thái.

Nghệ nhân Lò Văn Biến - Di sản Xòe Thái trường tồn

Nghệ nhân Lò Văn Biến, người được ví như "pho sử sống" của văn hóa dân tộc Thái, đã dành cả cuộc đời để gìn giữ và phát huy di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc Thái, đặc biệt là điệu Xòe. Ông là một trong những người đầu tiên nghiên cứu và sưu tầm những điệu Xòe cổ, giúp chúng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2015.
Giữa cảnh sắc núi rừng hùng vĩ, bóng đá nữ trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của đồng bào nơi đây.

Bóng đá nữ vùng cao: Từ phong trào đến sản phẩm du lịch văn hóa

Cứ đến dịp 16/3 âm lịch hằng năm, xã Húc Động, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh lại rộn ràng bước vào mùa lễ hội Soóng Cọ, một lễ hội truyền thống của dân tộc Sán Chỉ. Trong không khí rộn ràng ấy, một trong những hoạt động được chờ đợi nhất chính là giải bóng đá nữ truyền thống, nơi những cô gái vùng cao ra sân thi đấu trong trang phục váy áo dân tộc, một hình ảnh độc đáo, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách những năm gần đây.
Phó Cả sư Nại Cao Liêm đang thực hiện công đoạn khắc chữ trên lá buông. (Ảnh: NGỌC XIÊM)

Nỗ lực gìn giữ sách quý

Vào mỗi dịp lễ lớn, trong không gian linh thiêng tại các đền tháp Chăm ở Ninh Thuận, những bài kinh thỉnh cầu vang lên đều đặn, ngân vang giữa đất trời, được truyền đời hàng trăm năm thông qua những bộ sách lá buông, vật thiêng chỉ dành riêng cho các tu sĩ Bà la môn trong các dịp lễ trọng. 
Tất cả các khâu để hoàn thiện nhà trình tường đều được làm thủ công bằng tay.

Nhà trình tường - biểu tượng của sự gắn bó, bền bỉ và sáng tạo của người H'Mông

Sáng sớm trên xã Chiến Phố, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang, sương còn phủ nhẹ mái nhà, nhưng đường núi đã rộn ràng tiếng bước chân. Hôm nay là ngày làm nhà mới của gia đình ông Vàng Sí Hùng, một ngôi nhà trình tường truyền thống. Giữa miền đá khắc nghiệt, nhà trình tường không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là biểu tượng của sự gắn bó, bền bỉ và sáng tạo của người H'Mông ở vùng đất này.
Rực rỡ sắc màu Chôl Chnăm Thmây

Rực rỡ sắc màu Chôl Chnăm Thmây

Giữa những ngày tháng 4, khi lúa trên đồng vừa vào đòng, cây thốt nốt vươn cao như đón nắng hè, cũng là lúc đồng bào Kh’mer Nam Bộ hân hoan đón chào Tết Chôl Chnăm Thmây – Tết cổ truyền thiêng liêng và rực rỡ sắc màu. Không chỉ là dịp để tiễn đưa năm cũ, đón năm mới, đây còn là khoảng thời gian đặc biệt để con cháu sum vầy, báo hiếu, cầu an và gìn giữ những giá trị văn hóa tâm linh truyền thống.