Phẩm cách “iRobot”
Hê-len Grây-nơ sinh ngày 6-12-1967 tại Anh, khi lên năm mới theo gia đình chuyển sang sinh sống tại Mỹ. Cô chủ của đôi mắt mở to và sáng vốn có tính tò mò: từ nhỏ đã không chịu bằng lòng với lũ búp-bê và những trò “nữ nhi thường tình”, rất hay “mó máy” vào đồ điện tử của anh trai. Khi chiếc máy vi tính xuất hiện trong nhà, cô bé nằng nặc giành quyền sử dụng, tuyên bố xanh rờn: đấy mới là đồ chơi của con gái! Hồi mười một tuổi, cô đặc biệt ấn tượng với bộ phim Chiến tranh giữa các vì sao: hầu hết nhân vật chính đều “xoàng thôi”, duy có chú rô-bốt R2D2 là “mê tít thò lò”, bởi chú đậm cá tính, giàu bản lĩnh và lo cứu vãn cả vũ trụ. Hỏi anh trai, cô mới biết: cái chú người máy bộ dạng kỳ cục, chỉ chuyển dịch trên không vì chẳng biết leo lên cầu thang hay lách qua rừng rậm… hóa ra lại có “ruột” bên trong cũng là một con người - diễn viên Ken-ny Bây-cơ. Từ đấy, ước muốn chế tạo những rô-bốt thực sự biết bay nảy nở.
Ước mơ ấy được nuôi dưỡng suốt thời học trò và cô quyết định thi vào Học viện Công nghệ Ma-xa-chu-xet (MIT), theo học cả hai ngành Kỹ thuật cơ khí và Khoa học máy tính. May thay: khi đang còn là sinh viên cô đã được nhận vào phòng thí nghiệm Trí tuệ nhân tạo của MIT, cùng làm việc với Rốt-ny Brúc, chuyên gia cự phách về công nghệ rô-bốt. Về đến nhà, cô thường ríu rít kể chuyện mình làm trong phòng thí nghiệm danh tiếng, thậm chí còn khoe đang tham gia thiết kế rô-bốt cho tàu vũ trụ. Nghe thấy thế, mẹ cô trêu: "Thà con làm ngay loại rô-bốt giúp mẹ lau chùi nhà cửa đây này. Nhiều chỗ mẹ khó lau lắm đấy!". Loại rô-bốt ấy thì cô đã thấy rồi, trong một… phim hoạt hình ngộ nghĩnh, nhưng nguyện vọng của mẹ cứ “đeo bám” trong đầu.
Tốt nghiệp MIT, vào tập sự một thời gian tại Cơ quan Hàng không và Không gian Mỹ NASA, rồi làm việc cho một hãng chuyên chế tạo rô-bốt trong công nghiệp xe hơi, đến năm 1990, Hê-len Grây-nơ cùng với hai đồng nghiệp Rốt-ny Brúc và Cô-lin An-gien sáng lập công ty, nhận chế tạo những rô-bốt làm việc nhà và bảo vệ người dân. Trong tiếng Anh, chữ "i" mở đầu cho từ “trí tuệ” cũng như “cái tôi”, họ đặt tên công ty “iRobot” là muốn nhấn mạnh phẩm cách của những rô-bốt mà mình muốn chế tạo.
Kiên gan và nhạy bén
Nếu như trước kia người ta chỉ chế tạo được rô-bốt để trình diễn trong điều kiện thí nghiệm, thì “iRobot” hạ quyết tâm cho ra đời những rô-bốt để trao vào tay người bình dân, để họ “sai bảo” chúng làm những công việc lặt vặt, thậm chí biết tác nghiệp trong những điều kiện khắc nghiệt.
Hê-len Grây-nơ mang dự án đó đến gõ cửa nhiều quỹ đầu tư đều được… lời khất, rằng "không khả thi", "khó sinh lợi nhuận". Chưa được làm ngay rô-bốt dân dụng, cô chào hàng rô-bốt công binh. Nỗi vất vả khởi nghiệp rồi cũng được đền bù: chính phủ duyệt hợp đồng để “iRobot” chế tạo rô-bốt rà phá bom mìn. Với lợi nhuận từ các hợp đồng lớn, cô kiên gan theo hướng đi đã chọn: cho ra đời một loạt mẫu rô-bốt dân dụng để cọ rửa hồ bơi, quét máng xối, dọn rác, thông cống... “iRobot” đã bán được gần 10 triệu sản phẩm làm việc nhà, bao gồm các loại “Roomba”, “The Scooba”, “The Looj” và “The Verro” với giá ngang với máy bình thường có công năng tương tự. Những sản phẩm mới của “iRobot” còn có thể làm được rất nhiều việc, giảm nhẹ công lênh và nguy hiểm cho con người, chẳng hạn, làm việc ở chỗ cheo leo hiểm hóc, chúng đã chứng tỏ rất hiệu quả trong việc dò tìm người bị nạn trong đống đổ nát khổng lồ của thảm họa Tháp Đôi ngày 11-9-2001.
Sáng lập “iRobot” và phát triển thành hãng tư nhân lớn nhất thế giới trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh rô-bốt cho đủ các lĩnh vực, từ gia dụng, đồ chơi trẻ em đến công nghiệp và quân sự, Hê-len Grây-nơ còn nhạy bén sáng lập và điều hành hãng “CyPhyWorks” chuyên về máy bay do thám cỡ nhỏ cho dân dụng, thương mại và quốc phòng. Tài sáng chế và quản trị của cô đem về các giải thưởng “Tầm nhìn sáng tạo” (2008, của Viện Phụ nữ và Công nghệ), “Nhà tiên phong” (2006, của Hiệp hội Bay không người lái AUVSI), được tiến cử vào những danh sách “nhà lãnh đạo toàn cầu của tương lai" (2000), “10 nhà cách tân” (2003), “doanh nhân của năm” (2003 và 2005), “nhà công nghệ cho thế kỷ tiếp theo" (2008)…
Nữ chúa hãng rô-bốt tư nhân lớn nhất thế giới.
Cứng cỏi và dịu dàng
Từ khi hành nghề, Hê-len Grây-nơ theo một nguyên tắc cứng cỏi từng được nhà văn khoa học viễn tưởng Ai-dếch A-xi-mốp cổ xúy: rô-bốt không bao giờ được phép làm hại con người. Hồi đầu thập niên 2000, khi đang là nhà khoa học hàng đầu của công ty sản xuất phần mềm, bóng bán dẫn và máy tính “Sun Microsystems” ở thung lũng Xi-li-côn, ông Bin Gioi cảnh báo rằng công nghệ sinh học, công nghệ na-nô và kỹ thuật rô-bốt có khả năng hủy diệt thế giới. Người lãnh đạo của “iRobot” được tạp chí Wall Street nêu câu hỏi “Các vị đang làm ra những loại rô-bốt hung thần nào vậy?” bèn đáp: “Chúng tôi không làm loại rô-bốt ác độc nào đâu… Trái đất hiện có bảy tỷ người sinh sống, và hầu hết loài người đều tử tế hẳn hoi. Chúng tôi không có ý định phục dựng con người. Chúng tôi chỉ cố gắng giúp cho con người đạt hiệu quả hơn trong công việc và có cơ hội thu được nhiều kết quả hơn, với sự giúp đỡ của kỹ thuật rô-bốt”.
Hiện nay, trong ngành kỹ thuật rô-bốt có hàng trăm công ty khởi nghiệp. Tạo điều kiện cho cộng đồng các nhà kỹ thuật rô-bốt tập hợp lại cùng nhau - nhà nước cần đóng một vai trò nhất định. Từ năm 2014, được cử làm đại diện của Tổng thống Mỹ về các vấn đề của giới chủ toàn cầu, Hê-len Grây-nơ thấy cần phải sử dụng cương vị của mình trong hoạt động ngoại giao để thực hiện ý tưởng đó. Ngay cả trong Diễn đàn Kinh tế Thế giới cũng không thấy dáng "nhà lãnh đạo" ở một Nữ chúa Rô-bốt: cô hơi rụt rè, kiệm lời và thường mỉm cười dịu dàng, tựa như vừa đến từ... “nhà hộ sinh rô-bốt”.
