Bảo đảm hệ thống y tế không gián đoạn
Trước thời điểm sáp nhập chính quyền hai cấp (1/7/2025), cả nước có hơn 11.400 trạm y tế xã, phường, thị trấn - nơi được ví là “người gác cổng” của hệ thống y tế, trực tiếp tiếp xúc đầu tiên với người dân, vừa chăm sóc sức khỏe ban đầu, vừa phát hiện, kiểm soát bệnh tật tại cộng đồng.
Trên cơ sở tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, theo hướng dẫn của Bộ Y tế, sau sáp nhập, y tế cơ sở duy trì hoạt động tại các địa bàn sáp nhập, bảo đảm người dân tiếp cận thuận lợi các dịch vụ y tế ban đầu. Cụ thể: Đối với các cơ sở y tế không thay đổi, không bổ sung chức năng, nhiệm vụ, cơ bản duy trì, giữ nguyên trụ sở, nhà đất hiện có. Đối với cơ sở y tế có thay đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, các địa phương chủ động rà soát nhu cầu, trước mắt sắp xếp điều chỉnh bổ sung từ các trụ sở dôi dư trên địa bàn để đáp ứng và phù hợp với yêu cầu thực hiện ngay chức năng, nhiệm vụ mới sau khi sắp xếp mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Để bảo đảm về nguồn lực, Bộ Y tế đang triển khai Đề án kiện toàn mạng lưới y tế cơ sở giai đoạn 2025-2030, trong đó có nội dung duy trì biên chế, ổn định đội ngũ y bác sĩ tại các địa bàn đặc thù, kết hợp với các chính sách thu hút và giữ chân nhân lực như Nghị định số 76/2019/NĐ-CP về chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và người hưởng lương trong lực lượng vũ trang công tác ở vùng có điều kiện kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn, và Dự án 585 (ban hành kèm theo Quyết định số 585/QĐ-BYT ngày 20/2/2013) về đưa bác sĩ trẻ tình nguyện về công tác tại vùng sâu, vùng xa, huyện đảo (nay là đặc khu). Việc đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị tiếp tục được triển khai theo kế hoạch đầu tư trung hạn, không bị ảnh hưởng bởi việc sáp nhập hành chính.
Đối với quyền lợi Bảo hiểm y tế của người dân, theo quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều 22 Luật Bảo hiểm y tế năm 2008, được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 51/2024/QH15: Quy định người có thẻ Bảo hiểm y tế vẫn được hưởng đầy đủ quyền lợi theo mức hưởng đúng tuyến khi đi khám chữa bệnh tại nơi đăng ký khám chữa bệnh mới do thay đổi nơi cư trú hoặc do thay đổi đơn vị hành chính (hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025).
Người dân vẫn được khám chữa bệnh tại nơi đăng ký ban đầu, hoặc được chuyển tuyến theo quy định. Bộ Y tế đang phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam cập nhật danh mục cơ sở khám chữa bệnh trong hệ thống dữ liệu, bảo đảm người dân không bị gián đoạn quyền lợi do thay đổi địa giới hành chính. Các chính sách hỗ trợ mức đóng bảo hiểm y tế cũng tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 146/2018/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan.
Thật sự là “người gác cổng”
Tuyến y tế cơ sở có vai trò then chốt trong chăm sóc sức khỏe toàn dân. Các bệnh lý thông thường, bệnh mạn tính không lây như tăng huyết áp, đái tháo đường… nếu được theo dõi và quản lý tốt tại cơ sở sẽ giúp hạn chế các biến chứng nặng, giảm chi phí cho người bệnh và giảm tải cho hệ thống y tế.
Từ thực tiễn hoạt động, nhiều cán bộ y tế cơ sở cho rằng, mô hình phù hợp trong giai đoạn hiện nay là: “Một trạm chính - Nhiều điểm trạm”. Theo đó, mỗi xã, phường sẽ có một trạm trung tâm có đủ trưởng trạm, phó trưởng trạm, bác sĩ, điều dưỡng, hộ sinh, dược sĩ và các chức danh khác. Điểm trạm trực thuộc được bố trí tại các vị trí xa trung tâm xã, mỗi trạm có từ hai đến bốn cán bộ trực và phối hợp luân phiên bác sĩ từ trạm trung tâm về nếu cần.
Trên thực tế, tại nhiều địa phương, ngành y tế đã, đang điều động nhân lực, các bác sĩ, điều dưỡng từ trung tâm y tế tuyến huyện trước đây và từ các trạm y tế xã, phường trên địa bàn về công tác tại trạm y tế xã, phường của đơn vị hành chính mới.
Theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Bảo hiểm y tế, Bộ Y tế, trạm y tế xã, phường được trao thêm nhiều nhiệm vụ, quyền hạn mới như thực hiện các kỹ thuật, thủ thuật, các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh và thăm dò chức năng, tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho người dân. Trạm y tế xã tương lai sẽ giống phòng khám đa khoa - cơ sở y tế cấp ban đầu đủ năng lực khám chữa bệnh đa khoa ngoại trú, chăm sóc sức khỏe người già, trẻ em, bệnh nhân mãn tính, tư vấn sức khỏe tâm thần… Để y tế cơ sở thực hiện tốt những nhiệm vụ này, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là vấn đề nhân lực.
Giải quyết vấn đề này, theo bà Trang, cần phải có chính sách thu hút, bồi dưỡng nhân lực, đúng như tinh thần của Nghị quyết số 46 NQ/TW của Bộ Chính trị, về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, coi nghề y là “nghề đặc biệt”.
Nhiều chuyên gia cho rằng, trong giai đoạn hiện nay, không chỉ là thay đổi về mô hình tổ chức, y tế cơ sở còn cần thay đổi cách thức vận hành. Khi chính quyền chỉ còn hai cấp thì y tế cơ sở phải thật sự trở thành tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu, thực hiện các chức năng: dự phòng, phát hiện sớm, quản lý bệnh mãn tính, khám sức khỏe định kỳ và ứng dụng sổ sức khỏe điện tử. Đây là cơ hội đổi mới toàn diện hệ thống y tế cơ sở, đòi hỏi phải có sự đột phá, khôi phục lại niềm tin của người dân vào y tế cơ sở.
Tư duy về y tế xã cần phải thay đổi theo hướng là một “hạt nhân” của hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu của quốc gia, là “cửa ngõ” của hệ thống y tế. Từ đó, cần có cơ chế hợp lý, chính sách đầu tư phù hợp để giải quyết những bất cập hiện nay.
Muốn trạm y tế xã, phường phát huy vai trò “gác cửa” cần có nhiều giải pháp, chính sách đồng bộ từ cơ sở hạ tầng đến con người, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyên sâu cùng sự vào cuộc của các cấp, ngành.
