Khó từ nhiều phía
Theo kế hoạch của Bộ Y tế, từ ngày 1-1-2019, 4.578 cơ sở bán buôn, các nhà thuốc, quầy thuốc của bệnh viện (BV) và trạm y tế phải thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin kết nối liên thông. Đến ngày 31-3-2019 phải hoàn thành kết nối 2.497 quầy thuốc tư nhân, quầy thuốc thuộc doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa. Thế nhưng, tính đến hết tháng 2-2019 mới kết nối 3.525/4.578 cơ sở (đạt 77%). Ngoài ra, chỉ có 63/107 (chiếm 59%) nhà thuốc BV và 313/1.129 (chiếm 27,7%) cơ sở bán buôn thuốc thực hiện kết nối liên thông. Có nhiều nhà thuốc BV, quầy thuốc trạm y tế đã thực hiện kết nối liên thông nhưng việc cập nhật dữ liệu quản lý kinh doanh thuốc chưa đầy đủ, kịp thời.
Trước thực tế này, Sở Y tế TP Hồ Chí Minh đã có công văn yêu cầu, từ ngày 1-4, nhà thuốc không liên thông dữ liệu sẽ phải ngưng hoạt động. Ngày 31-3 là hết thời gian các nhà thuốc tại TP Hồ Chí Minh phải liên thông. Tuy nhiên, theo Sở Y tế TP Hồ Chí Minh, số nhà thuốc kết nối dữ liệu tính đến hết tháng 3 vẫn còn thấp, khoảng 61%. Các nhà thuốc chưa liên thông tập trung tại các quận, huyện vùng ven.
Tại Hà Nội, đến ngày 5-3, vẫn còn 42 nhà thuốc trực thuộc các cơ sở y tế công lập chưa thực hiện kết nối liên thông. Cụ thể như: ba nhà thuốc của BV Phụ sản Hà Nội, sáu nhà thuốc của BV Nhi T.Ư, chín nhà thuốc của BV Bạch Mai, ba nhà thuốc của BV T.Ư Quân đội 108, năm nhà thuốc của BV Quân y 354…
Bên cạnh đó, vẫn còn có 42 nhà thuốc BV, quầy thuốc trạm y tế xã đã thực hiện kết nối liên thông nhưng chưa cập nhật dữ liệu thường xuyên, đầy đủ theo quy định. Đó là các nhà thuốc trực thuộc BV: Saint Paul, Đống Đa, Hòe Nhai, Bắc Thăng Long, Hà Đông, Sơn Tây, hay nhà thuốc của các bệnh viện tuyến T.Ư như BV Nội tiết T.Ư (hai nhà thuốc), BV K (hai nhà thuốc)…
Có 68 nhà thuốc, quầy thuốc trực thuộc cơ sở y tế công lập thực hiện kết nối nhưng không cập nhật dữ liệu. Đơn cử các nhà thuốc trực thuộc: BV Phổi T.Ư, BV Giao thông vận tải, BV E, BV Bưu điện, BV đa khoa Y học cổ truyền Hà Nội, BV Mắt Hà Nội…
Theo ông Trần Văn Chung, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội, đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn thành phố có 7.089 cơ sở cung ứng thuốc đang hoạt động, trong đó có 3.442 cơ sở được kết nối liên thông. Tuy nhiên, công tác quản lý kết nối các cơ sở cung ứng thuốc trên địa bàn thành phố vẫn còn nhiều khó khăn. Nhiều cơ sở bán buôn thuốc trên địa bàn đang sử dụng phần mềm riêng. Cục Quản lý Dược chưa ban hành chuẩn dữ liệu đầu ra nên việc kết nối liên thông lên hệ thống chung quốc gia còn gặp nhiều khó khăn. Cùng với đó, cơ sở cung ứng thuốc cũng lo ngại vấn đề bảo mật thông tin đến các hoạt động của cơ sở...
Một dược sĩ nhà thuốc trên phố Văn Miếu (quận Đống Đa, Hà Nội) cho biết: “Tôi đã được tập huấn về sử dụng phần mềm, nhà mạng Viettel đã cử nhân viên tới hướng dẫn cài đặt phần mềm để đưa vào hoạt động. Nhưng tôi vẫn còn thấy rối vì phải thêm công đoạn nhập liệu thông tin người mua, tên thuốc, giá thuốc... thay vì chỉ cần người dân đưa đơn hoặc liệt kê triệu chứng bệnh lấy thuốc. Chưa kể, sử dụng phần mềm này còn phát sinh một khoản tiền phí nhà mạng khá cao”.
Nhiều nhà thuốc trên phố này cũng phàn nàn giá dịch vụ hơi cao, từ 150.000 - 180.000 đồng/tháng, tương đương khoảng 1,8 triệu đồng/năm. Phần mềm quản lý nhà thuốc bằng công nghệ rất hữu ích, nhưng do ý thức của người dân chưa cao, chưa có thói quen khám bệnh, mua thuốc theo đơn nên việc thực hiện không hề dễ dàng và đây phải là “chiến dịch dài hơi”.
Một dược sĩ tại nhà thuốc phố Ngụy Như Kon Tum (quận Thanh Xuân, Hà Nội) lại than phiền: “Áp dụng công nghệ mới phải thuê thêm một nhân viên với chi phí ít nhất sáu triệu đồng/tháng để quán xuyến việc cập nhật số lượng, chủng loại thuốc được bán ra. Chi phí đội lên ai chịu? Tất nhiên cá nhân tôi sẽ không thể gánh nổi mà chi phí phát sinh sẽ được tính vào tiền thuốc, cuối cùng người dân phải chịu”.
Đại diện nhà thuốc trên phố Ngọc Khánh (quận Ba Đình, Hà Nội) cũng cho rằng, áp dụng công nghệ mới sẽ góp phần giảm tình trạng lạm dụng mua thuốc kháng sinh, song nhà thuốc phải đối diện nhiều khó khăn nếu phần mềm không được triển khai đồng bộ. “Điều này dễ dẫn đến mất khách hàng vì khách hàng còn thói quen mua thuốc không cần đơn. Nếu nhà thuốc này không bán thì họ chuyển qua nhà thuốc khác”, đại diện này nói.
Việc kết nối liên thông của từng nhà thuốc lên hệ thống chung quốc gia còn gặp nhiều khó khăn.
“Chiến dịch dài hơi”
Vừa qua, Bộ Y tế cũng đã có Công văn số 6373/BYT-QLD đề nghị Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo Sở Y tế phối hợp với các sở, ban, ngành địa phương chủ động phối hợp với các đơn vị cung cấp phần mềm quản lý nhà thuốc trên địa bàn triển khai ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) kết nối liên thông cơ sở cung ứng thuốc, bảo đảm truy xuất nguồn gốc thuốc, kiểm soát hạn dùng của thuốc, kiểm soát giá thuốc, quản lý chất lượng thuốc...
Qua khảo sát, hiện trên thị trường đã có nhiều phần mềm tham gia “sân chơi” này như của Viettel, VNPT pharmacy của VNPT hay Tiemthuoc.vn của EFFECT…Tuy nhiên, để thuyết phục được các nhà thuốc sử dụng một phần mềm nào đó không hề dễ dàng.
Theo Cục trưởng Quản lý Dược (Bộ Y Tế) Vũ Tuấn Cường, để thực hiện nối mạng liên thông các nhà thuốc, Cục đã phối hợp với các cơ quan chức năng cập nhật, chuẩn hóa hơn 52.000/60.000 danh mục thuốc y tế, đồng thời tích hợp hai nền tảng quản lý nhà thuốc GPP cho phép kết nối với các phần mềm nhà thuốc khác nhau. Khi đó, chỉ những loại thuốc đã quản lý trong phần mềm mới được bày bán. Phần mềm này còn giúp hạn chế được tình trạng một người bán hàng chỉ có trình độ sơ cấp hay trung cấp dược mà tự ý tư vấn bán thuốc kháng sinh cho người mua. Về phía người sử dụng, khi mua thuốc cũng có thể truy cập để biết được thuốc mua có nguồn gốc xuất xứ, hạn sử dụng và cách dùng như thế nào.
Thực tế, khi đưa một biện pháp quản lý mới vào thực thi đòi hỏi sự thay đổi thói quen của rất nhiều nhà thuốc và cả người dân. Việc quản lý này sẽ gián tiếp, trực tiếp và dần dần loại bỏ hành vi kinh doanh không trong sạch, có tính gian lận. Do vậy, không loại trừ sẽ có một bộ phận không muốn, cố tình không tham gia, nên bên cạnh việc hỗ trợ cũng cần xử lý nghiêm khắc theo quy định.
Cục trưởng Quản lý Dược Vũ Tuấn Cường thừa nhận, việc triển khai quản lý liên thông hệ thống nhà thuốc đòi hỏi sự nỗ lực, quyết tâm rất lớn bởi nhiều nơi phải thay đổi cả cung cách hoạt động từ thủ công sang điện tử, phải công khai, minh bạch trong kinh doanh. Đặc biệt, nhiều người dân chưa có thói quen khám bệnh, mua thuốc theo đơn nên việc thực hiện không hề dễ dàng và đây phải là “chiến dịch dài hơi”, tốn kém chi phí phát sinh nếu các đơn vị thiếu thiện chí.
Chính phủ và Bộ Y tế vẫn dành một lộ trình để các nhà thuốc kết nối mạng. Nếu đến đầu năm 2020 các cơ sở bán lẻ thuốc không kết nối được theo quy định của Luật Dược cũng như Thông tư số 02/2018/TT-BYT về thực hành tốt các cơ sở bán lẻ thuốc thì sẽ phải dừng việc buôn bán thuốc. Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cũng nhấn mạnh: “Khó làm, song không thể không làm”.
