Nỗi niềm lô lẻ
Chị Nguyễn Hương, nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường cho biết, bản thân chị đang gặp hai rào cản: một là kiến thức về thị trường, hai là nguồn lực tài chính cá nhân. Vì chưa có kinh nghiệm nên nhà đầu tư này mong muốn trải nghiệm từ từ thay vì đầu tư ngay một số tiền lớn rồi chấp nhận rủi ro cao. Tuy nhiên, theo quy định của thị trường chứng khoán hiện nay, nhà đầu tư phải giao dịch với lô ít nhất là 100 cổ phiếu (lô 100). Việc này vô hình trung trở thành rào cản đối với những nhà đầu tư mới và nhỏ lẻ như chị Hương. Trên thị trường có những cổ phiếu có giá trị lên đến hàng trăm nghìn đồng (như SAB, DGC, MWG, FPT…), nên việc bắt buộc phải mua ít nhất 100 cổ phiếu mỗi lần giao dịch khiến nhiều người bị hạn chế cơ hội tiếp cận cổ phiếu tốt.
Nhà đầu tư Hoàng Lan lại đang gặp vấn đề khác với cổ phiếu lô lẻ. Cụ thể, chị Lan đang nắm giữ cổ phiếu DBC của Công ty CP Tập đoàn Dabaco, vừa qua, tập đoàn này chia cổ tức bằng hình thức thưởng cổ phiếu, nên chị nhận được một số lượng cổ phiếu thưởng, trong đó lẻ 30 cổ phiếu. Chị Lan cho biết, việc bán các cổ phiếu lẻ chưa bao giờ dễ dàng.
“Giao dịch lô lẻ bị những điều kiện hạn chế, nhiều thủ tục hơn, giá bán lại thấp hơn thị giá cổ phiếu hiện tại nên rất ít nhà đầu tư giao dịch. Chỉ có những trường hợp nhận cổ phiếu thưởng như tôi, hoặc thực hiện quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, chia tách cổ phiếu… mới có nhu cầu làm tròn cổ phiếu. Vậy nên tôi đành giữ số cổ phiếu lẻ đó trong tài khoản”, chị Lan nói.
Theo quy định hiện hành, lô giao dịch trên cả ba sàn HoSE, HNX và UPCoM được đồng bộ là 100 đơn vị, nghĩa là nhà đầu tư giao dịch khớp lệnh với số lượng ít nhất 100 cổ phiếu, số lượng lớn hơn phải là bội số của 100. Giao dịch số cổ phiếu từ 1 đến 99 cổ phiếu được xếp vào diện giao dịch lô lẻ.
Trên sàn HoSE, nhà đầu tư chỉ có thể đặt bán trực tiếp cổ phiếu lẻ bằng tính năng giao dịch lô lẻ của công ty chứng khoán nếu công ty chứng khoán cung cấp tính năng này. Khách hàng cũng có thể bán lại lô lẻ cổ phiếu cho công ty chứng khoán bằng cách ký hợp đồng mua bán lô lẻ và gửi cho công ty chứng khoán. Sau khi có chứng từ từ Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD), công ty chứng khoán sẽ chuyển số cổ phiếu lô lẻ khách hàng đã bán thành số tiền tương ứng trong tài khoản của nhà đầu tư. Giá bán cổ phiếu lô lẻ bằng 90% giá tham chiếu tại ngày ký hợp đồng hoặc là giá sàn ngày giao dịch, tùy thuộc quy định của từng công ty chứng khoán.
Trên sàn HNX và UpCoM, nhà đầu tư có thể đặt lệnh bán lô lẻ trên ứng dụng của công ty chứng khoán, đặt lệnh qua nhân viên quản lý tài khoản hoặc qua tổng đài, hoặc tới trực tiếp công ty chứng khoán để bán. Giá bán phụ thuộc vào giá chờ mua đối ứng trên HNX hoặc UpCoM.
“Tháo chốt” lô lẻ vào ngày 12/9
Năm 2000, sàn HoSE áp dụng lô 100 theo thông lệ quốc tế ngay từ ngày đầu triển khai hệ thống. Sau đó, để tăng tính hấp dẫn cho thị trường, HSX đã thay đổi quy định, áp dụng lô giao dịch chẵn là 10. Đến năm 2020, cơ quan quản lý nhận định, việc sử dụng lô 10 có khá nhiều bất cập, trong đó nổi lên vấn đề chiếm nhiều năng lực hệ thống. Việc sử dụng lô nhỏ cũng được cho là làm biến động giá chứng khoán, nhất là các chứng khoán thanh khoản kém. Trong một phát biểu hồi cuối năm 2020, lãnh đạo HSX cho rằng, có thể kỳ vọng việc quay lại áp dụng lô 100 sẽ làm giảm 18% lệnh giao dịch trên thị trường, từ đó giảm tải gánh nặng cho hệ thống.
Kết quả là, sau một thời gian HoSE triển khai thử nghiệm áp dụng đơn vị giao dịch lô chẵn là 100 đối với cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đóng, chứng chỉ quỹ ETF, chứng quyền có bảo đảm, cuối năm 2020, HSX thông báo điều chỉnh đơn vị giao dịch lô chẵn sẽ là 100 cổ phiếu, chứng chỉ ETF và chứng quyền. Thời gian chính thức áp dụng quy định này là ngày 4/1/2021. Cùng với đó, HoSE cũng tạm ngừng nhận hồ sơ niêm yết cổ phiếu mới để giảm tải cho hệ thống, một số cổ phiếu niêm yết trên HoSE đã chuyển sàn tạm thời sang HNX.
Đến giữa năm 2021, khi tình trạng nghẽn lệnh trên HoSE được cơ bản giải quyết nhờ vận hành hệ thống công nghệ mới và áp dụng lô 100, nhiều ý kiến cho rằng cần quay lại áp dụng lô 10 để bảo đảm quyền lợi cho nhà đầu tư. Tiếp đó, HSX dự kiến áp dụng lô 10 trong tháng 7/2022 nên đã yêu cầu các công ty chứng khoán thực hiện thử nghiệm giao dịch lô lẻ trên toàn thị trường trong thời gian từ ngày 9 đến 20/5/2022 và gửi báo cáo kết quả về Sở trước ngày 25/5. Tuy nhiên, trong quá trình thử nghiệm xuất hiện một vài lỗi, do đó thời hạn chính thức áp dụng bị chậm.
Trong tháng 7 và 8/2022, HSX và các công ty chứng khoán đã liên tục thử nghiệm việc áp dụng lô lẻ với mục tiêu bảo đảm sự ổn định, giảm rủi ro khi chính thức áp dụng giao dịch.
Liên quan đến vấn đề nói trên, tin mới nhất từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, HSX đã báo cáo Ủy ban Chứng khoán về việc chốt thời hạn ngày 12/9 để thực hiện giao dịch lô 10 cổ phiếu trên sàn HoSE. Động thái này được cho là phù hợp nguyện vọng của nhà đầu tư, đồng thời thể hiện nỗ lực của cơ quan quản lý trong vấn đề hoàn thiện, chuyên nghiệp hóa thị trường, tạo điều kiện để tăng thanh khoản thị trường bằng cách cung cấp thêm lựa chọn cho nhà đầu tư.
