Giá bán giảm mạnh
Năm 2023, người trồng ớt được hưởng lợi từ giá ớt cao, nhưng do điều kiện thời tiết không thuận lợi, năng suất lại thấp hơn dự kiến. Sang năm 2024, tình hình đã đảo ngược. Mặc dù ớt cho mùa thu hoạch tốt, nhưng giá lại giảm xuống đáng kể. Những lợi nhuận hứa hẹn trước đó đã không được như dự đoán, khiến không ít người trồng ớt thất vọng.
Huyện Phù Mỹ được biết đến với cái tên “thủ phủ ớt” của Bình Định, trải dài hàng nghìn ha đất trồng, đặc biệt tập trung ở các xã Mỹ Hiệp, Mỹ Tài, Mỹ Quang, Mỹ Phong… Trên các cánh đồng xanh mướt, quả ớt treo trĩu trịt nhưng người trồng thì không vui. Hỏi chuyện mới biết, giá ớt đang giảm chỉ còn khoảng 4.000 - 5.000 đồng/kg. Thế nên dù năm nay đang vào mùa thu hoạch tốt, nhưng giá ớt lên xuống thất thường khiến nông dân khó bề xoay xở. Chị Võ Thị Ánh ở xã Mỹ Phong cho biết, ớt của chị được chăm sóc kỹ lưỡng và cho năng suất 2 tấn/ha, hiện chỉ đang thu được khoảng 7 triệu đồng/ha. Với giá ớt thấp như hiện nay, người trồng không muốn thu hoạch, vì tiền bán ớt không đủ trả công hái, lại không biết bán ở đâu vì không có thương lái thu mua.
Ông Trần Minh Tuấn, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Phù Mỹ cho biết, năm 2023, nông dân ở đây có vụ ớt bội thu vì giá ớt tăng cao. Ớt chỉ địa (ớt to) được bán với giá từ 25 nghìn - 35 nghìn đồng/kg, còn ớt chỉ thiên (ớt nhỏ) thậm chí đạt đến 50 nghìn đồng/kg. Thế nên dù ớt không phải là cây trồng được khuyến khích mở rộng diện tích, nhưng sau vụ ớt trúng giá, năm sau nông dân đã phát triển diện tích trồng ớt. Vì thế, năm 2024 diện tích ớt ở Phù Mỹ tăng đột biến lên đến hơn 1.400 ha, tăng hơn 140 ha so năm ngoái. Nông dân ở đây chủ yếu trồng ớt chỉ địa để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, do giá ớt quá thấp, lứa thu hoạch đầu vụ nông dân thất thu, nguyên nhân là do công lao động hái ớt rất cao, từ 300 nghìn - 350 nghìn đồng/công nên người trồng không có lãi.
Đừng để lỡ cơ hội liên kết sản xuất
Để giải quyết những khó khăn và thách thức trong việc tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, việc thiết lập mối liên kết giữa nông dân và các doanh nghiệp chế biến là rất cần thiết. Tuy nhiên, việc này không phải khi nào cũng diễn ra thuận lợi. Bà Trần Thị Thủy, Giám đốc Công ty Chế biến nông sản, lương thực thực phẩm xuất khẩu Trần Gia (Cụm công nghiệp Đại Thạnh, xã Mỹ Hiệp, huyện Phù Mỹ) cho biết, năm 2021, khi nhà máy bắt đầu đi vào hoạt động, khi ấy ớt chỉ địa ở Phù Mỹ chỉ có giá 2.000 - 2.500 đồng/kg. Thấy nông dân không tiêu thụ được nông phẩm nên dù nhà máy đang trong giai đoạn xây dựng hoàn thiện nhưng vẫn thu mua cho bà con. Năm 2021, công ty thu mua và cho vào hồ được 600 - 700 tấn ớt. Đến năm 2023, giá ớt ở Phù Mỹ tăng cao, nhưng do mất mùa, sản lượng ớt rất thấp, nhà máy không thu mua được nhiều. Đầu vụ ớt năm 2024, Trần Gia tiếp tục thu mua ớt của nông dân trên địa bàn huyện Phù Mỹ vì ớt được mùa. Theo bà Thủy, mỗi ngày công ty thu mua khoảng 100 tấn ớt, với năng suất ớt cao như năm nay, hy vọng 64 hồ chứa ớt của Công ty Trần Gia sẽ đầy ắp 4.000 tấn ớt.
Hiện nay, Công ty Trần Gia đang liên doanh với Công ty Ớt Việt Nam để xuất khẩu sản phẩm ớt muối. Tuy nhiên, sản phẩm ớt muối xuất khẩu cần phải có vùng nguyên liệu ớt sản xuất theo hướng VietGAP. Tháng 10/2023, Trần Gia đề xuất ký liên kết sản xuất và bao tiêu ớt ở Phù Mỹ với giá 10 nghìn đồng/kg, nhưng không liên kết được.
Phải chăng, thời điểm đó các hộ nông dân liên kết với các công ty địa phương bao tiêu sản phẩm thì giờ đây họ sẽ không phải đau đầu giải bài toán được mùa, mất giá. Hơn nữa, các công ty thường có chính sách ứng trước % chi phí hạt giống, phân bón và các nguyên vật liệu khác đến khi thu hoạch, công ty mới thu hồi không tính lãi. Điều này không chỉ giúp nông dân đỡ lo một phần kinh phí đầu tư ban đầu mà còn được sử dụng hạt giống cũng như phân bón chất lượng.
Để việc ký hợp đồng liên kết được thực hiện, rất cần sự tham gia của các ngành chức năng cấp tỉnh để thúc đẩy và hỗ trợ. Hiện tại, Công ty Trần Gia đã xây dựng mô hình liên kết trồng ớt theo hướng VietGAP tại xã Cát Tài (huyện Phù Cát), hy vọng rằng việc này sẽ tiếp tục phát triển và mang lại lợi ích cho cả người dân và doanh nghiệp.
Khi có mối liên kết với doanh nghiệp, nông dân có cơ hội tiếp cận thị trường xuất khẩu, không phải lo lắng về biến động giá và có thể dự tính chi phí sản xuất một cách hiệu quả, giúp nâng cao năng lực tài chính của nông dân và họ có thời gian tập trung vào sản xuất.
