1/ Chỉ tính riêng từ đầu năm 2015 đến nay, đã xảy ra 10 vụ tại các huyện có đông người Bahnar, Jrai sinh sống như Chư Păh, Chư Prông, Ia Grai, Chư Sê, Kông Chro, Krông Pa làm bị thương, chết người, gây hoang mang, mất đoàn kết trong cộng đồng.
Đồng bào không ít người vẫn tin có “ma lai”, “thuốc thư”, dù chẳng ai biết nó là cái gì, trông như thế nào. Nhưng cứ khi có mâu thuẫn giữa người này với người khác trong cộng đồng, hoặc có lời hăm dọa bỏ “thuốc thư”, hay đồn thổi người nào đó là “ma lai” cộng với sự trùng hợp ngẫu nhiên khi người bị đồn, bị dọa kia bỗng đau ốm, hoặc bị các căn bệnh nan y kéo dài như: ung thư gan, não, dạ dày... giai đoạn cuối, rồi bị chết sau các cuộc cãi vã, mâu thuẫn cộng thêm thầy cúng thêu dệt thì câu chuyện về “ma lai”, “thuốc thư” lại bùng phát. Có người bị nghi là “ma lai”, cộng đồng xúm vào đánh đập bị thương, bị chết, nhà cửa bị phá hủy, có người bị truy đuổi phải trốn vào rừng, bỏ làng biệt tích. Còn người gây hậu quả bị tù, bị xử phạt. Cộng đồng làng buôn hoang mang, tang tóc, tình thân xóm làng bao lâu bị chia rẽ, sứt mẻ. Ở Gia Lai từng xảy ra nhiều vụ án đau lòng.
2/ Chính quyền và công an Gia Lai đã xử lý những trường hợp thầy cúng lừa gạt dân làng khi họ phỉnh phờ người dân rằng mình có khả năng chữa được “ma lai”, “thuốc thư”. Cơ quan chức năng buộc thầy cúng diễn lại những trò như khám bệnh, lấy vật lạ trong người bệnh nhân, cúng dối để lấy tiền, heo, gà, gạo của bà con. Từ việc thấy tận mắt một số đối tượng thầy cúng lừa đảo, dân làng dần tin không có chuyện hại người bằng “thuốc thư” hay “ma lai”.
Bên cạnh đó, khi bà con đau ốm, cán bộ dân vận các cấp đến vận động bà con đến trạm y tế khám lấy thuốc, khi đồng bào có mâu thuẫn chính quyền liền tới can thiệp giải quyết, nặng hơn thì phạt, răn đe, xử lý theo luật tục của làng, theo quy định pháp luật. Các đoàn cán bộ đoàn thể, mặt trận cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, sâu sát từng làng, từng hộ dân, ngăn chặn kịp thời không để xung đột, xô xát, án mạng xảy ra từ những dọa nạt, tranh cãi gây nghi ngờ, hiềm khích, suy đoán liên quan đến “thuốc thư”, “ma lai”.
Đồng thời chính quyền phát huy vai trò người uy tín trong cộng đồng, già làng, thôn trưởng để vận động bà con bỏ quan niệm sai lầm, lạc hậu trên. Anh Rơ Chăm Geh, Bí thư Chi bộ làng Ốp, phường Hoa Lư, TP Pleiku nhận xét: “Ngày trước, đồng bào mình nhận thức về ma lai, thuốc thư chưa rõ nên bị mấy thầy cúng và những người xấu bụng dọa gây ra sự lo lắng, nghi kỵ, hiềm khích, mâu thuẫn trong buôn làng khiến không ít người bị nghi ngờ là ma lai hay người bị cho là bỏ thuốc thư bị cộng đồng đối xử tàn nhẫn như giết chết, đuổi khỏi làng. Giờ đồng bào đã hiểu rõ vấn đề nhờ cán bộ các cấp, ngành tuyên truyền chỉ rõ cái xấu, cái sai của những kẻ gây mất đoàn kết dân làng, vi phạm pháp luật”.
Hiện tại, hiện tượng này chỉ còn rải rác tại một số làng buôn vùng sâu, vùng xa. Các cấp chính quyền đang tiếp tục tuyên truyền đến từng làng, thôn, tổ, buôn của 222 xã thuộc 17 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh nhằm nhanh chóng xóa bỏ dứt điểm “ma lai” “thuốc thư” ra khỏi suy nghĩ, quan niệm đời sống sinh hoạt của đồng bào Bahnar, Jrai trên địa bàn tỉnh, góp phần gìn giữ truyền thống đoàn kết quý báu vốn có từ lâu đời của đồng bào hai dân tộc thiểu số tại chỗ tỉnh Gia Lai.
