Xã Vân Sơn là một trong những xã nghèo, đặc biệt khó khăn, với 98% dân số là người dân tộc Mường, đời sống gặp nhiều khó khăn do kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp. Từ năm 2009, được sự hướng dẫn của cán bộ xã, Vân Sơn đã áp dụng mô hình trồng quýt và đạt hiệu quả rõ rệt. Nhiều hộ dân trồng quýt đã có thu nhập ổn định từ 50-100 triệu đồng/năm.
Thời gian gần đây, xã tập trung rà soát các cây quýt đầu dòng chất lượng cao để nhân giống, áp dụng quy trình chăm sóc hữu cơ, sử dụng phân vi sinh nhằm phục hồi độ phì của đất và nâng cao sức đề kháng cho cây. Đồng thời, tích cực hướng dẫn người dân chuyển đổi sang mô hình sản xuất an toàn, chuẩn VietGAP, tăng cường quản lý dịch hại sinh học và đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm.
Hiện tổng diện tích trồng quýt Nam Sơn và cam canh đạt gần 200 ha, có giá bán từ 30.000 - 50.000 đồng/kg. Với ưu điểm vỏ mỏng, múi dày, ít hạt, mọng nước, mùi thơm đặc trưng, quýt Nam Sơn đang trở thành cây trồng có múi chủ lực đem lại hiệu quả kinh tế cao, giúp nhiều hộ gia đình vươn lên thoát nghèo bền vững.
Anh Bùi Văn Hưng (xã Vân Sơn) cho biết, gia đình trồng 1.800 gốc quýt cổ và cam canh, năm nay thu hoạch được gần 20 tấn quả, trị giá khoảng 500 triệu đồng, trừ chi phí đầu tư, thu về khoảng hơn 350 triệu đồng. Nếu bán đầu mùa, giá có thể lên đến 50.000 đồng/kg.
Theo nông dân trồng cam xã Vân Sơn, quýt năm nay được mùa được giá cho nên nhiều gia đình trong vùng rất phấn khởi, quýt chín đến đâu được thu hoạch, bán ngay cho thương lái.
Anh Hoàng Văn Quý, thương lái tỉnh Hưng Yên cho biết, quýt Nam Sơn mang hương vị đặc trưng không nơi nào có được. Cứ mùa này hằng năm, anh đến tận vườn thu mua, đem về các chợ đầu mối và các cửa hàng trong tỉnh Hưng Yên và các tỉnh lân cận để bán. Đầu ra khá ổn định, mỗi đợt tiêu thụ từ vài tấn đến vài chục tấn.
Quýt Nam Sơn cho năng suất trung bình 30 tấn quả/ha, sản lượng 3.000-3.500 tấn, giá trị đạt hàng trăm tỷ đồng/năm. Nhờ trồng quýt, nhiều hộ dân đã thoát nghèo bền vững, từng bước làm giàu. Để bảo đảm đầu ra, địa phương đang đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá quýt Nam Sơn trên các phương tiện truyền thông và trên nền tảng Facebook, Zalo, TikTok, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Vân Sơn Bùi Đức Phương cho biết, thời gian tới, sẽ khuyến khích người dân mở rộng diện tích cây có múi theo quy hoạch, ứng dụng khoa học-kỹ thuật để nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời thành lập hợp tác xã để tăng cường quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu “Quýt Nam Sơn”, gắn sản phẩm với truy xuất nguồn gốc, bao bì nhận diện và xúc tiến tiêu thụ qua các kênh thương mại mới. Việc phát triển vùng quýt đặc sản giúp tăng thu nhập, tạo sinh kế bền vững mà còn mở ra cơ hội kết hợp du lịch trải nghiệm mùa thu hoạch, góp phần đưa Vân Sơn thoát nghèo.
Năm 2018, Ủy ban nhân dân huyện Tân Lạc (cũ) đã đón nhận bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể “Quýt Nam Sơn-Tân Lạc”. Phát huy kết quả đó, chính quyền xã và người dân Vân Sơn tập trung đẩy mạnh phát triển, từng bước đưa sản phẩm quýt Nam Sơn vươn xa ra thị trường trong nước, đồng thời hướng đến xây dựng quýt Nam Sơn trở thành nông sản đặc trưng chất lượng cao, giúp các hộ nâng cao thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống, thúc đẩy kinh tế-xã hội địa phương.
