Ngô Điền - Nhà báo, nhà ngoại giao xuất sắc

Từ một thư sinh tú tài trường Quốc học Huế, hơn 46 năm theo Đảng và cách mạng, ông Ngô Điền đã có những đóng góp đáng kể cho nền ngoại giao và báo chí nước nhà.
Đại sứ Ngô Điền (bên trái) trong một lần trình Quốc thư lên Chủ tịch Quốc hội Campuchia Heng Samrin.
Đại sứ Ngô Điền (bên trái) trong một lần trình Quốc thư lên Chủ tịch Quốc hội Campuchia Heng Samrin.

1/Tiếp tôi trong căn phòng nhỏ, GS, TSKH Ngô Việt Trung, nguyên Viện trưởng Toán học, nguyên Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam (con trai cả cố Đại sứ Ngô Điền) chia sẻ: Suốt cuộc đời đi theo cách mạng, cha tôi làm nhiều việc nhưng hai lĩnh vực mà ông có duyên nợ nhất là báo chí và ngoại giao. Không kể hơn 10 năm là Trưởng đại diện của Việt Nam thông tấn xã (sau này đổi thành Thông tấn xã Việt Nam) ở Trung Quốc và Campuchia, ông còn có 13 năm làm Vụ trưởng Thông tin báo chí, Bộ Ngoại giao (1965-1978).

Ngô Điền vốn học giỏi các môn tự nhiên, từng đoạt giải nhất về Toán ở lớp tú tài, trường Quốc học Huế. Nhưng vì có năng khiếu nói năng, diễn đạt nên thời kỳ Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ông được giao làm Tổng thư ký Ủy ban Quân sự tỉnh Thừa Thiên; chủ nhiệm tờ Chiến sĩ của Liên khu 4 đóng tại Huế.

Đầu năm 1947, ông Ngô Điền được điều động ra Việt Bắc tham gia đơn vị quân giới cùng với các ông Phạm Đồng Điện, Hoàng Xuân Tùy, Lê Khắc do GS Trần Đại Nghĩa phụ trách, nhưng ở đây một thời gian ngắn, ông lại được chuyển đổi công tác. Sau hội nghị chính trị viên toàn quân (lần thứ nhất) Quân ủy Trung ương có chủ trương ra tờ báo Vệ quốc quân (tiền thân của báo Quân đội nhân dân). Khoảng tháng 6, đích thân Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết thư và giao ông Ngô Điền trực tiếp làm chủ bút tờ báo này. Tháng 10/1950 tại xã Định Biên, huyện Định Hóa (tỉnh Thái Nguyên), báo Quân đội nhân dân chính thức thành lập, nhưng hơn ba năm hoạt động, tờ Vệ quốc quân đã để lại những dấu ấn khó quên trong tâm trí quân và dân thời kháng chiến chống Pháp. Bởi trong điều kiện rừng sâu, núi thẳm, thiếu thốn trăm bề, in ấn khó khăn, ngày đêm kẻ thù rình rập nhưng Vệ quốc quân đã phản ánh đậm nét khí thế chiến đấu và chiến thắng của quân dân ta trên các mặt trận. Bên cạnh những trận công đồn của chiến dịch Việt Bắc, chiến dịch sông Lô, Cao-Bắc-Lạng, tờ báo cũng thể hiện sinh động các phong trào của công nhân, nông dân, phụ nữ hướng về kháng chiến; những tâm tư tình cảm của người hậu phương gửi gắm cho binh sĩ nơi chiến trường...

Năm 1950, sau khi hoàn tất các thủ tục đặt quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Ngô Điền với danh nghĩa Phó giám đốc Việt Nam thông tấn xã được tiến cử sang kiêm trưởng phân xã tại Bắc Kinh. Mối quan hệ hữu nghị giữa hai dân tộc, hai đảng và hai nước Việt- Trung; những chuyến thăm viếng của lãnh đạo cấp cao hai phía; các Hội nghị Giơ-ne vơ và Băng Đung đều được Ngô Điền viết bài, đưa tin chuyển về phục vụ kịp thời cho báo chí trong nước. Ngoài Việt Nam thông tấn xã, lúc đó các báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Đài tiếng nói Việt Nam đều sử dụng nguồn thông tin do Ngô Điền cung cấp.

12 năm ở Campuchia, chỉ trừ thỉnh thoảng về Hà Nội hội họp, hoặc nhận chỉ đạo từ cấp trên rồi tranh thủ ghé thăm vợ, con một hai hôm chứ hiếm khi ông Điền có mặt ở nhà cả tuần lễ.

2/Theo GS Ngô Việt Trung, do nhu cầu nhiệm vụ, năm 1956 cha ông được Đảng, Nhà nước điều chuyển sang làm Trưởng đại diện Việt Nam thông tấn xã tại Campuchia. Ngô Điền thông thạo tiếng Pháp, tiếng Anh (chưa kể tiếng Trung, tiếng Nga sau này), lại có năng lực đối ngoại cho nên năm 1962, ông đã được Nhà nước quyết định sang làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyết Việt Nam tại Cộng hòa Mali - một quốc gia vùng Tây Phi sát với Algéria.

Gắn bó với ngành ngoại giao hơn 30 năm nhưng quãng thời gian có ý nghĩa nhất của ông Ngô Điền, như GS Ngô Việt Trung cho biết “qua những cuốn sổ tay cha tôi ghi chép và không ít kỷ niệm khi còn sống ông kể lại cho con cháu, thể hiện sự đóng góp của người dân Việt Nam trong mối quan hệ hữu nghị giữa hai dân tộc Việt-Khmer”.

Ông Trung nhớ lại: Cuối năm 1978 tôi kết thúc khóa học ở Cộng hòa Dân chủ Đức về nước. Ở với cha tôi được mấy tháng thì giữa năm 1979 ông nhận lệnh vào Thành phố Hồ Chí Minh làm Phó trưởng ban B68 rồi sang Campuchia nhận bàn giao Đại sứ từ bác Võ Đông Giang. Campuchia với sự giúp đỡ chí tình của Việt Nam đã thoát khỏi họa diệt chủng của

Pon Pot (đầu tháng 1/1979), nhưng đất nước rơi vào tình trạng hoang tàn, đổ nát. Có lẽ vì thế chăng mà trở lại nước bạn lần này, Ngô Điền vẫn day dứt: “Những bóng đen lặng lẽ đi tìm cuộc sống/ Khăn gói, nồi niêu một thúng rách trên đầu/Từ cõi chết trở về, bà con hướng nơi đâu” (Bài thơ trở lại Phnompenh).

3/Địa bàn Phnom Penh nói riêng và Campuchia nói chung với ông Ngô Điền không còn xa lạ, bởi từ những năm 1956 - 1961, ông đã từng là đại diện của Việt Nam thông tấn xã tại mảnh đất có nhiều ngôi đền cổ kính mà tiêu biểu là Angkorwat và Angkorthom. Chỉ có điều lần này ông sang nước bạn với vai trò và trách nhiệm lớn hơn. Những bộn bề công việc cần xử lý giúp bạn sau thảm họa diệt chủng: Củng cố và xây dựng chính quyền từ Trung ương xuống cơ sở; tổ chức lại hoạt động của các ngành, nghề; khôi phục và phát triển lĩnh vực ngân hàng-tiền tệ cho bạn; mở các lớp đào tạo cấp tốc về nghiệp vụ chuyên môn, ngoại giao, báo chí... Đặc biệt việc chuẩn bị các hồ sơ, cứ liệu về tội ác diệt chủng của Pon Pot và bè lũ Khmer đỏ để đưa ra công luận quốc tế hồi những năm 80 đều do Đại sứ Ngô Điền và các cộng sự triển khai thực hiện.

Thỉnh thoảng ông còn viết các bài bình luận về quan hệ Việt Nam-Campuchia, vị thế của đất nước chùa tháp trong mối quan hệ khu vực và thế giới đăng trên các báo lớn trong nước mà không đề bút danh. Ông Nguyễn Chiến Thắng, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại các nước Pháp, Algéria và Campuchia - người đã có nhiều năm gần gũi ông Ngô Điền cho rằng: Con người nho nhã, nhân hậu ấy đã có cả thảy 18 năm gắn bó, phụng sự, tận tụy với đất nước Campuchia cả trên bình diện ngoại giao và báo chí.

Có thể bạn quan tâm

Công cụ thông minh, người dùng phụ thuộc

Trên chuyến xe khách cuối năm, duy nhất bà lão đã ngoài 80 đang say ngủ. Phần còn lại đang dán mắt vào màn hình chiếc điện thoại trên tay. Ai đó vô ý, tiếng nhạc của đoạn video ngắn vang lên, phá vỡ không gian yên tĩnh khoang hành khách.

Lời giải cho bài toán ô nhiễm liên vùng

Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú vừa ký ban hành Kết luận số 224-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 24/1/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phản ứng tự nhiên hay xã hội?

Chỉ thông tin cỏn con về Ban Quản lý Chung cư HH Linh Đàm, thuộc phường Hoàng Liệt (Hà Nội) từ chối trông giữ xe điện tại tầng hầm mà lập tức thu hút sự quan tâm rộng rãi và khơi lên nhiều băn khoăn. Chẳng lẽ đó cũng là một “hiệu ứng cánh bướm” từ cú vỗ rất nhỏ giữa Thái Bình Dương?

Bí thư Đảng ủy phường Biên Hòa Viên Hồng Tiến tương tác với mô hình robot thực hiện các chức năng như con người.

Cụ thể hóa nghị quyết vào cuộc sống ở Biên Hòa

Cùng với tiếp tục hoàn thiện việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp, hiện nay cả hệ thống chính trị tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đang cụ thể hóa nghị quyết đại hội đảng bộ vào thực tiễn cuộc sống với nhiều cách làm sinh động và sáng tạo.

Cuộc chơi không cần người chơi

Ly cà-phê đặt nhẹ, giọt nước lạnh trên thành cốc chảy dài. Hai người bạn thân quay đầu vào nhau, những nếp nhăn hằn sâu theo khóe mắt. Câu chuyện họ chia sẻ giống hệt hàng nghìn câu chuyện khác ngoài kia: Giá nhà tăng từng ngày, còn tiền gửi ngân hàng chỉ nhích từng năm.

Bao cấp cho người... giàu

Với quan điểm xuyên suốt “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, Đảng và Nhà nước đã triển khai, đề xuất nhiều chính sách nhân văn nhằm bảo đảm quyền học tập cho mọi trẻ em, nâng cao an sinh xã hội và giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

Rời đảo Len Đao. Ảnh: TRẦN SƠN HẢI

Trường Sa trong tim những người đi biển

Nghe thông tin “mùa ra đảo” cuối năm, đất liền rộn ràng hướng ra cùng các chiến sĩ và cư dân Trường Sa, lại nhớ giữa tháng 5/2024, khi mặt trời phương nam rót nắng vàng như mật xuống hải cảng Cam Ranh, hơn 200 đại biểu của Đoàn Công tác số 23 tập trung bên cầu cảng…

Kiều bào dự hội chợ từ thiện tại Thủ đô Budapest, Hungary. Ảnh: UBNV

Khát vọng đồng hành cùng Tổ quốc

Với hơn 1.300 lượt ý kiến đóng góp cho Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng gửi về từ khắp các châu lục, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) đã thể hiện tinh thần trách nhiệm, niềm tin và khát vọng đồng hành cùng Tổ quốc.

Quản trị rủi ro công bằng

Những ngày qua, lũ lụt hoành hành suốt dải duyên hải Nam Trung Bộ từ Phú Yên, Khánh Hòa đến Đắk Lắk, gây thiệt hại về người và tài sản vô cùng lớn.

Việt Nam đang thiếu lao động trình độ cao. Ảnh: ANH QUÂN

Tìm đúng cánh cửa cho mình

Năm nay, các sự kiện quốc gia đều được mọi người quan tâm đặc biệt. Sau những kỳ lễ tiết tưng bừng phấn khởi, phải có một khoảng thời gian để mỗi cá nhân “nguội” lại.

Ngập do triều cường tại TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: THẾ ANH

“Nước tới bánh xe”

Giữa cơn mưa xối xả cuối năm, trên đoạn đường Tôn Thất Thuyết, dòng xe hơi đứng im, kiên nhẫn. Xe máy xoay xở lao lên vỉa hè để rồi cũng chịu trận vì quá đông. Nước bắt đầu dâng, nhiều đoạn không thể phân biệt lòng đường và vỉa hè. Tiến không được, lùi cũng không xong.

Ăn quá nhiều đồ ăn vặt dễ dẫn đến mất cảm giác khi vào bữa chính.

Quan tâm đúng cách

Trong thời đại phát triển như vũ bão của tên lửa, internet… vấn nạn béo phì không còn là vấn đề của riêng các nước phát triển.

Ảnh: ANH QUÂN

Xét học bạ, dễ tuyển sinh nhưng khó công bằng

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến về việc có nên tiếp tục hay dừng áp dụng xét tuyển đại học bằng học bạ. Đây là một trong những phương thức phổ biến nhất nhiều năm qua, được nhiều thí sinh lựa chọn nhưng cũng gây ra những tranh luận về tính công bằng và minh bạch.

Kiểm soát lạm quyền

Một ngày đẹp trời, tôi nhận được cuộc gọi từ người quen. Anh khá am hiểu pháp luật và bày tỏ sự bức xúc: “Ông xem thế nào, giờ thấy có những hành vi lạm quyền quá mức”.

Người trẻ lạc nhịp

Theo số liệu từ Cục Thống kê, trong quý III/2025, hơn 1,6 triệu thanh niên Việt Nam (15 - 24 tuổi) không có việc làm, cũng không tham gia học tập hay đào tạo nghề.

Nhẹ đầu mối, nặng lo toan

Sáng thứ 6, điểm phục vụ hành chính công phường Khương Đình (Hà Nội) đông nghẹt. Ghế ngồi đã kín chỗ, nhiều người phải đứng ra tận cửa vào. Không gian khoảng 30 m² huyên náo những âm thanh thúc giục. Anh công chức xua cao tay, nói lớn: “Các bác cứ bình tĩnh. Giờ việc của 5-6 phường gộp một, phải từ từ để chúng cháu giải quyết!”.

Giữ “đường thẳng, lối thông” từ chính quyền cơ sở

Vài chục năm trước, mỗi khi nghe thấy câu chuyện tắc đường tại một số quốc gia Đông Nam Á, tôi vẫn không tưởng tượng nổi tại sao lại có lượng xe cộ lớn đến thế tập trung tới thủ đô và các thành phố lớn bên nước bạn.

Người bán không nhầm

Hai tuần từ sau trận ngập lụt lịch sử tại Thái Nguyên, hình ảnh những chiếc ô-tô đầy bùn đất, cùng hóa đơn sửa chữa hàng chục, hàng trăm triệu đồng vẫn được thảo luận sôi nổi trên các diễn đàn.

Áp lực thành công

Thành công chưa bao giờ hiện diện dày đặc như hôm nay. Chỉ cần lướt mạng xã hội, người ta dễ dàng bắt gặp vô số “tấm gương vượt khó”, “triệu phú tự thân” hay những “câu chuyện truyền cảm hứng”. Nhưng cũng chính vì thế, chưa bao giờ cảm giác thua kém và áp lực phải thành công lại lan truyền mạnh mẽ như hiện nay.

Bà Trương Thị Tám (đội khăn vấn, hàng cuối) trong một lần được chụp ảnh với Bác Hồ.

Tấm gương “du kích Hoàng Ngân” xứ nhãn

Về xã Khoái Châu (tỉnh Hưng Yên), một miền quê cách mạng, gặp chúng tôi, Bí thư Đảng ủy xã Khoái Châu Bùi Huy Cường tự hào giới thiệu: “Ở đây có cụ Trương Thị Tám, Anh hùng dùng đón gánh đánh Tây từ tuổi 17 đấy, nay đã 92 tuổi, cụ còn khỏe và minh mẫn lắm”.

Sau cơn lũ dữ

Trong những năm gần đây, những cơn bão nhiệt đới, những cơn lũ dữ có chiều hướng thay đổi trái quy luật thông thường. Miền bắc, miền trung nước ta vừa liên tiếp phải gánh chịu những cơn bão, lũ gây thiệt hại vô cùng lớn.