Bộ Xây dựng vừa ban hành hai Thông tư quan trọng gồm Thông tư số 33/2025/TT-BXD và Thông tư số 34/2025/TT-BXD ngày 14/11/2025, quy định chi tiết về quản lý vận tải và kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia. Việc ban hành đồng thời hai văn bản nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, bảo đảm an toàn giao thông và đáp ứng yêu cầu phát triển ngành đường sắt.
Quản lý chặt chẽ phương tiện và nhân lực đường sắt
Theo Thông tư 33/2025/TT-BXD, công tác quản lý và khai thác vận tải đường sắt được quy định toàn diện, bao gồm đăng kiểm, đăng ký, niên hạn sử dụng phương tiện; tiêu chuẩn nhân viên đường sắt; quy định về vận tải hành khách, hành lý và hàng hóa trên đường sắt quốc gia và đường sắt chuyên dùng có nối ray.
Thông tư quy định bốn loại hình kiểm tra chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với phương tiện: kiểm tra sản xuất lắp ráp, kiểm tra nhập khẩu, kiểm tra hoán cải và kiểm tra định kỳ. Hoạt động đăng kiểm nhằm chứng nhận phương tiện đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, bảo đảm an toàn khi tham gia vận tải đường sắt.
Đối với nhân viên đường sắt, Thông tư nêu rõ tiêu chuẩn của đăng kiểm viên và đăng kiểm viên bậc cao; quy định lái tàu phải có giấy phép còn hiệu lực và bảo đảm điều kiện sức khỏe theo quy định của Bộ Y tế. Trường hợp tàu hàng không bố trí trưởng tàu, lái tàu phải đạt yêu cầu kiểm tra nghiệp vụ tương đương.
Về niên hạn phương tiện, thời điểm tính được xác định từ khi phương tiện được cấp giấy chứng nhận chất lượng lần đầu. Với phương tiện nhập khẩu đã qua sử dụng, Thông tư chỉ cho phép nhập khẩu toa xe khách và đầu máy không quá 10 năm; toa xe hàng không quá 15 năm.
Quy định chi tiết về hạ tầng và an toàn hệ thống đường sắt
Thông tư 34/2025/TT-BXD tập trung vào quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, quy tắc giao thông tại đường ngang, cầu chung, hầm đường sắt.
Về đường ngang, Thông tư quy định tiêu chuẩn kỹ thuật đối với đường sắt và đường bộ trong phạm vi đường ngang; không cấp phép xây dựng mới đường ngang có phòng vệ bằng biển báo trên đường sắt quốc gia. Tại các đường ngang không có người gác, phải bố trí gờ hoặc gồ giảm tốc trên mặt đường bộ; tại các đường ngang có người gác, hệ thống phòng vệ phải đầy đủ cần chắn, biển báo, đèn tín hiệu, loa cảnh báo…
Trong công tác vận hành, biểu đồ chạy tàu được xác định là mệnh lệnh bắt buộc đối với mọi nhân viên đường sắt, là căn cứ tổ chức chạy tàu an toàn và hiệu quả. Thông tư cũng phân nhóm thứ tự ưu tiên chạy tàu, trong đó tàu cứu viện thuộc Nhóm 1, tàu đặc biệt và tàu quân dụng thuộc Nhóm 2.
Công lệnh tải trọng và công lệnh tốc độ phải được xây dựng dựa trên trạng thái kỹ thuật của hạ tầng, bảo đảm an toàn công trình và chạy tàu. Đối với đường sắt tốc độ cao, đường sắt cấp I và đường sắt đô thị xây dựng mới hoặc nâng cấp, bắt buộc phải có tư vấn đánh giá, chứng nhận an toàn hệ thống trước khi khai thác; đồng thời áp dụng hệ thống quản lý an toàn vận hành trong suốt quá trình sử dụng.
Thông tư 34 cũng quy định cụ thể trình tự phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố đối với kết cấu hạ tầng đường sắt.
Khi xảy ra sự cố, công tác khắc phục được chia thành hai bước:
Bước 1, khôi phục, gia cố công trình để bảo đảm chạy tàu an toàn.
Bước 2, cải tạo, phục hồi công trình nhằm bảo đảm ổn định lâu dài, đáp ứng công lệnh tải trọng và tốc độ.
Trong thời gian ứng phó thiên tai, doanh nghiệp quản lý tài sản đường sắt phải tăng cường theo dõi, kiểm tra, chốt gác tại khu vực hạ tầng bị hư hỏng hoặc có nguy cơ mất an toàn. Nếu vận tải bị gián đoạn, đơn vị khai thác phải tổ chức sơ tán hành khách, bảo vệ tài sản và di chuyển đoàn tàu ra khỏi vùng nguy hiểm.
