Chìa khóa mở đường trên hành trình hướng tới Net Zero

Chuyển đổi xanh đang trở thành yêu cầu tất yếu trong giai đoạn phát triển mới, khi công nghệ số, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) mở ra những phương thức hoàn toàn khác để giảm phát thải, tối ưu tài nguyên và nâng cao hiệu quả sản xuất, quản trị.

Việc ứng dụng quản lý dinh dưỡng đất tại Đắk Lắk giúp nông dân sản xuất hiệu quả hơn.
Việc ứng dụng quản lý dinh dưỡng đất tại Đắk Lắk giúp nông dân sản xuất hiệu quả hơn.

Định hướng cho tăng trưởng xanh

Việt Nam xác định tăng trưởng xanh là định hướng phát triển cốt lõi, thể hiện qua chuỗi chính sách được triển khai hơn một thập niên qua. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo hiện nay có khoảng 200-300 doanh nghiệp theo đuổi năng lượng tái tạo, công nghệ môi trường, nông nghiệp bền vững hay kinh tế tuần hoàn.

Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Phạm Hồng Quất cho biết, dù còn thách thức về vốn dài hạn, nhu cầu chuyển đổi mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn xanh toàn cầu đang mở ra cơ hội tăng trưởng mới. Nhiều startup đã huy động được 1-5 triệu USD cho các dự án năng lượng xanh, tái chế chất thải hay giao thông xanh. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gây tổn thất khoảng 3,2% GDP mỗi năm, chuyển đổi xanh phải được xem là đầu tư phát triển, đặc biệt ở các lĩnh vực phát thải cao như nông nghiệp, năng lượng, công nghiệp chế biến, xây dựng...

Trên thế giới, nhiều quốc gia đang chứng minh hiệu quả của ứng dụng công nghệ xanh. Kenya dùng AI cân bằng lưới điện, cảnh báo thiên tai, trong khi tại Trung Đông, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) lựa chọn đổi mới sáng tạo làm hướng đi bền vững trước thách thức khí hậu khắc nghiệt.

Đại sứ UAE tại Việt Nam Bader Almatrooshi nhấn mạnh, UAE đẩy mạnh mô hình nông nghiệp thông minh, thủy canh... Những kinh nghiệm này cho thấy việc tận dụng AI có thể giúp các nước rút ngắn hành trình hướng tới phát triển bền vững. Điểm chung của các quốc gia thành công chính là đặt công nghệ làm trục trung tâm trong chiến lược xanh.

Đan Mạch, một trong những quốc gia đi đầu toàn cầu về tăng trưởng xanh là minh chứng cho việc đổi mới công nghệ có thể tạo ra tăng trưởng song hành với giảm phát thải. Việt Nam và Đan Mạch đã thiết lập Đối tác chiến lược về tăng trưởng xanh từ năm 2011. Nhiều tập đoàn quốc tế cũng coi Việt Nam là điểm đến đầu tư xanh. Dự án nhà máy trung hòa carbon 1,3 tỷ USD của Tập đoàn LEGO tại Bình Dương là minh chứng cho khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Đòn bẩy quan trọng

Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi xanh thông qua đơn giản hóa thủ tục, giảm chi phí đầu tư và khuyến khích sử dụng năng lượng sạch. Trong bối cảnh đó, hợp tác công-tư (PPP) trở thành đòn bẩy quan trọng. Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Đối tác vì Tăng trưởng xanh và Mục tiêu toàn cầu 2030 (P4G) là thí dụ tiêu biểu khi hỗ trợ startup giai đoạn đầu bằng tư vấn kỹ thuật, tài chính và kết nối đối tác. Việt Nam cũng là thành viên tích cực của P4G, đến nay đã có 12 dự án hợp tác được triển khai trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và môi trường, giúp doanh nghiệp xanh tiếp cận nguồn lực quốc tế.

Tuy nhiên, khoảng cách giữa tiềm năng và thực tế vẫn lớn. Các công nghệ xanh hiện chủ yếu tập trung vào những lĩnh vực dễ triển khai hơn, trong khi công nghiệp nặng, nguồn phát thải lớn nhất mới chỉ có khoảng 11% lượng phát thải được xử lý bằng công nghệ sạch. Điều này đòi hỏi sự kết hợp mạnh mẽ hơn giữa đổi mới sáng tạo, đầu tư xanh và các mô hình hợp tác đa bên. Khoảng trống này cũng lý giải vì sao Việt Nam cần tiếp cận mạnh hơn các giải pháp công nghệ xanh có tính ứng dụng cao từ những quốc gia đi trước.

Nhiều đối tác quốc tế đang đồng hành với Việt Nam bằng các giải pháp công nghệ có tính ứng dụng cao. Nhật Bản giới thiệu công nghệ đốt rác phát điện (Waste-to-Energy) và hệ thống xử lý nước thải Johkasou phù hợp các đô thị mở rộng và khu vực chưa có hạ tầng thoát nước tập trung. Tại Việt Nam, mô hình điện rác Bắc Ninh và Johkasou tại Vịnh Hạ Long đã chứng minh tính khả thi của PPP trong lĩnh vực môi trường. Nhật Bản cũng thúc đẩy công nghệ tái chế pin mặt trời, nhựa và kim loại từ rác điện tử; vệ tinh GOSAT tích hợp AI giúp minh bạch hóa dữ liệu phát thải theo Thỏa thuận Paris.

Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) cảnh báo rằng, không thể đạt phát triển bền vững khi các cộng đồng vẫn liên tục chịu tác động của lũ lụt, hạn hán, mực nước biển dâng và suy giảm đa dạng sinh học. UNIDO đang triển khai chương trình trị giá khoảng 13 triệu USD tại Việt Nam, tập trung vào công nghiệp xanh, chuỗi cung ứng bền vững và công nghệ sạch. Song song, sáng kiến AIM Global-Liên minh AI cho công nghiệp và sản xuất mở rộng hợp tác quốc tế về AI, chia sẻ tri thức và chuyển giao công nghệ, tạo thêm động lực cho chuyển đổi xanh.

Ở trong nước, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ đề xuất xây dựng “bản đồ startup xanh”, khung đo lường tác động và cơ chế hỗ trợ tài chính. Bộ Khoa học và Công nghệ đang nghiên cứu các công cụ như quỹ đầu tư mạo hiểm xanh, sàn giao dịch khởi nghiệp xanh, ưu đãi thuế và cải cách thủ tục vay vốn. Các chuyên gia Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) cho rằng, Việt Nam cần ưu tiên phát triển hạ tầng năng lượng tái tạo, trung tâm dữ liệu tiết kiệm năng lượng, đào tạo nhân lực AI và xây dựng khung quản trị dữ liệu - các yếu tố nền tảng cho hệ sinh thái công nghệ xanh. Công nghệ xanh chỉ thật sự hiệu quả khi được mở rộng sang các lĩnh vực phát thải lớn, đi kèm quản trị AI gắn với đạo đức số. Tuy nhiên, để các giải pháp này phát huy hiệu quả, hệ sinh thái cần một cấu trúc đồng bộ giữa thể chế-công nghệ-thị trường, thay vì các nỗ lực rời rạc theo từng dự án.

Đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo và hợp tác là chìa khóa để giải quyết các vấn đề môi trường, đồng thời thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Ông Hoàng Minh,

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ

Cùng với các mô hình hợp tác, Việt Nam cần một hệ thống chính sách toàn diện để thúc đẩy khởi nghiệp xanh. Việc phát triển các mô hình chuỗi cung ứng xanh và tăng cường hợp tác sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam tự tin mở rộng ra thị trường quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh khẳng định: “Đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo và hợp tác là chìa khóa để giải quyết các vấn đề môi trường, đồng thời thúc đẩy kinh tế tuần hoàn”. Trong bối cảnh công nghệ trở thành chìa khóa mở cánh cửa Net Zero, Việt Nam không chỉ cần đầu tư mà còn phải dẫn dắt cách thức ứng dụng, đổi mới và nhân rộng mô hình xanh.

Có thể bạn quan tâm

Trụ sở Tập đoàn Viettel là một trong số ít toà nhà ở Việt Nam đăng ký để nhận được chứng chỉ xanh.

Bộ Xây dựng ban hành Kế hoạch hành động bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia

Thực hiện Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 328/NQ-CP của Chính phủ, Bộ Xây dựng ban hành Kế hoạch hành động cụ thể hóa các nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Kế hoạch tập trung tích hợp phát triển năng lượng vào quy hoạch đô thị-nông thôn, khuyến khích điện mặt trời, chuyển đổi năng lượng xanh.

Nhà máy Nhiệt điện Quảng Trạch I đang hoàn thiện các công đoạn cuối để đưa vào vận hành. Ảnh EVN

Nhiệt điện Quảng Trạch I: "Điểm tựa" an ninh năng lượng và lời giải cho bài toán chuyển đổi xanh

Với công nghệ siêu tới hạn tiên tiến và định hướng chuyển đổi xanh rõ ràng, Nhà máy Nhiệt điện Quảng Trạch I được ví như "cột sống" của hệ thống điện miền trung đang khẳng định lời giải thuyết phục cho bài toán kép: Vừa bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia, vừa kiên định thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050

Lãnh đạo tỉnh Lạng Sơn kiểm tra, đánh giá tiến độ cụm công nghiệp Hồ Sơn 1, xã Hữu Lũng và xã Cai Kinh, tỉnh Lạng Sơn.

Kiến tạo công nghiệp xanh, sạch

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng và hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững, nhu cầu phát triển công nghiệp thân thiện với môi trường ngày càng trở nên cần thiết. Thời gian qua, tỉnh Lạng Sơn chú trọng xây dựng công nghiệp “xanh”.

Hơn 300 đại biểu quốc tế và Việt Nam tham gia chương trình "Hành trình đạp xe hữu nghị vì Hà Nội xanh" lần thứ 5.

Hành trình xe đạp hữu nghị vì Hà Nội xanh

Chương trình "Hành trình xe đạp hữu nghị vì Hà Nội xanh" lần thứ 5 là một hoạt động ý nghĩa không chỉ giúp tăng cường mối quan hệ hữu nghị giữa nhân dân Thủ đô Hà Nội với bạn bè quốc tế, mà còn góp phần quảng bá hình ảnh Hà Nội là một thành phố xanh, sạch, đẹp và thân thiện với môi trường.

Rừng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).

Rừng xanh đến Net Zero

Trong chiến lược giảm phát thải và đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, rừng đóng vai trò quan trọng. Không chỉ là “lá phổi xanh” của hành tinh, rừng còn là nơi hấp thụ tự nhiên lượng khí CO₂, góp phần cân bằng khí nhà kính.

Những tán rừng ở thôn 3, xã Tiên An, huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam (cũ), nay là xã Thạnh Bình (Đà Nẵng). (Ảnh TÙNG LÂM)

Giai đoạn mới cho thị trường carbon

Sau COP30, các thỏa thuận toàn cầu, đặc biệt là những quy định liên quan đến Điều 6 của Thỏa thuận Paris, đang mở ra một giai đoạn mới cho thị trường carbon. Việt Nam cũng đang khẩn trương chuẩn bị vận hành thị trường carbon trong nước từ 2028 và tăng cường hội nhập sâu rộng hơn với các cơ chế trao đổi tín chỉ carbon quốc tế.

Nông dân Việt - từ câu chuyện sinh kế đến nhân tố quan trọng trong chuỗi giá trị bền vững.

Nông dân Việt - từ câu chuyện sinh kế đến nhân tố quan trọng trong chuỗi giá trị bền vững

Để nhận Giải Hành động vì Cộng đồng của Báo Nhân Dân, với Nestlé Việt Nam và người nông dân trồng cà-phê, đó là sự ghi nhận cho hơn 10 năm kiên trì. Hành trình bắt đầu từ ngày bà con còn "bỡ ngỡ" với nông nghiệp tái sinh, để rồi hình thành cộng đồng hàng chục nghìn nông hộ có sinh kế và cuộc sống được cải thiện rõ rệt.

Ảnh https://cop30.br.

COP30 - Phép thử về tinh thần đoàn kết

Hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về (COP30) tại Belem, Brazil đang bước vào giai đoạn cam go nhất, với những cuộc đàm phán đến đêm muộn để tháo gỡ khó khăn. 

Hệ thống tín chỉ xanh P-Coin, hệ thống tín chỉ số nội bộ dành cho các hoạt động như đạp xe, nhặt rác, trồng cây hay hiến máu tình nguyện... (Ảnh: MINH VÂN)

Đột phá chuyển giao công nghệ cho mục tiêu Net Zero

Khoa học và công nghệ giữ vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển xanh và trung hòa carbon của Việt Nam. Tuy nhiên, công nghệ chỉ trở thành động lực khi được chuyển giao và ứng dụng thực tế. Khoảng cách giữa nghiên cứu-chính sách-thị trường vẫn là điểm nghẽn lớn của chuyển đổi xanh.

Phiên thảo luận về cảng biển. (Ảnh: HNV)

Thúc đẩy hợp tác cảng và hàng không thông minh, bền vững Việt Nam-Hà Lan

Chiều 10/11, tại Hà Nội, Hội thảo Logistics Hà Nội 2025 với 2 phiên về cảng biển và hàng không đã thu hút đông đảo các đại biểu cùng tham gia trao đổi kinh nghiệm thực tiễn phát triển bền vững cảng biển và cảng hàng không, các giải pháp logistics sáng tạo và cơ hội mở rộng hợp tác với các đối tác trong ngành của hai nước.