Kỳ 1: Nan giải xử lý tài sản bảo đảm
“Mạnh tay” xử lý nợ xấu
Theo số liệu của Công ty CP Phân đạm Hóa chất Hà Bắc, tình hình tài chính của DN đang rất khó khăn, dòng tiền trả nợ lãi luôn trong tình trạng thiếu hụt. Năm 2017, DN này chỉ lỗ 612 tỷ đồng nhờ giãn khấu hao, nếu không tiếp tục lỗ hơn 1.000 tỷ đồng như năm trước. Nợ phải trả đến cuối năm 2017 lên tới 9.276 tỷ đồng, trong đó có những khoản vay lại từ vốn ODA, các khoản vay do Tập đoàn (TĐ) Hóa chất bảo đảm, trong khi DN âm (-) vốn chủ sở hữu 58%.
Tương tự, Nhà máy bột giấy Phương Nam, đã rao bán đấu giá hai lần mà… không có người mua. Nhà máy đắp chiếu từ năm 2014, nợ gần 2.700 tỷ đồng, trong đó khoản vay Chính phủ bảo lãnh trị giá 67 triệu euro, Bộ Tài chính phải đứng ra trả nợ thay. Ở Dự án Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ, PVN phải gánh toàn bộ khoản công nợ vay cũng như khoản lỗ hơn 3.000 tỷ đồng của nhà máy.
Đầu năm 2017, tổng số nợ phải trả của khu vực DNNN, DN có vốn Nhà nước là 325.335 tỷ đồng. Động thái xử lý nợ rốt ráo của các NHTM được nhìn nhận dưới tác động của việc đẩy mạnh XLNX, thí điểm thu hồi nợ theo Nghị quyết 42/2017 (NQ 42) của Quốc hội (QH) về XLNX của các tổ chức tín dụng (TCTD), tập trung nhiều nhất ở các NH có vốn Nhà nước như: Agribank, VCB, BIDV, Vietinbank… Thị trường cũng chứng kiến những thông báo chào mua nợ của NH xuất hiện dày đặc. Đơn cử, BIDV muốn bán khoản nợ của Xí nghiệp giấy Hợp Tiến tại Phong Khê (Bắc Ninh), giá trị khoản nợ đến thời điểm 17-1-2018 là 14 tỷ đồng, trong đó nợ gốc là 6,5 tỷ đồng, TSBĐ là dây chuyền sản xuất giấy công suất 15.000 tấn/năm.
Bộ Công an cũng đã có văn bản chỉ đạo trong ngành phối hợp chặt chẽ hệ thống NH xử lý thu hồi nợ theo NQ 42. Đây chính là một trong nhiều động thái thúc đẩy XLNX tại các NH. Cho đến nay, chưa có thống kê đầy đủ về tình hình nợ xấu của khu vực DN có vốn Nhà nước. Tuy nhiên, nợ xấu trong lĩnh vực này được coi là mối nguy lớn nhất của toàn hệ thống NH, vì các khoản nợ của DN tư nhân hầu hết có TSBĐ và tỷ lệ định giá cho vay thường ở mức rất thấp.
Dữ liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, tính đến đầu năm 2017, tổng số nợ phải trả của khu vực DNNN, DN có vốn Nhà nước là 325.335 tỷ đồng. Kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước tại 13 TĐ, tổng công ty (TCT) nhà nước đã chỉ ra rằng, có nhiều vướng mắc, sai sót trong công tác quản lý tài chính, tài sản công, để phát sinh nợ phải thu khó đòi, hiệu quả hoạt động đầu tư rất thấp, dẫn tới không trả được nợ. Bởi vậy, chỉ đạo của Chính phủ gần đây về việc các NH được chủ động XLNX của DNNN, chẳng hạn bán TSBĐ, đề nghị cho phá sản… chính là động thái tích cực thúc đẩy việc XLNX của các NH.
Trên thực tế, càng xử lý sớm các TSBĐ, có giải pháp mạnh với các DN có nợ quá hạn sẽ càng giảm tổn thất cho cả DN và NH. Bài học nhãn tiền ở Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy, nay là TCT Công nghiệp Tàu thủy, dẫu được tái cơ cấu nợ nhưng hoạt động vẫn lay lắt do không đủ năng lực cạnh tranh, không tìm được đầu ra và không có năng lực làm ra các sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường.
Các chuyên gia kinh tế kiến nghị, với các trường hợp khó khăn trả nợ mà tập đoàn mẹ đã bảo lãnh cho công ty con vay, cần yêu cầu DN mẹ trích lập dự phòng đầy đủ, giảm chi phí hoạt động, lương thưởng, nếu không làm được thì cũng không nên dùng dằng trong việc cho phép các NH tài trợ vốn được xử lý TSBĐ.
Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, sớm chấp nhận sự thất bại và xử lý sớm những DN không có sức cạnh tranh sẽ giảm bớt gánh nặng tài chính cho Nhà nước và cho cả nền kinh tế.
Tín hiệu tích cực
Liên tiếp các vụ thu hồi TSBĐ có giá trị hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng được tiến hành trong thời gian gần đây cho thấy tín hiệu tích cực về XLNX của ngành NH. Những vụ thu hồi TSBĐ như tòa nhà Saigon One Tower đã tạo động lực cho các NHTM trong XLNX.
Cụ thể, cuối tháng 4-2018, SCB đã thông báo về việc thực hiện quyền thu giữ TSBĐ thế chấp cho khoản vay quá hạn của Công ty Xuất nhập khẩu HPH theo NQ 42. Trước đó, vào cuối tháng 3, NH này đã gửi thông báo đề nghị Công ty HPH tự nguyện bàn giao tài sản thế chấp, nhưng hết thời gian quy định, khách hàng không thực hiện.
Cũng căn cứ NQ 42, LienVietPostBank vừa thông báo tiến hành thu giữ bốn tài sản là bất động sản của hai khách hàng là Công ty TNHH MTV Cường Trang và khách hàng Nguyễn Thị Dung ở Thanh Hóa do phát sinh nợ quá hạn tại chi nhánh. Đây là hai trong nhiều vụ xử lý TSBĐ để thu hồi nợ quá hạn mà các NH, Công ty Quản lý tài sản các TCTD Việt Nam (VAMC) đã và đang tiến hành nhờ sự “mở đường” của NQ 42.
Trước đó, chỉ sáu ngày sau khi NQ 42 của QH có hiệu lực, ngày 21-8-2017, VAMC xiết nợ tòa nhà Saigon One Tower. Tiếp đó, sáu TCTD được lựa chọn tập trung chỉ đạo XLNX, bao gồm: Agribank, BIDV, VietinBank, ACB, Sacombank và Techcombank, tính đến 30-11-2017 đã xử lý được 20.440 tỷ đồng nợ xấu. Hay VPBank đã thu hồi tòa nhà số 5 Điện Biên Phủ, TP Hồ Chí Minh và gần đây MB thu hồi khách sạn 5 sao của Công ty Bạch Việt tại Đà Lạt.
Ngân hàng Quân đội thu hồi nợ khách sạn 5 sao của Công ty Bạch Việt tại Đà Lạt.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Nguyễn Đức Kiên nhận định, NQ 42 là cú huých cho việc ổn định thị trường tiền tệ trong nước, góp phần đưa quan hệ dân sự, quan hệ kinh tế của chủ thể là đối tượng đi vay và người đi vay trở về đúng bản chất của giao dịch dân sự kinh tế, “có vay phải có trả”.
TS Đoàn Văn Thắng, Tổng Giám đốc VAMC, cho biết, NQ 42 là văn bản pháp luật cao nhất về XLNX. Theo đó, quyền chủ nợ được khẳng định và bảo vệ thông qua các quy định rõ ràng về quyền thu giữ tài sản của các TCTD, VAMC; quyền ưu tiên thanh toán cho nghĩa vụ nợ được bảo đảm cho TCTD, VAMC khi xử lý TSBĐ của khách hàng, bên bảo đảm để thu hồi nợ. Ngoài ra, việc mở rộng đối tượng mua, bán nợ theo giá trị thị trường, nhận thế chấp bổ sung TSBĐ… cũng tạo tiền đề cho hoạt động mua, bán và xử lý nợ có những thay đổi theo chiều hướng tích cực và hiệu quả. Như vậy, hành lang pháp lý đối với hoạt động XLNX đã được hoàn thiện sau thời gian dài ngành NH phải đối diện với khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Với những thuận lợi có được sau khi hành lang pháp lý về XLNX được bổ sung và hoàn thiện, sau 5 năm hoạt động kể từ khi thành lập, hoạt động của VAMC đã thu được những kết quả tích cực.
Tính đến tháng 4-2018, tổng nợ xấu VAMC đã mua thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt đạt gần 278.000 tỷ đồng, mua nợ theo giá trị thị trường đạt hơn 3.000 tỷ đồng theo giá mua nợ, xử lý, thu hồi nợ được hơn 86.000 tỷ đồng từ các khoản nợ xấu đã mua. Nợ xấu xử lý qua VAMC (bán qua VAMC) ước đạt hơn 40% tổng nợ xấu được xử lý, góp phần đáng kể trong việc đưa tỷ lệ nợ xấu toàn ngành về mức dưới 3%, bảo đảm an toàn hoạt động của các TCTD, hoàn thành về cơ bản nhiệm vụ được Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước giao.
Được biết, đầu năm 2018, NHNN đã có văn bản yêu cầu các TCTD, chi nhánh NH nước ngoài tăng cường xử lý nợ xấu, có các giải pháp hiệu quả nhằm xử lý, thu hồi các khoản nợ xấu, phối hợp với VAMC để thống nhất áp dụng các biện pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý các khoản nợ xấu và TSBĐ của các khoản nợ đã bán cho VAMC, tìm kiếm các đối tác mua nợ đối với các khoản nợ đã bán cho VAMC và được VAMC ủy quyền bán nợ; tập trung nguồn lực đẩy nhanh tiến độ trích lập dự phòng đối với nợ xấu đã bán cho VAMC được thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt nhằm thực hiện tất toán trái phiếu trước hạn hoặc đúng thời hạn theo quy định; xem xét, đẩy mạnh hoạt động mua bán nợ xấu theo cơ chế thị trường. Mục tiêu của VAMC năm 2018 là mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt từ 27.000 - 32.000 tỷ đồng giá trị trái phiếu đặc biệt; mua bán nợ theo giá thị trường 3.500 tỷ đồng; thu hồi nợ khoảng 24.890 tỷ đồng.
(Còn nữa)
