Tại các KCN, KCX trên địa bàn TP Hà Nội, đời sống công nhân đang gặp rất nhiều khó khăn. Không được hỗ trợ nhà ở, họ sống trong những khu nhà trọ tạm bợ. Tiền lương ít, nhiều người phải chi tiêu dè dặt, ăn uống thiếu thốn. Chị Mai Thị Hà, công nhân Công ty TNHH hệ thống dây Sumi - Hanel, KCN Sài Ðồng, Long Biên (Hà Nội), cho biết: "Những năm trước lương bình quân hơn ba triệu/tháng nhưng khoảng ba đến bốn tháng trở lại đây, công việc ít, lương giảm còn một nửa. Tháng vừa rồi lương của em được 1,7 triệu đồng, trong khi tiền phòng thuê hết 800 nghìn đồng/tháng. Trước đây còn tích góp gửi về cho gia đình, nhưng thời gian này thì mọi khoản bị cắt hết, ăn uống cũng thất thường như "việc làm".
Hàng tồn kho tăng cao, nợ nần chồng chất là tình trạng dễ nhận thấy của nhiều DN hiện nay. Nhiều DN phải cắt giảm nhân sự, lương bổng, thậm chí phải nợ lương công nhân để "cầm hơi" duy trì "sự sống". Ðồng lương của công nhân vốn đã ít nay lại càng teo tóp, bữa ăn vì thế mà trở nên... "thiếu chất". Chị Ðinh Thị Mai, quê Minh Hóa, Quảng Bình, hiện là công nhân Công ty TNHH Tung Feng (thị xã Thủ Dầu Một, Bình Dương) buồn bã nói: "Nhiều DN ở các KCN trên địa bàn thông báo tuyển dụng công nhân với mức lương hơn 3 triệu đồng/tháng, nhưng thực tế để đạt mức lương ấy phải làm tăng giờ, tăng ca, nhất là phải đạt điểm chuyên cần và năng suất lao động phải rất cao". Theo chị Mai, một tổ 30-40 người thì chỉ có vài người có mức lương đó, còn trung bình vẫn là 2 đến 2,5 triệu đồng. Bây giờ kinh tế khó khăn, người công nhân làm thuê đang cố gắng giảm bớt bữa ăn, tiết kiệm tiền để duy trì cuộc sống. Nhiều buổi trưa có hôm không ăn gì, có hôm ăn mì tôm đi làm...
Không những thế, đời sống tinh thần của họ cũng nghèo nàn. Mong muốn có một tổ ấm nhỏ với họ là một điều xa vời. Bao năm làm công nhân, họ chỉ biết làm bạn với nhà xưởng và 10 m2 phòng trọ. Thực tại gian nan, tương lai thì mờ mịt. Mọi ngang trái đều có nguyên nhân chủ yếu từ chính đồng lương eo hẹp, trong khi giá cả các mặt hàng sinh hoạt đều tăng. Lương không đủ sống, nhiều công nhân chủ động cắt giảm chi tiêu nhất là trong ăn uống. Vì thế, nhiều người coi bữa ăn ca tại công ty là bữa ăn chính trong ngày. Tuy nhiên, điều đáng nói là những bữa ăn ca này cũng chưa được DN quan tâm đúng mức nên không đủ chất dinh dưỡng cũng như vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Theo khảo sát của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam vào tháng 6 năm nay, đời sống người lao động gặp nhiều khó khăn do suy thoái kinh tế nên lương, thưởng của công nhân cũng bị giảm. Nhiều DN chỉ "đủ sức" hỗ trợ mỗi suất ăn khoảng 14 nghìn đồng/công nhân, có doanh nghiệp chỉ hỗ trợ 7 nghìn đồng. Thậm chí, nhiều công nhân phản ánh là bữa ăn còn thiếu cơm và thức ăn. Ngoài ra, chất lượng VSATTP của bữa ăn ca cũng là điều đáng lo ngại.
Ông Lâm Quốc Hùng, Trưởng phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm (Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế) cho rằng: "Nguy cơ ngộ độc thực phẩm của các KCN, KCX hiện nay khá lớn. Ðể bảo đảm được thì vấn đề thỏa thuận giữa chủ cơ sở và người công nhân cần phải làm rõ. Ðồng thời, trong thông tư sắp tới sẽ quy định nếu muốn thuê đơn vị bên ngoài cung cấp thức ăn thì phải vận chuyển dưới hai tiếng đồng hồ và bắt buộc họ phải cung cấp theo chuỗi, có giấy tờ chứng nhận, xây dựng các tiêu chí về bếp. Ðây là định chế để cơ quan chức năng có thể xử lý".
Theo số liệu điều tra, hiện nay có tới 500 - 600 DN mà chủ của nó bỏ trốn đang nợ lương, nợ bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp của lao động; có hơn 30% DN không tổ chức nấu ăn mà đưa thức ăn từ bên ngoài vào để giảm các chi phí. Việc làm bị cắt giảm, thu nhập thấp, chất lượng dinh dưỡng không bảo đảm, kéo theo nhiều công nhân bị ngất do không đủ sức khỏe làm việc. Ðây là một trong những nguyên nhân dẫn đến các vụ đình công, quan hệ lao động trong DN mất ổn định. Trước thực trạng đó, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã có nhiều biện pháp nhằm tuyên truyền nâng cao trách nhiệm của người sử dụng lao động đối với người lao động...
Ông Hoàng Ngọc Thanh, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, cho biết: Tổng Liên đoàn lao động sẽ phối hợp với cơ quan chức năng kiểm tra các doanh nghiệp nợ lương, bảo hiểm... và tập trung kiểm soát chất lượng bữa ăn, bảo đảm VSATTP không để xảy ra vụ ngộ độc hàng loạt; cố gắng nâng cao chất lượng thỏa ước lao động tập thể, đưa được các ràng buộc vào thỏa ước lao động tập thể. Về lâu dài, kiến nghị Chính phủ trong quá trình xây dựng luật tiền lương làm sao đưa được một tỷ lệ nào đó trong tiền lương của vùng là dành cho bữa ăn ca công nhân.
Ða số người lao động trong các KCN, KCX đều còn rất trẻ, với mức lương hơn hai triệu đồng mỗi tháng và những bữa ăn ca đạm bạc chắc chắn chưa đủ điều kiện để tái tạo sức lao động, đó là chưa nói đến tích góp cho ngày mai. Ðây là một trong những vấn đề bức xúc rất cần được các cơ quan chức năng quan tâm, hỗ trợ để người lao động vượt qua trong thời điểm hiện nay.
* Theo khảo sát của Trung tâm dinh dưỡng TP Hồ Chí Minh về sức khỏe công nhân lao động tại KCX-KCN (TP Hồ Chí Minh), cứ 10 công nhân thì có ba người suy dinh dưỡng; 20% bị thiếu máu và hơn 70% công nhân thiếu i-ốt. Ðối với những công nhân chi tiêu cho ăn uống dưới 600 nghìn đồng/tháng có tỷ lệ thiếu máu gần gấp hai lần so với người chi tiêu hơn 600 nghìn đồng/tháng.
