Theo Reuters, đây là lần đầu EU và Ukraine tổ chức hội nghị cấp cao kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát vào cuối tháng 2 năm ngoái và sau khi EU trao cho Ukraine tư cách quốc gia ứng cử viên gia nhập liên minh này. Đây cũng là lần đầu trong lịch sử, EU tổ chức hội nghị cấp cao ở một quốc gia đang có chiến tranh.
Hội nghị diễn ra đúng thời điểm đánh dấu gần một năm nổ ra cuộc xung đột tại Ukraine. Theo trình tự luân phiên, hội nghị lần này lẽ ra được tổ chức ở Brussels (Bỉ), nhưng EU đã quyết định chọn Kiev như một hành động mang tính biểu tượng, thể hiện cam kết ủng hộ Ukraine đồng thời gửi thông điệp cứng rắn tới Nga. Sau hội nghị, EU và Ukraine đã ra tuyên bố chung 32 điểm đề cập 5 chủ đề, trong đó nổi bật là tiến trình Kiev gia nhập EU và phản ứng về cuộc xung đột Nga-Ukraine.
Trong khi xung đột với Nga chưa biết khi nào chấm dứt, thì mối quan tâm hàng đầu hiện nay của Ukraine chính là thúc đẩy tiến trình gia nhập EU, qua đó tranh thủ nhiều hơn nữa sự ủng hộ của châu Âu đối với việc cung cấp trang thiết bị, vũ khí cũng như vật lực nhằm tái thiết đất nước sau chiến tranh. Liên quan Thỏa thuận liên kết và quá trình gia nhập liên minh, EU tiếp tục đưa ra “cam kết hỗ trợ Ukraine hội nhập châu Âu hơn nữa”, song nhấn mạnh sẽ quyết định các bước tiếp theo sau khi mọi yêu cầu được đáp ứng đầy đủ. EU “hoan nghênh” những “nỗ lực” và “tiến bộ” nhưng cũng hối thúc Kiev tiếp tục cải cách toàn diện, từ chống tham nhũng cho tới hệ thống tư pháp, để “tiến tới tư cách thành viên EU trong tương lai”.
Tuy nhiên, cũng như những cam kết trước đây, giới chức EU tỏ ra không mấy sốt sắng cũng như không thờ ơ trước đề nghị nhanh chóng được gia nhập khối của Kiev. Ngày 3/2, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tuyên bố sẽ không có khung thời gian cứng nhắc đối với tiến trình gia nhập EU của Ukraine. Phát biểu ý kiến tại buổi họp báo chung với Tổng thống Volodymyr Zelensky sau cuộc gặp ở Kiev, Chủ tịch EC nhấn mạnh: “Không có khung thời gian cứng nhắc, nhưng có những mục tiêu mà các bạn phải đạt được”.
Cựu quan chức cấp cao Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), quan chức phụ trách chính sách tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, ông Camille Grand nhận định: “Cuộc tranh luận có thể sẽ tiếp tục vì một số quốc gia không muốn trao tư cách thành viên nếu thiếu những cải cách kinh tế quan trọng”.
Đến nay, nỗ lực đáng ghi nhận của Ukraine trên con đường trở thành thành viên EU đã được thể hiện rõ, chẳng hạn như ngày 2/2 vừa qua, Chính phủ Ukraine đã ký thỏa thuận gia nhập Chương trình Thị trường chung (SMP) của Liên minh châu Âu (EU) với ngân sách 4,2 tỷ euro. SMP là chương trình tài trợ của EU nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, giúp thị trường nội bộ EU phát huy hết tiềm năng và bảo đảm sự phục hồi của châu Âu sau đại dịch Covid-19.
Tháng 6/2022, EC đã cấp quy chế ứng cử viên gia nhập EU cho Ukraine, với điều kiện Kiev cần thực hiện các bước lập pháp và chính sách theo khuyến nghị. Trong số đó có yêu cầu ban hành luật về quy trình chọn các thẩm phán Tòa án Hiến pháp, đẩy mạnh cuộc chiến chống tham nhũng, hợp lý hóa quy định về truyền thông theo những tiêu chuẩn của EU và bảo vệ các nhóm dân tộc thiểu số.
Dù nỗ lực đáp ứng các cải cách mà EU đưa ra, song nhìn lại quá trình gia nhập kéo dài 10 năm của Croatia - quốc gia mới nhất được kết nạp vào EU (năm 2013), hay tiến trình đàm phán chưa có hồi kết đã kéo dài gần hai thập niên của Thổ Nhĩ Kỳ, thì với bối cảnh xung đột kéo dài hiện nay và những hậu quả lâu dài, chặng đường gia nhập EU của Ukraine sẽ không được “trải hoa” do châu Âu, vốn đang gồng mình chống chọi cuộc khủng hoảng năng lượng hay chật vật đối phó vấn đề người di cư gây chia rẽ khối, sẽ không muốn chất thêm những gánh nặng từ Kiev.
