Kỳ 3: Thâu tóm ngược, thế đảo trên thị trường bán lẻ
(Tiếp theo & hết)
Chiếm lợi thế từ thị trường ngách
Nửa đầu năm 2019, TTBL chứng kiến tốc độ mở rộng độ phủ của các DNBL trong nước thông qua các thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A). Mới đây, lần đầu một DNBL Việt Nam tiếp nhận một thương hiệu bán lẻ tầm cỡ thế giới. Cụ thể, sau nhiều đồn đoán, Saigon Co.op đã đạt thỏa thuận chuyển giao tất cả hoạt động BL của Auchan tại TTBL Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Anh Đức, Phó Tổng Giám đốc Thường trực Saigon Co.op, tiếp quản Auchan tại Việt Nam, bao gồm 15 cửa hàng BL lẫn thương mại điện tử (TMĐT) và gần 200 nhân viên, nằm trong chiến lược mở rộng hệ thống và thị phần mà Saigon Co.op đang hướng đến. Ngoài ra, Saigon Co.op tiếp tục vận hành và duy trì thương hiệu Auchan cho đến hết tháng 2-2020 tại ba điểm bán ở TP Hồ Chí Minh gồm: Auchan Crescent Mall (quận 7), Auchan Era (quận 7) và Auchan Hoàng Văn Thụ (quận Tân Bình). Sau thời gian này, hai bên sẽ cùng bàn thảo lại. Về tiềm lực, tính đến tháng 5-2019, Saigon Co.op đã phát triển gần 700 điểm bán, trong đó có 113 siêu thị Co.opmart, bốn đại siêu thị Co.opXtra, hơn 300 cửa hàng Co.opFood. Doanh thu năm 2018 của Saigon Co.op đạt gần 30.000 tỷ đồng.
Trước thương vụ của Saigon Co.op, Công ty CP Dịch vụ Thương mại Tổng hợp ViCommerce - đơn vị quản lý hệ thống bán lẻ (HTBL) VinMart và VinMart+ (thuộc Tập đoàn Vingroup) đã nhận chuyển nhượng chuỗi 87 cửa hàng tiện lợi (CHTL) đang hoạt động mang thương hiệu Shop&Go với giá chỉ 1 USD, duy trì vị trí dẫn đầu TTBL về quy mô độ phủ với 108 siêu thị VinMart và khoảng 1.900 CHTL VinMart+ trên toàn quốc. Đồng thời, Vingroup chính thức dẫn đầu TTBL hiện đại trong nước.
Sau hai thương vụ M&A trên TTBL nửa đầu năm nay, bức tranh thị phần đã có sự thay đổi đáng kể với ưu thế nghiêng về DN trong nước.
Phân tích những bước thành công của các DNBL trong nước, theo bà Vũ Thị Hồng Phượng (Đại học Thương mại), mỗi tập đoàn, DN đều có chiến lược riêng nhưng kinh nghiệm chung của họ là phải nhìn ra được thị trường tiềm năng phù hợp bối cảnh cạnh tranh gay gắt và thật sự phù hợp thế mạnh cũng như điểm yếu của bản thân. Từ đó, họ đã khá thành công khi mở thêm nhiều siêu thị ở nhiều tỉnh, thành phố ngoài TP Hồ Chí Minh như tại: Bà Rịa - Vũng Tàu, Tiền Giang, Đồng Tháp, Tây Ninh, An Giang và tăng số lượng siêu thị ở các tỉnh, thành phố đã có.
Đối với Vingroup, DN này đã không băn khoăn nhiều khi đầu tư nghiên cứu và xây dựng hệ thống hơn 30 phòng/trạm kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm đặt ở các vị trí phù hợp trên khắp cả nước; phát triển thêm hệ thống 14 nông trường công nghệ cao VinEco (hơn 3.000 ha) để trồng và cung cấp nông sản sạch cho thị trường và phân phối độc quyền tại các hệ thống VinMart & VinMart+ của chính mình. Ngoài ra, DN này cũng đánh vào tâm lý ưa thích sự tiện lợi và hứng thú với các chương trình khuyến mãi của người tiêu dùng (NTD) khi bố trí các điểm bán hàng xen kẽ trong khu dân cư.
Trong khi đó, với quy mô nhỏ hơn, hệ thống siêu thị Lan Chi, Citimart, Bách hóa Xanh… cũng xác định rõ những hạn chế về vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý và kiểm soát quy trình… Từ đó, các DN này lựa chọn chiến lược thâm nhập thị trường ngách và tập trung vào việc tìm hiểu kỹ lưỡng tập tục, thói quen mua sắm, sở thích NTD từng địa phương và coi đây là lợi thế so DN nước ngoài.
Theo bà Vũ Thị Hồng Phượng, đây là hướng đi đúng, bởi một mặt, DN trong nước không đủ khả năng để cạnh tranh trực tiếp với các DN nước ngoài giàu tiềm lực, một mặt họ hoàn toàn có thể cạnh tranh tốt hơn trên một phân khúc thị trường nhỏ.
Đánh giá về các thương vụ M&A vừa qua, ông Vũ Vinh Phú, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội cho biết, rất vui vì đã có DNBL trong nước đã đủ sức thâu tóm DNBL nước ngoài, mở rộng hệ thống phân phối, từ đó giải quyết bài toán đầu ra cho hàng Việt, tránh tình cảnh như Big C vừa qua đột ngột hủy đơn hàng may mặc với 200 nhà cung cấp Việt Nam.
Tạo niềm tin đối với người tiêu dùng
Các động thái trên đang cho thấy có sự vươn lên mạnh mẽ của DN Việt Nam trong ngành BL cả về số lượng cửa hàng và thị phần so các DNBL nước ngoài. Tuy nhiên, theo bà Đỗ Thị Thu Hằng, Giám đốc Nghiên cứu và tư vấn Savills Hà Nội, sự cạnh tranh trên TTBL sẽ ngày càng khốc liệt. Việc Auchan bị thâu tóm và các DN lớn như Vingroup và Saigon Co.op trong thời gian qua mở rộng kinh doanh tại các tỉnh, thành phố lớn và thâu tóm các thương hiệu nhỏ lẻ cho thấy điều đó. Tuy nhiên, ngoài một số DN nêu trên, phần đông DNBL Việt Nam hiện nay vẫn là DN nhỏ và vừa (NVV). Sau thời gian cạnh tranh khốc liệt và đào thải, TTBL Việt Nam đang là sân chơi chuyên nghiệp cho các đơn vị thật sự có năng lực.
Theo Phó Vụ trưởng Thị trường trong nước (Bộ Công thương) Lê Việt Nga, tốc độ thâm nhập và mở rộng ngày một gia tăng của các hãng phân phối nước ngoài đã gây sức ép rất lớn và là mối lo ngại cho các DNBL trong nước. Thời gian vừa qua, các DN lớn của nước ngoài đã liên tục gia tăng thị phần và dự báo nhiều khả năng sẽ còn tăng với tốc độ rất nhanh trong thời gian tới. Nền kinh tế Việt Nam có tới 96% là DNNVV, trong số đó có tới hơn 60% là DN siêu nhỏ. Trong lĩnh vực BL, tỷ lệ này chắc chắn còn cao hơn, nghĩa là tuyệt đại bộ phận các DN hoạt động trong ngành BL là siêu nhỏ. Các DNBL nhỏ và siêu nhỏ gặp nhiều khó khăn trong kinh doanh như khả năng tiếp cận nguồn vốn, mức thuế và phí cao, thủ tục hành chính và các chi phí khác để tiếp cận đất đai khi mở chuỗi siêu thị, chi phí xin cấp phép xây dựng, xin cấp phép dựng biển quảng cáo, thuê mặt bằng kinh doanh cao do giá bất động sản cao.
Trước thực tế trên, ông Vũ Vinh Phú cho rằng các DNBL cần liên kết lại với nhau để tạo thành sức mạnh. Tại sao các DN không “mua chung - bán chung”, liên kết xúc tiến thương mại, trao đổi kinh nghiệm thương mại? Tuy nhiên, các DNBL khó làm được điều này vì điểm yếu của họ là thích giữ tâm lý mạnh ai nấy làm, sợ lộ bí mật kinh doanh. Các DNBL cần áp dụng công nghệ, đáp ứng các tiện ích cho NTD, áp dụng phương thức bán hàng đa kênh online và offline. Tuy nhiên, dù phương thức nào cũng cần phải lấy lợi ích của NTD đặt lên hàng đầu. Về phía Nhà nước, DN cần nhất là được đối xử công bằng, vì vậy cơ quan quản lý cần phải có cơ chế kiểm soát những DN làm ăn gian dối, trốn thuế, chuyển giá.
Trong khi đó, bà Vũ Thị Hồng Phượng cho rằng, trong trường hợp thị trường thành thị đã bão hòa và bản thân không đủ sức cạnh tranh với các DN lớn của nước ngoài hoặc DN trong nước có quy mô lớn hơn và tiềm lực mạnh hơn… DN nhỏ cần phải chuyển hướng mở siêu thị ở các vùng nông thôn phù hợp. Siêu thị quy mô lớn đã hết “đất” để hoạt động thì chuyển hướng sang mở siêu thị mini tiện lợi hoặc CHTL… Về phía Nhà nước, việc đưa ra các chính sách ưu đãi là cần thiết để thu hút đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, cần ưu tiên DN trong nước, ưu đãi trước hết đối với trường hợp tạo ra giá trị gia tăng cao, vừa mang lại lợi ích cho quốc gia, vừa bảo đảm lợi ích của DN trong nước.
Theo Chủ tịch Hiệp hội Các nhà BL Việt Nam Đinh Thị Mỹ Loan, đối với DN trong nước, để cạnh tranh thành công với DN nước ngoài, việc nỗ lực là điều cần thiết. Bên cạnh chính sách khuyến khích, thu hút đầu tư của toàn xã hội cả trong và ngoài nước cho việc hiện đại hóa hạ tầng thương mại, các cơ sở BL, đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho TMĐT BL, Nhà nước cần có chính sách phù hợp bảo vệ các DNBL nhỏ, bảo vệ hàng hóa và thị trường trong nước trước sự cạnh tranh của các DNBL nước ngoài trong lĩnh vực này. Song, các DN sản xuất của Việt Nam cũng cần phải thay đổi tư duy, thay đổi cách thức, ứng dụng công nghệ hiện đại để sao cho chất lượng sản phẩm được nâng cao, giá thành hợp lý, mẫu mã đa dạng, tạo lập niềm tin đối với NTD trong nước.
