Sổ tay khoa học:

Ứng dụng công nghệ vi lưu kiểm soát an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường

LTS-Khoa học, công nghệ đang có những bước phát triển mạnh mẽ với những thành tựu mang đến nhiều tiện nghi, tiện ích, chi phối mọi mặt đời sống xã hội. Chuyên mục Sổ tay khoa học ra đời nhằm mục đích thông tin, trao đổi về các vấn đề, khái niệm mới, các hoạt động khoa học, công nghệ, thông tin, môi trường... mà nhân dân quan tâm. Với phương châm ngắn gọn, dễ hiểu, chuyên mục hy vọng trở thành người đồng hành thân thiết, giúp bạn đọc hiểu biết và vận dụng kiến thức khoa học tốt hơn trong cuộc sống.
Ứng dụng công nghệ vi lưu nâng cao chất lượng thực phẩm, chất lượng môi trường.
Ứng dụng công nghệ vi lưu nâng cao chất lượng thực phẩm, chất lượng môi trường.

Hỏi: Công nghệ vi lưu (Microfluidic) là một lĩnh vực mới của khoa học và kỹ thuật được nhắc đến nhiều trong thời gian gần đây. Vậy công nghệ vi lưu là gì và đang được ứng dụng hiệu quả trong lĩnh vực nào?

Đáp: Công nghệ vi lưu là công nghệ thao tác với các chất lỏng được chứa trong các kênh dẫn rất nhỏ cỡ micromet đang được các nhà khoa học quan tâm, chú trọng gần đây; vì những đặc điểm tối ưu vượt trội như khả năng tạo ra các thiết bị có kích thước nhỏ gọn, yêu cầu thể tích dung dịch nhỏ, giảm thiểu lượng hóa chất cần sử dụng, có khả năng tự động hóa cho ra kết quả phản ứng nhanh và có độ chính xác cao, giá cả hợp lý. Công nghệ vi lưu đang được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như nghiên cứu sinh học phân tử, theo dõi hóa học, lĩnh vực y sinh trong phát hiện bệnh, kiểm soát an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường.

Hỏi: Ứng dụng công nghệ vi lưu trong nghiên cứu phát triển công nghệ cao chế tạo thiết bị phân tích nhanh có tính năng vượt trội như thế nào so với các phương pháp kiểm soát an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường truyền thống?

Đáp: Chúng ta thấy rằng quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa mạnh mẽ đã kéo theo tình trạng ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí nặng nề, nghiêm trọng, nhất là chất thải công nghiệp. Các chất gây ô nhiễm môi trường có ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người và sinh vật được đặc biệt quan tâm là các kim loại nặng, hóa chất bảo vệ thực vật, các chất hữu cơ bền, các chất gây rối loạn nội tiết. Việc giám sát chất lượng môi trường chung quanh các khu công nghiệp, khu chế xuất, làng nghề vẫn là bài toán khó đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

Vấn đề an toàn thực phẩm cũng đang đối mặt nhiều nguy cơ báo động. Thông tin từ Bộ Y tế cho biết, năm 2024, toàn quốc ghi nhận 131 vụ ngộ độc thực phẩm làm 4.796 người mắc và 21 trường hợp tử vong. Tình trạng thực phẩm bẩn, thực phẩm bị nhiễm các chất độc hại do sản xuất, chế biến, quản lý, bảo quản và sử dụng rất đáng lo ngại. Ở khía cạnh thương mại, Việt Nam là một quốc gia có thế mạnh xuất khẩu các nông, lâm, thủy hải sản. Tuy nhiên, để nhóm sản phẩm này đến được với các thị trường tiềm năng nhưng yêu cầu rất cao như Mỹ, EU, Nhật Bản..., Việt Nam cần khẳng định được chất lượng của sản phẩm với tiêu chí hàng đầu là sự an toàn. Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật trong nông sản, kháng sinh trong hải sản hay những độc tố kim loại nặng, chất ô nhiễm hữu cơ, các chỉ tiêu vi sinh cần được kiểm soát chặt chẽ trong từng khâu sản xuất. Điều này trở nên vô cùng quan trọng trước những vụ việc nông sản, thủy sản của Việt Nam bị trả về do không vượt qua được các rào cản chất lượng.

Câu hỏi bức thiết là làm thế nào để phát hiện sớm các chất gây ô nhiễm, nguồn gây ô nhiễm môi trường cũng như xác định được nhanh, chính xác lượng thực phẩm bẩn, các độc tố trong thực phẩm? Khảo sát của nhiều chuyên gia cho thấy, các phương pháp phân tích sử dụng ở Việt Nam hiện nay đều có chi phí cao và vận hành phức tạp. Vì vậy, việc nghiên cứu phát triển công nghệ cao chế tạo thiết bị phân tích nhanh, dễ sử dụng, chi phí thấp là rất cần thiết giúp kiểm soát tốt an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường.

Một trong những dự án hợp tác quốc tế sử dụng công nghệ vi lưu đang được quan tâm là dự án “Phát triển công nghệ chế tạo thiết bị phân tích nhanh, dễ sử dụng và tăng cường nguồn nhân lực phục vụ kiểm soát an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường”. Dự án do Đại học Quốc gia Hà Nội làm cơ quan chủ quản, với sự tài trợ của Chính phủ Nhật Bản thông qua Chương trình hợp tác Khoa học và Công nghệ cho phát triển bền vững (SATREPS). Đây là một dự án hữu dụng cung cấp giải pháp hoàn chỉnh, bao gồm cả nguồn nhân lực, thiết bị và phương pháp, nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến chất lượng sản phẩm, môi trường, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững nền kinh tế, đẩy mạnh xuất khẩu và bảo vệ môi trường.

Giáo sư Nguyễn Văn Nội, Phòng thí nghiệm trọng điểm Vật liệu tiên tiến ứng dụng trong phát triển xanh, Trường đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Quản lý dự án cho biết: “Việc áp dụng công nghệ vi lưu cho phép phân tích lượng vết các độc tố trong thực phẩm và chất ô nhiễm trong môi trường như kim loại nặng hay dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật, với độ chính xác tương đương các thiết bị truyền thống trong phòng thí nghiệm nhưng giảm đáng kể thời gian phân tích (từ tính bằng ngày/giờ xuống còn phút/giây); giảm lượng dung môi hóa chất sử dụng với độ nhạy cao cũng như không cần yêu cầu người phân tích phải có trình độ chuyên môn quá cao. Thiết bị này sẽ đáp ứng yêu cầu của cả người sử dụng và các nhà quản lý, giám sát theo quy định”.

Có thể bạn quan tâm

Bên lề Đại hội, các đại biểu tham quan gian hàng của Công ty cổ phần Khoa học công nghệ Việt Nam (Busadco).

Doanh nghiệp khoa học-công nghệ: Củng cố nội lực để bứt phá

Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên kinh tế tri thức, với những đột phá mạnh mẽ về trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, cộng đồng doanh nghiệp khoa học-công nghệ đang đứng trước yêu cầu phải đổi mới tư duy, tái cấu trúc nguồn lực và đầu tư chiều sâu để tạo ra năng lực cạnh tranh mới.

[Video] Việt Nam tiên phong xây dựng khung pháp lý cho trí tuệ nhân tạo

[Video] Việt Nam tiên phong xây dựng khung pháp lý cho trí tuệ nhân tạo

Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo không chỉ là khung pháp lý cho một công nghệ mới mà là bước đi chiến lược giúp Việt Nam chủ động nắm bắt cơ hội của kỷ nguyên số. Khi được ban hành, luật sẽ tạo nền tảng để AI phát triển an toàn nhân văn và hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Các diễn giả trao đổi tại Diễn đàn. (Ảnh: Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài)

Thúc đẩy hợp tác khoa học-công nghệ, kinh tế xanh và chuyển đổi số vì tương lai bền vững

Diễn đàn Tây Australia -Việt Nam “Tăng cường hợp tác khoa học và công nghệ vì tương lai bền vững” là cơ hội để lãnh đạo, chuyên gia, doanh nghiệp Việt Nam và Australia chia sẻ tầm nhìn, tăng cường hiểu biết và thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực khoa học-công nghệ, kinh tế xanh, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số.

Đại biểu tham dự hội thảo.

Vĩnh Long: Phối hợp chuyển giao ứng dụng khoa học-công nghệ phục vụ phát triển kinh tế-xã hội

Chiều 4/12, Văn phòng Bộ Khoa học và Công nghệ tại miền nam phối hợp Sở Khoa học và Công nghệ Vĩnh Long tổ chức Hội thảo với chủ đề “Phối hợp giữa Bộ Chủ trì Chương trình Khoa học-công nghệ cấp quốc gia với các địa phương trong chuyển giao ứng dụng kết quả nghiên cứu phục vụ phát triển kinh tế- xã hội khu vực phía nam”.

Ảnh minh họa.

Cảnh báo chiến dịch ‘Hanoi Thief’ tấn công mạng doanh nghiệp Việt Nam

Hàng loạt email giả mạo hồ sơ xin việc, đính kèm tệp “Le Xuan Son CV.zip”, được gửi đến các doanh nghiệp lớn, nhỏ tại Việt Nam. Đây là lớp vỏ ngụy trang cho chiến dịch tấn công mạng mang tên Hanoi Thief, với mục tiêu xâm nhập mạng nội bộ, chiếm quyền hệ thống và đánh cắp dữ liệu khách hàng, bí mật doanh nghiệp.

Toàn cảnh tọa đàm.

Những nghiên cứu mới hỗ trợ ngành nông nghiệp giảm phát thải, chăn nuôi bền vững

Các giải pháp đổi mới trong nông nghiệp và chăn nuôi bền vững, bao gồm việc áp dụng công nghệ gene, hệ vi sinh vật, nông nghiệp chính xác, AI và IoT để cải thiện năng suất, giảm hóa chất và phát thải, nâng cao khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu vừa được giới thiệu tại tọa đàm “Đổi mới trong nông nghiệp và thực phẩm”.

Lễ khai mạc triển lãm “Tỏa V-Điểm chạm khoa học”.

Chín nghệ sĩ tiêu biểu của nghệ thuật đương đại Việt Nam trưng bày tác phẩm tại triển lãm "Tỏa V-Điểm chạm khoa học"

Triển lãm “Tỏa V-Điểm chạm khoa học” tôn vinh những thành tựu khoa học và ứng dụng sáng tạo vì sự phát triển bền vững và tương lai của nhân loại. Sự kiện nghệ thuật đặc biệt đánh dấu cột mốc kỷ niệm 5 năm Giải thưởng VinFuture cũng như 5 mùa triển lãm "Tỏa" của VCCA.

Lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh chụp hình lưu niệm cùng các đại biểu dự hội nghị.

Khai mạc Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Diễn đàn cộng đồng thông minh thế giới 2025

Sáng 3/12, tại phường Bình Dương (Thành phố Hồ Chí Minh), đã diễn ra Lễ khai mạc Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Diễn đàn cộng đồng thông minh thế giới (ICF Global Summit 2025) do Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp Diễn đàn cộng đồng thông minh thế giới (ICF) và Tập đoàn Becamex đăng cai tổ chức.

Quỹ VinFuture tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” sáng 3/12.

Đột phá công nghệ trong y học: Cơ hội để Việt Nam hợp tác và bứt phá

Tọa đàm với chủ đề “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” sáng 3/12 là cơ hội cho Việt Nam giới thiệu công nghệ y tế vật liệu in 3D, cũng như tăng cơ hội hợp tác với các chuyên gia hàng đầu thế giới nghiên cứu về công nghệ y tế, mang lại cơ hội điều trị tốt nhất cho người bệnh. 

[Video] Dấu ấn công nghệ Việt tại Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025

[Video] Dấu ấn công nghệ Việt tại Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025

Nhiều sản phẩm công nghệ made in Việt Nam từ robot giao hàng UAV đến giải pháp AI đã tạo nên điểm nhấn ấn tượng tại Tuần lễ số quốc tế Việt Nam 2025. Đây là dịp để các doanh nghiệp Việt giới thiệu kết quả nghiên cứu về công nghệ tự động hóa, AI và công nghệ phục vụ dân sinh quốc phòng.