Tìm về Tết Trung thu xưa

“Rước đèn ông sao, sao năm cánh tươi màu…” những câu hát trong trẻo vọng ra từ Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ (50 Đào Duy Từ, Hoàn Kiếm, Hà Nội), nơi đang diễn ra các hoạt động đón Tết Trung thu 2023 đã làm cho bao người lớn tuổi cũng phải náo nức.
Tìm hiểu về Tết Trung thu xưa tại Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ.
Tìm hiểu về Tết Trung thu xưa tại Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ.

1/Những ngày này, khu vực phố cổ Hà Nội ngập trong sắc mầu truyền thống của chuỗi hoạt động văn hóa nhân dịp Tết Trung thu. Điểm nhấn của sự kiện là trưng bày chuyên đề “Trở về Trung thu xưa” do Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội và Trung tâm Lưu trữ quốc gia 1 tổ chức, giới thiệu gần 80 tài liệu, tư liệu hình ảnh giúp công chúng tìm hiểu những nghi lễ Tết Trung thu chốn Hoàng cung.

Có thể kể đến “Bản phúc” ngày 29 tháng 8 năm Tự Đức 23 (1870) của bộ Lễ về nghi thức khi Hoàng thượng đích thân đến làm lễ Thượng nguyên, Đoan dương, Thất tịch, Trung thu, Trùng dương, Đông chí. Hay bài báo “Làm đồ chơi trẻ em về dịp Tết Trung thu” trên báo “Cứu quốc” ngày 28/8/1946: “Chỉ một tí nan, tí giấy, mấy cành que, cùng vài ba sợi tóc, người thợ mã tháng tám đã dựng một chiếc đèn kéo quân bốn mặt bài trí thêm mấy cảnh như nhắc lại lịch sử, văn chương, phong tục nước: nào Hưng Đạo Vương đuổi chém Phạm Nhan; nào Đinh Tiên Hoàng đứng trên mình rồng tay bắt quyết; nào ngày Tết các con quỳ lạy mừng tuổi cha mẹ… Những đồ chơi của thợ Annam là thường thường chỉ độ hai, ba hào là đắt lắm. Cái nào to tát như cái tàu thủy, cái ô-tô có máy chỉ độ tinh một đồng. Cái nào nhỏ như con tò he chút chít chỉ độ nửa xu một chiếc… trên mặt báo Temps là tờ báo rất có giá trị ở Pháp, có đăng bài khen ngợi thợ thuyền Annam có tài đặc biệt và khuyên những thợ Pháp, trong lúc “nghề làm đồ chơi nước Pháp” cần phải chấn hưng, nên bắt chước cái lối của bọn thợ thiếc Annam mà làm đồ chơi cho trẻ…”.

2/TS Trần Đoàn Lâm đã xúc động khi được xem những hình ảnh thời trước khi ông cha ta từ thời nhà Nguyễn, Pháp thuộc rồi đến khi lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tổ chức Tết Trung thu như thế nào. Ông rất ấn tượng với những tư liệu về Trung thu ở triều Nguyễn, như việc các quan đã tâu lên và được vua chuẩn y Tết Trung thu là một trong những lễ, Tết quan trọng cấp triều đình ngang với Tết Đoan dương, Nguyên đán… Và dưới thời Vua Minh Mạng, Tết Trung thu được vua ban yến và cử nhạc lễ, nhã nhạc triều đình.

Em Nguyễn Diệu Ngân (Trường THCS Nguyễn Du, Hà Nội) tâm sự, con rất thích đồ chơi trung thu của người xưa bởi vì trông vừa đẹp lại mang đậm chất truyền thống Việt Nam. Con và các bạn cùng lứa tuổi mong muốn sẽ được tìm hiểu, trải nghiệm nhiều hơn về những món đồ chơi, lễ hội trăng rằm xưa để hiểu hơn về văn hóa cổ truyền của dân tộc. Cũng dắt cháu nội đến thăm không gian đậm sắc mầu cổ truyền, ông Nguyễn Kim Kê (78 tuổi), một người dân trong phố cổ bồi hồi: Ngay tại Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ này, trước đây là rạp Lạc Việt, hơn 10 tuổi tôi đã tham gia diễn các vở chèo, tuồng cổ ở đây. Những dịp Trung thu, rạp thường tổ chức diễn các vở dành cho trẻ em như chuyện Thánh Gióng, Thạch Sanh…

3/Trung thu xưa và nay đều là ngày Tết trẻ em với những nghi thức, trò chơi, mâm cỗ… Tuy nhiên, hoàn cảnh kinh tế, chính trị, xã hội hay văn hóa của ngày xưa khác với ngày nay rất nhiều. Quan niệm thẩm mỹ của ngày xưa cũng khác với ngày nay, cho nên có thể nói Tết Trung thu bây giờ sôi nổi hơn với những đồ chơi trung thu phong phú, sắc mầu hơn. TS Trần Đoàn Lâm cho rằng, để cuốn hút trẻ quan tâm tới nét đẹp truyền thống của Tết Trung thu, cần tổ chức những sự kiện quảng bá, giáo dục. Bởi lẽ trẻ muốn yêu thích và tôn trọng truyền thống, sâu xa hơn là tinh thần yêu nước trước hết cần phải hiểu đã. Các phương tiện thông tin đại chúng nên có nhiều chương trình giới thiệu về các trò chơi, đồ chơi dân gian.

TS Lâm đánh giá, Hà Nội đang sẵn có tiềm năng lớn, bởi các vùng chung quanh có rất nhiều làng nghề, trong đó có các làng nghề chuyên về đồ chơi truyền thống. Các đồ chơi truyền thống đó làm sao phải thân thiện với môi trường, đồng thời tiếp cận được với trẻ em hiện nay. Như đèn kéo quân, trước thì chạy bằng đèn dầu nay có thể cải tiến chạy bằng pin chẳng hạn. Để làm sao trẻ em thời nay chấp nhận và yêu thích nó thì bấy giờ mới gìn giữ được nét truyền thống của Tết Trung thu.

Với nhiều hoạt động trải nghiệm đa dạng, Ban Tổ chức mong muốn các chương trình hoạt động văn hóa nhân Tết Trung thu truyền thống 2023 sẽ tạo không gian vui chơi bổ ích, góp phần giáo dục, nâng cao ý thức bảo tồn, quảng bá di sản văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ.

Chuỗi sự kiện đón Trung thu truyền thống 2023 còn có các hoạt động như biểu diễn rối cạn Tế Tiêu tại 22 Hàng Buồm; Giới thiệu, hướng dẫn chơi và làm đồ chơi truyền thống tại Đình Đồng Lạc (38 Hàng Đào), Không gian bích họa phố Phùng Hưng; Ngôi nhà di sản 87 Mã Mây giới thiệu không gian Tết Trung thu truyền thống của gia đình Hà Nội.

Có thể bạn quan tâm

Nhà thơ Kevin Bowen và nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai trong cuộc ra mắt tập thơ "Khúc hát thành Cổ Loa" của ông tại Việt Nam. Ảnh: QUANG HƯNG

Khôn nguôi những cuộc kiếm tìm

Chiến tranh ngày một lùi xa nhưng dư chấn của mất mát, hy sinh vẫn luôn day dứt, buốt đau trong tâm khảm những người ở lại, những người thuộc thế hệ sau.

Một góc phòng triển lãm.

Bước ngoặt mới của Đặng Tiến

Sau tám năm, họa sĩ Đặng Tiến trở lại với công chúng mỹ thuật bằng triển lãm cá nhân “Ngày tháng này”, đang diễn ra tại Art30 Gallery (30 Quang Trung, Hà Nội).

Một chuyến về nguồn Thanh Hóa của dòng họ Trịnh ở Đa Sỹ (Hà Đông, Hà Nội).

Tôn vinh các danh nhân họ Trịnh

Nhiều đóng góp của họ Trịnh Việt Nam nói chung, các bậc danh nhân, nhân sĩ họ Trịnh nói chung, đối với lịch sử đất nước, đã được điểm nhắc trong hội thảo khoa học “Họ Trịnh trong tiến trình lịch sử Việt Nam”.

KTS Vũ Hiệp cùng các đồng nghiệp trong cuộc ra mắt sách.

Gọi ra sự gần gũi giữa các ngành nghệ thuật

KTS, họa sĩ, tác giả Vũ Hiệp, giảng viên Trường đại học Giao thông vận tải, đã bắt đầu từ bản nhạc “Rhapsody trên chủ đề Paganini” để tìm kiếm mối liên quan giữa các ngành kiến trúc, điêu khắc, hội họa, văn học, âm nhạc, sân khấu, điện ảnh và cho ra mắt cuốn sách “Tiếng dội của hình” (NXB Mỹ thuật).

Một cuốn Lịch có Kỷ lục số trang nhiều nhất (4.019 trang), nặng 8 kg, NXB Tri thức, 2019.

Háo danh, hư danh và đua kỷ lục

Những tưởng thói háo danh méo mó đã được Ngô Tất Tố cay đắng giễu cợt trong “Góc chiếu giữa đình” từ năm 1933 đã lùi xa trong ký ức. Nhưng đến đầu thế kỷ XXI nó lại “tái sinh” dưới các bản dạng mới, tinh vi và hào nhoáng hơn, như việc chạy đua “lập kỷ lục”.

Họa sĩ Bùi Lê Dũng bên tác phẩm của mình.

“Với tôi, Hà Nội là thưa vắng”

Tại Vân Art Gallery, 10-12 Yên Hoa (Hà Nội), bày 35 bức tranh sơn dầu và acrylic về phố Hà Nội và một số phong cảnh trung du, họa sĩ Bùi Lê Dũng đưa người xem về với sự tĩnh lặng để chiêm ngưỡng những khoảnh khắc bừng sáng của khung cảnh, của tâm hồn.

Các em học sinh giao lưu chia sẻ cảm xúc sau khi đọc tác phẩm của nhà văn Đoàn Giỏi.

Kể thêm nét mới về nhà văn “Đất rừng phương Nam”

Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh vừa kỷ niệm 100 năm Ngày sinh nhà văn Đoàn Giỏi (1925-2025), cùng nhìn lại hành trình sáng tác độc đáo và những đóng góp của ông cho nền văn học Việt Nam hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu của ông được ví như bản đồ di sản, hiện rõ phong vị đất và người Nam Bộ.

Món cá suối được ướp và nướng bằng phương thức truyền thống của người Cơ Ho.

Quà của núi rừng

Mỗi lần được nhận những món quà đơn sơ, dung dị của bạn bè dân tộc thiểu số, lòng tôi lại xúc động khó tả. Quà của bạn là quà của núi, của rừng, bạn chọn từ trên rẫy, dưới suối; những thức quà thấm nắng, ngấm gió của đại ngàn thân thương.

Tôi neo âm nhạc vào niềm tin, không phải vào khổ đau

Tôi neo âm nhạc vào niềm tin, không phải vào khổ đau

Trong hành trình âm nhạc, nhạc sĩ Đỗ Bảo (trong ảnh) không chỉ soi chiếu cảm xúc của mình mà còn mở ra một thế giới thấm đẫm những suy tưởng về hạnh phúc, khổ đau, ánh sáng và bóng tối. Nhạc sĩ chia sẻ với Thời Nay sự tĩnh tại - một vẻ đẹp âm thầm nhưng lay động sâu xa.

Vẽ để níu thanh xuân đang trôi

Vẽ để níu thanh xuân đang trôi

Vẽ bằng ký ức, hoài niệm và cả nỗi sợ thanh xuân dần trôi, họa sĩ Trần Cường (Kuolg Trần, ảnh) sẽ mang đến không gian triển lãm “Bay - Lạc giữa thanh xuân” (diễn ra từ ngày 22 - 30/9 tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội) một thế giới vừa phảng phất nuối tiếc vừa rực rỡ khát khao.

Thầy Chư tận tình hướng dẫn học viên viết chữ Nôm Dao.

Từ “cấp bản”, cần làm ở cấp tỉnh để giữ chữ Nôm Dao

Tại Bản Cuôn (xã Chợ Đồn, Thái Nguyên), chữ Nôm Dao không chỉ hiện hữu trong những cuốn sách cũ hay các nghi lễ truyền thống, mà đang được truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Cộng đồng người Dao nơi đây coi việc giữ chữ cũng chính là giữ lấy cội nguồn văn hóa của mình.

Bốn nữ nhà văn gặp nhau và chụp ảnh ở Đà Nẵng sau ngày giải phóng miền nam. Hàng trên từ trái qua: Vũ Thị Hồng, Bùi Thị Chiến; hàng dưới từ trái qua: Hà Phương, Trần Thị Thắng. Ảnh tư liệu phục chế mầu

Ngời sáng những dịu dàng qua bom đạn

Tập văn xuôi, thơ “Hoa hồng trong lửa” (NXB Hội nhà văn) của bốn cô gái mới đôi mươi, ngoài đôi mươi năm ấy, sẽ kể những điều có thể coi như đại diện cho thế hệ nữ sinh viên trong số hơn 10 nghìn sinh viên lên đường nhập ngũ từ năm 1970 đến 1972.

“Bản sắc cá nhân chính là nhịp điệu riêng”

“Bản sắc cá nhân chính là nhịp điệu riêng”

Từ những bức tranh phố đậm chất hoài niệm, họa sĩ Phạm Hà Duy Khánh (trong ảnh) trở lại với triển lãm “Lát Phố” (từ ngày 22 đến 31/8 tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội) - một cuộc đối thoại nghệ thuật thầm lặng, day dứt.

Trần Nhật Minh (ngoài cùng bên trái) cùng các đồng nghiệp đọc thơ trên Sân thơ Trẻ - Ngày thơ Việt Nam 2019. Ảnh: THÀNH DUY

Cùng ở lại với mùa xuân

Những khúc hát, những cánh đồng, những mùa xuân, buổi mai tinh khôi và cuộc đời lấp lánh… còn ở lại trong tập thơ mới của nhà báo, thi sĩ Khánh Văn Trần Nhật Minh (1981-2024).

Ông Pả La Ham (ngồi giữa) tham gia hoạt động văn hóa ở địa phương.

Dệt âm thanh tình yêu

Ông Pả La Ham (tên khai sinh là Hồ Văn Dương) là người dân tộc Vân Kiều ở thôn R’Lây, xã Đakrông (tỉnh Quảng Trị). Sinh ra và lớn lên ở ngôi làng nhỏ giữa núi rừng Trường Sơn, cả cuộc đời mình, ông để dành thực hiện ước nguyện dệt âm thanh tình yêu.

Đạo diễn Nguyễn Thành Paven trong một lần tác nghiệp.

Hãy chạm tim mình vào “kho báu xanh”

Đạo diễn, nhà làm phim trẻ Nguyễn Thành Paven là một trong ít những nhà làm phim trẻ thế hệ 9X làm việc quên thời gian và có thể vượt núi băng rừng hàng tuần để ghi lại bằng được những khoảnh khắc vàng của “kho báu xanh”.

“Vào chùa”, Acrylic, 120x80cm.

Lời Kinh Bắc của họa sĩ Đỗ Bảng

“Xẩm Chợ” triển lãm tranh lần thứ hai của họa sĩ Đỗ Bảng (Đỗ Hữu Bảng), vừa diễn ra tại triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội. 24 tác phẩm tại đây mang dấu ấn sâu sắc trong hành trình sáng tác hơn ba thập kỷ vừa qua, đa sắc màu và lộng lẫy ánh sáng văn hóa vùng Kinh Bắc.

Bia di tích tại Đền thờ Tham tán Lê Đình Dật.

Giữ lấy Căn cứ kháng chiến Đầm Đen

Đáp lại lời hiệu triệu của Vua Hàm Nghi với ngọn cờ Cần Vương, Tham tán Lê Đình Dật đã về quê hương trung du, dấy binh tụ nghĩa, lập căn cứ nơi núi rừng, vượt sông Hồng, sông Lô, tổ chức các cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp.

Tác giả Giai Du nhận giải cao nhất Giải thưởng văn học Kim Đồng lần thứ nhất.

“Thế giới thẩm mỹ trẻ em là vùng đất không dễ chinh phục”

Vượt qua hơn 600 tác phẩm từ khắp các tỉnh, thành phố và nhiều quốc gia, Giai Du - cây bút trẻ 24 tuổi - đã xuất sắc giành Giải nhất tại Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất với bản thảo tập truyện dài “Nên làm gì khi trời nổi gió”. Thời Nay đã có cuộc trò chuyện cùng tác giả trẻ về cảm hứng tuổi thơ chưa bao giờ vơi cạn.

Nhà báo Alăng Ngước cùng mẹ.

Khi nhà báo hát tri ân dân tộc mình

Nhà nghèo nhưng nỗ lực vượt khó, không ngừng tự học, nhà báo Alăng Ngước, sinh năm 1990, người con của dân tộc Cơ Tu (Đông Giang, Quảng Nam) đã trở thành cây bút phóng sự giỏi nghề. Gần đây, anh nhận thêm sự trân trọng khi ra mắt MV “Kỷ vật của Ama” để tri ân gia đình và đồng bào.

NSƯT Nguyễn Đức Tú giới thiệu về những chiếc mão do ông tạo tác. Ảnh: DƯƠNG NAM

Lửa hát ca còn sáng trên sắc áo

10 năm đứng trên sân khấu chuyên nghiệp, ông đã giành được nhiều giải thưởng quan trọng và được trao tặng danh hiệu NSƯT. Năm 1991, đoàn giải thể, ông Tú trở về địa phương. Tuy nhiên, ngọn lửa nghề trong ông chưa bao giờ ngừng cháy.

Nhà thơ, nhà báo Thuận Hữu chia sẻ tại lễ ra mắt sách của ông và người bạn - tác giả Phan Đức Nhạn. Ảnh: NXB HỘI NHÀ VĂN

Ẩn trong vỏ đá đầy hoa

Tập thơ “Nhặt dọc đường” (NXB Hội nhà văn) ra mắt gần đây được đánh dấu như cuộc trở lại, trở về cùng thơ ca của nhà báo, nhà thơ Thuận Hữu.
Cần sớm có bộ quy chuẩn về an ninh cho các bảo vật quốc gia.

Báo động đỏ trong bảo vệ bảo vật quốc gia

Bảo vật quốc gia Ngai vua triều Nguyễn bị một đối tượng phá hoại ngay tại Điện Thái Hòa, khu vực trung tâm Đại nội Huế. Dù được ngăn chặn kịp thời, sự cố đã để lại hậu quả nghiêm trọng và dấy lên cảnh báo về lỗ hổng an ninh di sản.
Một số tập thơ viết về Bác Hồ của nhà thơ Nguyễn Hưng Hải, thể hiện lòng kính yêu và cảm hứng thiêng liêng từ Người.

Bác là mạch nguồn khơi sáng cho thơ

Với lòng kính yêu, nhà thơ Nguyễn Hưng Hải (Phú Thọ) đã lựa chọn sáng tác về Chủ tịch Hồ Chí Minh là mạch cảm xúc chủ đạo. Ông không ngừng mài giũa mình và nhủ lòng phải tích cực, viết hay hơn nữa về vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Sắc hoa ngô đồng trong Đại Nội. Ảnh: ĐÌNH HOÀNG

Cần giữ “di sản sống” trong Đại Nội

Hoa ngô đồng là một phần không thể thiếu trong văn hóa cung đình Huế. Vua Minh Mạng là người đầu tiên đưa giống cây này từ Quảng Đông (Trung Quốc) về trồng trong “tử cấm thành”.
Sách giấy vẫn là phương tiện gần gũi, thân thuộc trong nhiều bối cảnh đời sống. Ảnh: Học sinh chọn sách trong một hoạt động tại Thư viện tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: DƯƠNG XUÂN

Giúp sách giấy “tự tin” trong kỷ nguyên số

Trong thời đại số hóa ngày nay, chúng ta có thể tiếp cận thông tin từ vô vàn nguồn khác nhau như từ sách, báo chí, video, âm thanh cho đến mạng xã hội... Tuy nhiên, đọc sách vẫn giữ một vai trò quan trọng trong việc phát triển bản thân và mở rộng kiến thức.
Một góc triển lãm.

Hiện đại hóa hào khí Bạch Đằng mừng kỷ niệm

“Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975”, triển lãm điêu khắc - sắp đặt của họa sĩ Lê Hữu Hiếu đang diễn ra trong không gian quảng trường tại trung tâm TP Hồ Chí Minh. Những sáng tạo đồ sộ của họa sĩ và ê-kíp gợi ra nhiều suy ngẫm về lịch sử hào hùng và dòng chảy bền lâu của khí phách dân tộc trong thời đại mới.