Tái định hình kinh tế biển

Tuy nhiên, song hành cùng cơ hội là những yêu cầu cấp thiết về quy hoạch, quản trị tài nguyên và chiến lược phát triển bền vững để hiện thực hóa khát vọng phồn vinh từ biển cả.

Cộng hưởng sức mạnh

Sở hữu nhiều tài nguyên biển đứng đầu cả nước, Khánh Hòa hiện có đường bờ biển dài nhất (hơn 490 km), hệ thống cảng biển quốc tế nước sâu quy mô, gần 200 hòn đảo lớn, nhỏ và những điểm đến nổi tiếng về du lịch như Nha Trang, Cam Ranh, Vân Phong, Vĩnh Hy... Tiềm năng to lớn này được tụ hợp sau quyết định sáp nhập địa giới hành chính của hai tỉnh ven biển Ninh Thuận và Khánh Hòa, mở ra cơ hội nhân lên những lợi thế sẵn có cho vùng đất “rừng trầm, biển yến”.

Xác định kinh tế biển là trụ cột tăng trưởng và động lực cho quá trình hội nhập, ông Trần Hòa Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa khẳng định, hai nền kinh tế tương đồng khi kết hợp sẽ cộng hưởng hình thành chuỗi liên kết biển toàn diện hơn, tạo động lực tăng trưởng mới mạnh mẽ hơn. Đây là nền tảng để tỉnh Khánh Hòa mới hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030, không chỉ với ý nghĩa hành chính mà còn là bước nhảy vọt về kinh tế biển.

Hiện bốn ngành kinh tế biển đang được tỉnh hoạch định tập trung phát triển, gồm: Nuôi trồng, sản xuất giống thủy hải sản quy mô công nghiệp; phát triển du lịch biển cao cấp; chuyển đổi số trong chế biến hải sản và quản lý tài nguyên biển; nghiên cứu ứng dụng công nghệ biển tiên tiến như robot dưới nước, hệ thống giám sát biển thông minh...

Với vị trí đặc biệt của vùng đất cửa sông sở hữu nhiều cảng cửa ngõ quan trọng, Hải Phòng là nơi hội tụ của cả cơ hội cùng thách thức trong dòng chảy giao lưu kinh tế. Việc địa giới hành chính được mở rộng sau quá trình hợp nhất với tỉnh Hải Dương đã mang lại cho thành phố cảng không gian mới để phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò "cửa ngõ" của mình. Đặc biệt, trước những chuyển động chính sách lớn từ Trung ương trong phát triển kinh tế biển, Hải Phòng đã chủ động định hình chiến lược dài hạn với tầm nhìn đến năm 2050.

Theo ông Chu Ngọc Hà, Viện trưởng Quy hoạch thành phố Hải Phòng, thành phố đang tập trung hiện đại hóa hệ thống cảng, nâng cấp hạ tầng kết nối, phát triển khu công nghiệp xanh, khu kinh tế ven biển và khu thương mại tự do. Cùng với việc mở rộng không gian phát triển, thành phố đang điều chỉnh quy hoạch, tạo dư địa thu hút những dự án đầu tư chiến lược. Mục tiêu lớn là xây dựng Hải Phòng trở thành đô thị cảng biển mang tầm vóc toàn cầu. Thành phố xác định tích hợp chặt chẽ quy hoạch không gian biển, xây dựng cơ chế đặc thù cho đô thị cảng, đầu tư phát triển nguồn nhân lực biển và chủ động thúc đẩy liên kết vùng, hợp tác quốc tế.

Quyết sách táo bạo

Khác các địa phương đã gắn liền với biển, sau quá trình sắp xếp địa giới hành chính lãnh thổ, nhiều vùng đất bắt đầu làm quen khái niệm kinh tế biển. Dẫn chứng câu chuyện của Thành phố Hồ Chí Minh mới, nhà nghiên cứu đô thị Nguyễn Hữu Phúc Tiến cho rằng, “siêu đô thị” này không chỉ mở rộng trên bộ mà còn cả trên sông nước. Đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh hiện sở hữu khoảng 330 km đường bờ biển, tiếp giáp với vùng thềm lục địa rộng khoảng 100 nghìn km², là khu vực giàu tiềm năng khoáng sản và dầu khí. Thành phố Hồ Chí Minh mới cũng chính là trung tâm hậu cần to lớn và gần gũi nhất của quần đảo Trường Sa, một lãnh hải trọng yếu có nhiều nguồn lợi quan trọng chưa khám phá hết. Thêm nữa, với đặc khu Côn Đảo, không gian thành phố rõ ràng đã vươn ra trùng khơi.

“Các cụm cảng tại Thành phố Hồ Chí Minh kết nối cùng Côn Đảo sẽ hình thành nên chuỗi trạm dừng chân liên ngành quan trọng trên các tuyến hàng hải xuyên Thái Bình Dương. Kinh tế biển, theo định ng­hĩa của Liên hợp quốc bao gồm 23 ngành nghề đa dạng. Phải chăng đây sẽ là mũi nhọn phát triển mới của siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn tới?”, ông Phúc Tiến đặt vấn đề.

Không riêng Thành phố Hồ Chí Minh, nhiều địa phương vốn chỉ quen với núi rừng giờ đã có thêm cửa ngõ hướng ra đại dương. Những thành phố nội địa nay được tiếp thêm sinh khí từ biển cả. Biển không còn là lợi thế riêng của vùng duyên hải, mà đã trở thành nguồn lực chung của các địa phương hậu sáp nhập. Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trần Ngọc Chính nhận định: Một bản đồ phát triển mới đang được vẽ lại bằng tư duy tổ chức không gian phát triển táo bạo và đổi mới. Quyết sách của Trung ương đã hiện thực hóa quy hoạch “có rừng, có biển” cho nhiều địa phương. Cả vùng Tây Nguyên nay được kết nối trực tiếp với các tỉnh ven biển. Các cặp tỉnh mới như Hưng Yên-Thái Bình, Hà Nam-Nam Định-Ninh Bình… đã hội đủ điều kiện phát triển cân bằng giữa công nghiệp, di sản và kinh tế biển.

“Để phát huy hết tiềm năng, các địa phương sau sáp nhập cần nhanh chóng lập lại quy hoạch trên nền tảng phát triển mới. Việt Nam có 3.260 km bờ biển, hàng nghìn đảo lớn nhỏ và nhiều vịnh đẹp để phát triển ngành công nghiệp không khói. Ngoài ra, biển Việt Nam còn là kho tài nguyên quý giá với dầu khí, hải sản, năng lượng tái tạo và hệ thống cảng trải dài từ bắc vào nam. Thế kỷ 21 là thế kỷ của biển, nếu không tận dụng cơ hội phát triển ngay trong giai đoạn quy hoạch mới, đó sẽ là sự lãng phí rất lớn cả về tài nguyên lẫn vị thế quốc gia”, ông Trần Ngọc Chính nhấn mạnh.

Bệ phóng cho hội nhập

Việt Nam hiện có 32 tuyến vận tải biển; 310 cảng, bến cảng có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn nhất thế giới, thu hút 40 hãng tàu quốc tế. Đặc biệt, nước ta có 3 cảng biển nằm trong tốp 50 cảng container lớn nhất thế giới. Đội tàu biển Việt Nam đứng thứ 3 ASEAN và thứ 27 toàn cầu, với độ tuổi trung bình 15,5 năm. Với truyền thống lâu đời, gần 90 doanh nghiệp và hơn 400 cơ sở đóng mới phương tiện thủy đã đưa ngành đóng tàu nước ta lên vị trí xếp hạng thứ 7 thế giới. Đây là nền tảng để Việt Nam vươn lên trở thành mắt xích chiến lược trong chuỗi logistics toàn cầu.

TS Lê Đỗ Mười, Cục trưởng Hàng hải và Đường thủy Việt Nam (Bộ Xây dựng) nhận định: Lần đầu tiên, 5 quy hoạch chuyên ngành giao thông được xây dựng đồng bộ, mở ra cơ hội vàng để tháo gỡ điểm nghẽn logistics, thúc đẩy kết nối liên vùng. Đặc biệt, tư duy phát triển không gian đã chuyển dịch mạnh mẽ từ trục dọc Bắc-Nam sang các trục ngang Đông-Tây hướng biển, giúp những vùng miền còn nhiều dư địa phát triển thành điểm đến hấp dẫn của đầu tư. Sau sáp nhập và phân cấp, phân quyền, sự chủ động của các địa phương sẽ được củng cố mạnh mẽ hơn nữa để đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông.

“Giảm chi phí logistics hiện đang chiếm tới 20% GDP chính là chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc hình thành các hành lang kinh tế Đông-Tây hướng biển là bước đi chiến lược để Việt Nam vươn lên giữ vai trò “cửa ngõ hàng hải và logistics của ASEAN” trong tương lai gần”, TS Lê Đỗ Mười nhấn mạnh.

Việt Nam nằm bên bờ Tây Biển Đông - vùng biển có vị trí địa chiến lược trọng yếu, nơi giao cắt giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, kết nối 2/3 dân số thế giới và phần lớn dòng chảy thương mại toàn cầu. Biển Đông không chỉ là hành lang phát triển, hội nhập và bảo đảm an ninh-quốc phòng của nước ta mà còn là cửa ngõ chiến lược của nhiều quốc gia. Với vị thế địa lý độc đáo cùng Nghị quyết số 36-NQ/TW dẫn đường, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển.