Bàn tay, khối óc những người chiến sĩ thời bình làm chủ từ thiết bị 5G đến thiết kế chip bán dẫn, từ xây dựng hạ tầng số xanh đến phát triển hệ thống quốc phòng công nghệ cao.
“Nhờ có internet, em có thể học thêm nhiều điều hay. Sau này, em muốn làm kỹ sư để tạo ra những thứ giúp ích cho mọi người”. Câu trả lời mộc mạc của một cậu bé vùng cao, được các kỹ sư Viettel ghi lại trong chuyến công tác giữa năm 2024, có lẽ không chỉ là một lời ước hẹn tuổi thơ. Với Viettel, đó là sự phản chiếu sống động nhất cho triết lý phát triển: Công nghệ phải phục vụ con người, để mỗi cá nhân đều có cơ hội bứt phá, để cả dân tộc không bị bỏ lại trong cuộc đua của kỷ nguyên số.
Trong hành trình 80 năm đất nước dựng xây và phát triển, Viettel là biểu tượng cho tinh thần tiên phong làm chủ công nghệ, một trụ cột giúp kiến tạo nên một Việt Nam tự cường, tự chủ và hiện đại.
Làm chủ hạ tầng số, tiến vào công nghệ lõi
Năm 2024, Viettel chính thức đưa vào vận hành Trung tâm Dữ liệu Hòa Lạc, DC (Data center) lớn nhất Việt Nam. Công trình này đạt chứng chỉ xanh LEED, có chỉ số hiệu quả sử dụng điện năng (PUE) ở mức 1.4, tốt nhất tại Việt Nam. Hệ thống được thiết kế với lớp vỏ cách nhiệt môi trường, giúp giảm chi phí vận hành dài hạn và giảm phát thải carbon. Chiến lược phát triển bền vững mà Viettel theo đuổi đã cho những “trái ngọt”.
Viettel IDC, đơn vị vận hành trung tâm dữ liệu này, hiện là doanh nghiệp đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam trong lĩnh vực DC công bố báo cáo phát triển xanh, đạt chứng chỉ ISO 50001 về quản lý năng lượng. Điều đó mở ra cơ hội hợp tác với các tập đoàn công nghệ toàn cầu đang đặt tiêu chí xanh làm tiêu chuẩn bắt buộc.
Bên cạnh hạ tầng dữ liệu, mạng lưới viễn thông của Viettel đã phủ đến biên giới, hải đảo, từ đỉnh Fansipan đến quần đảo Trường Sa. Năm 2024, Viettel chuyển đổi thành công hàng triệu thuê bao 2G lên 4G, đồng thời thương mại hóa 5G bằng thiết bị tự sản xuất trong nước.
Trung tướng Tào Đức Thắng, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Viettel, khẳng định: "Chiến lược chuyển đổi số đến năm 2030, chiến lược phát triển hạ tầng số quốc gia thể hiện khát vọng của Việt Nam trong việc đáp ứng mọi nhu cầu của người dân, tổ chức, bảo đảm chủ quyền về dữ liệu, không để mất đi nguồn tài nguyên quan trọng nhất trong thời đại số".
Hạ tầng số không chỉ dành cho kinh tế, mà là nền tảng để thúc đẩy y tế, giáo dục, an sinh xã hội và cả quốc phòng. Viettel đã cung cấp giải pháp chuyển đổi số cho hơn 50 tỉnh, thành phố (thời điểm chưa sáp nhập); đồng hành cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai hệ thống học liệu mở, với hơn 40 triệu lượt truy cập chỉ sau ba tháng. Trong lĩnh vực y tế, nền tảng quản lý tiêm chủng quốc gia của Viettel vận hành hơn 11.000 điểm tiêm và hơn 1 triệu lượt tiêm/ngày trong giai đoạn cao điểm Covid-19.
Cuối năm 2019, Viettel thực hiện thành công cuộc gọi 5G đầu tiên trên thiết bị mạng do chính mình chế tạo. Sự kiện này đưa Việt Nam vào danh sách 6 quốc gia trên thế giới làm chủ được công nghệ 5G, một bước ngoặt mà không ít chuyên gia quốc tế đánh giá là “điều không tưởng với một nước đang phát triển”. Đến đầu năm 2025, Viettel ký thỏa thuận đưa thiết bị viễn thông lên mạng lưới của Emirates Integrated Telecommunications (DU), một trong những nhà mạng hàng đầu tại Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và khu vực Trung Đông. Lần đầu tiên thiết bị viễn thông trong nước sản xuất được đưa vào mạng lưới của một nhà mạng nước ngoài.
Thành công này đến từ quá trình tích lũy dài hơi. Năm 2011, Tập đoàn thành lập Viện Nghiên cứu và Phát triển chuyên trách. Chỉ sau chưa đầy một thập niên, đội ngũ này đã làm chủ từ công nghệ mạng đến thiết bị phần cứng, qua đó “thu nhỏ” hệ thống viễn thông lớn thành những thiết kế vi mạch, bước đệm để bước vào lĩnh vực bán dẫn.
TS Nguyễn Trung Kiên, Phó Trưởng ban Công nghệ bán dẫn Viettel, phân tích: “Công nghiệp bán dẫn là một ngành khó, đòi hỏi tri thức sâu về các lĩnh vực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất các hệ thống điện tử, công nghệ thông tin, công nghiệp công nghệ cao. Các lĩnh vực này cũng là các nhiệm vụ lớn mà Viettel đã đặt ra cho mình trong suốt quá trình phát triển và vì thế Viettel có đủ nền tảng để đi vào công nghiệp bán dẫn”.
Không chỉ thiết kế chip 5G, Viettel còn nghiên cứu các dòng vi mạch chuyên biệt cho AI, IoT, điều khiển công nghiệp… Việc vừa là nhà sản xuất thiết bị, vừa là nhà khai thác viễn thông giúp Viettel có môi trường kiểm thử “thật”. Nhiều hãng công nghệ lớn trên thế giới không có được năng lực này.
Tự cường công nghiệp quốc phòng công nghệ cao
Một điểm đặc biệt của Viettel là sự kết hợp hiếm thấy giữa công nghiệp quốc phòng và công nghiệp dân sự công nghệ cao. Trong lĩnh vực quốc phòng, Viettel đóng vai trò nhà sản xuất thiết bị, phát triển các hệ thống tác chiến điện tử hiện đại. Tập đoàn đã và đang nghiên cứu, sản xuất hơn 50 chủng loại sản phẩm thuộc 10 ngành vũ khí trang bị kỹ thuật công nghệ cao.
Đáng chú ý nhất là hệ thống radar 3D cảnh giới tầm xa, sử dụng công nghệ mảng pha chủ động. Đây là dòng radar có khả năng phát hiện mục tiêu bay thấp như UAV, máy bay tiêm kích, với tầm xa hơn 360 km, sánh ngang với những hệ thống hàng đầu thế giới. Theo ông Trần Hoàng Việt, Trưởng phòng Công nghệ ăng-ten mảng pha chủ động của VHT, so sánh với đài radar 3D chiến thuật cùng phân khúc của một công ty nước ngoài, đài radar do Viettel nghiên cứu có chỉ tiêu tương đương, vượt trội ở một số tính năng như phát hiện mục tiêu trực thăng xa hơn gấp 1,6 lần, độ chính xác đo góc tốt hơn gấp hai lần. Điều đặc biệt là toàn bộ thiết kế, chế tạo, tích hợp đều do người Việt đảm nhận.
Song song, Viettel cũng phát triển hệ thống chỉ huy C5ISR, tích hợp chỉ huy, kiểm soát, truyền tin, trinh sát, giám sát và nhận thức tình huống. Đây được coi là yếu tố trung tâm của tác chiến hiện đại. Hệ thống này không chỉ phục vụ quân đội, mà còn được chuyển hóa thành giải pháp giám sát hạ tầng dân sự, hỗ trợ phòng chống thiên tai và an ninh mạng.
Tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam năm 2024, có một khu trưng bày nhỏ thu hút đông đảo người tham quan. Tổ hợp tên lửa đất đối hải Trường Sơn (VCM‑01/ VCS‑01) “made in Vietnam”. Đây là hệ thống mới do Viện Hàng không Vũ trụ Viettel (VTX) phát triển. Mỗi tổ hợp có đầy đủ xe phóng, radar dẫn bắn, xe bảo trì… Tầm bắn của tên lửa 80 km, tầm quét của radar lên tới 200 km.
Tạp chí quân sự Army Recognition (Pháp) nhận xét: VCM‑01/VCS‑01 là nền tảng thay đổi cục diện phòng thủ biển, mang lại năng lực tự chủ cho Việt Nam, với chất lượng tương đương Kh‑35 nhưng cải tiến vượt trội về khung vỏ, avionics, dẫn đường và động cơ.
Trên thế giới, số lượng quốc gia tự sản xuất được những tổ hợp tên lửa hiện đại như vậy chỉ đếm trên đầu ngón tay. Điều đặc biệt, những sản phẩm như vậy lại được phát triển từ một doanh nghiệp mới chỉ bắt đầu nghiên cứu vũ khí gần 15 năm. Với những thành tựu tự hào, năm 2024, Viện Hàng không Vũ trụ Viettel được trao danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Nhiều kỹ sư trẻ được phong tặng huân chương vì đóng góp trong hiện đại hóa lực lượng phòng không và hệ thống tác chiến điện tử.
Cậu bé vùng cao học bài qua chiếc điện thoại cũ có thể lớn lên trở thành kỹ sư của Viettel. Cũng như Viettel, từ một nhà cung cấp dịch vụ viễn thông, nay đã trở thành trụ cột công nghiệp công nghệ cao quốc gia.
Nhìn từ hành trình 80 năm đất nước, sự trưởng thành của Viettel là minh chứng cho khả năng làm chủ công nghệ của người Việt, là niềm tin rằng, chúng ta không bị lệ thuộc công nghệ ngoại nhập, không đứng ngoài cuộc cách mạng công nghiệp mới. Trong mỗi dòng dữ liệu truyền đi, trong mỗi chip bán dẫn được thiết kế, trong mỗi radar theo dõi vùng trời Tổ quốc, đều có một phần của khát vọng dựng xây một Việt Nam tự chủ, tự cường, sánh vai cùng thế giới.
