Trước bối cảnh đó, những chiến lược, đề án bài bản sẽ đóng vai trò then chốt trong việc ươm mầm tài năng và hình thành một thế hệ cầu thủ giàu tài năng, khát vọng.
Những dấu mốc nổi bật
Sau khi đất nước thống nhất, bóng đá Việt Nam bước vào giai đoạn tái thiết trong bối cảnh khó khăn về kinh tế và hạ tầng. Năm 1991, đội tuyển Việt Nam chính thức tái xuất tại SEA Games 16 ở Philippines sau nhiều năm vắng bóng. Từ cột mốc này, bóng đá trong nước bắt đầu khởi sắc, giải vô địch quốc gia từng bước được chuyên nghiệp hóa và ghi dấu ấn với những tấm Huy chương bạc SEA Games các năm 1995 và 1999. Cũng trên đấu trường khu vực, Tiger Cup (tiền thân của AFF Cup, nay là ASEAN Cup) ra đời năm 1996 và chỉ hai năm sau, Việt Nam vào chung kết nhưng thua Singapore. Những thành tích này thể hiện sự chuyển mình mạnh mẽ của bóng đá Việt Nam tại Đông Nam Á.
Năm 2008 đánh dấu danh hiệu quốc tế lớn đầu tiên khi Việt Nam lần đầu vô địch AFF Cup, bằng bàn gỡ hòa của Lê Công Vinh ở phút cuối trận lượt về trên sân Mỹ Đình, giúp chúng ta vượt qua Thái Lan với tổng tỷ số 3-2. Sau danh hiệu đó, bóng đá Việt Nam rơi vào giai đoạn chững lại, không có kết quả nổi bật. Phải đến một thập niên sau, thời của HLV Park Hang Seo, đội tuyển mới thật sự bùng nổ, liên tiếp gặt hái thành tích ấn tượng.
Dưới sự dẫn dắt của HLV người Hàn Quốc, U23 Việt Nam tạo kỳ tích khi lần đầu vào chung kết U23 châu Á 2018, đánh bại các đối thủ mạnh như Iran, Qatar và chỉ thua sát nút Uzbekistan trong "trận tuyết trắng Thường Châu", tạo nên khoảnh khắc bùng cháy niềm tự hào trên khắp dải đất hình chữ S. Tiếp đà hưng phấn, Olympic Việt Nam lọt vào top 4 đội mạnh nhất ASIAD và đội tuyển quốc gia đăng quang AFF Cup 2018 lần thứ hai sau 10 năm.
Nối tiếp chuỗi thành tích ấn tượng, năm 2019 ghi nhận loạt chiến tích lịch sử của bóng đá Việt Nam: Đội tuyển quốc gia vào tứ kết Asian Cup; U19, U23 giành vé dự vòng chung kết châu Á 2020 và U22 vô địch SEA Games sau 60 năm chờ đợi. Năm 2022, U23 Việt Nam tiếp tục bảo vệ thành công Huy chương vàng SEA Games trên sân nhà. Và đầu năm 2025, tuyển Việt Nam dưới thời HLV Kim Sang Sik vô địch ASEAN Cup 2024 lần thứ ba đầy thuyết phục, sau chiến thắng 5-3 trước Thái Lan và lập nhiều kỷ lục tại giải đấu.
Bản lề cho thế hệ mới
Bóng đá Việt Nam đã ghi dấu những mốc son đáng tự hào, nhưng cuộc sống là sự tiếp nối và kế thừa. Sau những kết quả không như kỳ vọng gần đây, dễ nhận thấy bóng đá nước nhà đang bước vào giai đoạn chuyển giao thế hệ mang tính bước ngoặt. Theo giới chuyên môn, 2025 được xem là năm bản lề, dự báo sẽ chứng kiến nhiều thay đổi về nhân sự ở các cấp đội tuyển, với sự xuất hiện của nhiều gương mặt trẻ, những cái tên mà nhiều người chưa biết đến, nhưng có thể sẽ là nòng cốt sau này. Đáng chú ý, đội tuyển Việt Nam chỉ có một giải chính thức trong năm là vòng loại Asian Cup 2027 với 5 trận, giảm mạnh so với 15 trận của năm 2024. Trong khi đó, các đội trẻ lại có một năm thi đấu sôi động, đây là điều kiện lý tưởng để thử nghiệm lực lượng và trao cơ hội cho thế hệ kế cận.
Lứa U22, U23 Việt Nam tham dự hàng loạt giải đấu quan trọng như SEA Games 33, U23 Đông Nam Á và vòng loại U23 châu Á 2026. Ở lứa trẻ hơn, các đội U16, U17 chinh chiến tại vòng chung kết U17 châu Á 2025 và vòng loại U17 châu Á 2026. Những tài năng tiềm năng khác ở lứa U15, U17, U21... cũng có cơ hội "bước ra ánh sáng" nếu thể hiện tốt tại các giải đấu trẻ cấp quốc gia. Những giải đấu này là sân chơi lý tưởng cho lứa trẻ khẳng định năng lực, mở ra cánh cửa để các cầu thủ góp mặt vào kế hoạch phát triển dài hạn của bóng đá Việt Nam.
Người hâm mộ mong chờ một ngày bóng đá Việt Nam góp mặt ở World Cup. Đề án phát triển bóng đá Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 (Quyết định số 2368/QĐ‑BVHTTDL ngày 4/7/2025) xác định rõ khát vọng lớn nhất: Giành quyền dự Vòng chung kết FIFA World Cup 2034 và đặt nền móng cho những mục tiêu xa hơn. Cụ thể, đến năm 2030, đội tuyển nam phấn đấu vào vòng loại thứ 3 World Cup và tham dự Olympic 2028 hoặc 2032; vào tứ kết ASIAD 2030 và Asian Cup 2031; đồng thời hướng tới giành Huy chương vàng SEA Games các năm 2027 và 2029.
Để hiện thực hóa mục tiêu, Đề án đề ra loạt giải pháp toàn diện như đổi mới công tác tuyển chọn, đào tạo trẻ; phát triển bóng đá chuyên nghiệp; nâng cao năng lực quản trị VFF. Đồng thời, chúng ta cũng chú trọng đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng thị trường bóng đá chuyên nghiệp, bao gồm chuyển nhượng cầu thủ và kinh tế thể thao.
Chìa khóa của sự bền vững
Có một thực tế cần nhìn nhận là đội hình các lứa trẻ hiện nay tuy khá đồng đều, nhưng thiếu thủ lĩnh thực thụ hay nhân tố nổi bật như Công Phượng, Quang Hải, Hoàng Đức... trước đây. Đình Bắc, Khuất Văn Khang, Quốc Việt, Văn Trường, Lê Viktor... đều rất nỗ lực, nhưng chưa tạo được dấu ấn bứt phá. Các nước trong khu vực đang theo trào lưu nhập tịch cầu thủ ồ ạt để giải bài toán kế cận, đua tranh thành tích. Dù cách làm này bước đầu cho thấy hiệu quả, nhưng đưa đến nguy cơ làm tài năng trong nước "thui chột". Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Việt Nam Trần Quốc Tuấn khẳng định, Việt Nam sẽ kiên định phát triển từ đào tạo trẻ để xây dựng nền móng bền vững: "Chúng tôi kiên trì con đường phát triển mạnh bằng nội lực. Nếu có củng cố, bổ sung, thì phải làm theo cách phù hợp, không ồ ạt như Malaysia, Indonesia".
Bên cạnh đó, giải vô địch quốc gia chính là thước đo "sức khỏe" của một nền bóng đá. Dù đã có những bước tiến, nhưng V.League vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục như chất lượng mặt sân kém, tài chính CLB thiếu ổn định, công tác trọng tài gây tranh cãi... Đó là những rào cản để V.League thật sự trở thành nền tảng vững chắc cho bóng đá Việt Nam. Đáng lo ngại, việc lạm dụng ngoại binh ở nhiều đội bóng đang thu hẹp cơ hội thi đấu của cầu thủ nội, đặc biệt là các cầu thủ trẻ, những người cần môi trường thực chiến để trưởng thành.
Theo chuyên gia Đoàn Minh Xương, để hướng tới những mục tiêu trong Đề án, các lứa trẻ mà đặc biệt là U23 hiện tại cần được đầu tư chuyên sâu, bởi đây là lực lượng đảm đương những nhiệm vụ của tuyển quốc gia trong tương lai. "Điều lệ thi đấu ở V.League cần bắt buộc tăng suất thi đấu cho cầu thủ trẻ lứa tuổi U20-U23, tạo thêm cơ hội cho các cầu thủ trẻ được ra sân ở V.League để có thể tìm kiếm, tuyển chọn tài năng cho đội tuyển quốc gia", ông đề xuất.
Đề án phát triển bóng đá Việt Nam cũng đưa ra định hướng: Cầu thủ trẻ cần được thi đấu từ 20-30 trận mỗi năm thay vì 15 trận như trước. Để có được điều đó, giải pháp cấp thiết là tăng số trận chính thức hằng năm ở tất cả các lứa tuổi và tổ chức thêm các giải đấu trẻ chất lượng nhằm tạo môi trường cọ xát liên tục, giúp cầu thủ trẻ phát triển.
Bóng đá Việt Nam đã xác định được con đường, nhưng chìa khóa để mở cánh cửa chinh phục thành công đòi hỏi sự kiên trì và nền tảng vững chắc từ rất sớm, bắt đầu từ những bước chạy đầu đời của các cầu thủ nhí. Theo Đề án, bóng đá học đường là nguồn lực tiềm năng cần được khai thác hiệu quả, các CLB bóng đá trong trường học sẽ được định hướng, hỗ trợ xây dựng. Ngoài ra, cần chú trọng tăng cường sự liên kết giữa các tuyến đào tạo, nhằm khắc phục tình trạng rời rạc, thiếu tính hệ thống ở các trung tâm đào tạo cầu thủ trẻ.
Kỷ nguyên mới chính là cơ hội để những nhà hoạch định bóng đá Việt Nam thay đổi tư duy, ưu tiên chiến lược dài hạn và đầu tư bài bản thay vì chạy theo thành tích ngắn hạn. Hướng đi đã được vạch rõ, nhưng nếu thiếu hành động cụ thể, tất cả sẽ chỉ nằm trên giấy. Muốn không lỡ hẹn giấc mơ lớn, cần bắt tay hành động ngay hôm nay, với quyết tâm và sự kiên trì để xây nền móng thật vững chắc cho tương lai bóng đá Việt Nam.
