Chỉ thời gian mới sở hữu câu trả lời chính xác. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, thực tế là chưa một quốc gia thành viên nào của NATO chính thức cam kết rằng họ sẽ nâng mức chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP. Kể cả nước Đức giàu có - nền kinh tế lớn nhất châu Âu - cũng chỉ mới ngỏ ý rằng họ “sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của nước Mỹ, và tăng chi tiêu quốc phòng lên 5%”, như lời Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul, trong cuộc hội đàm với người đồng cấp Mỹ Marco Rubio tại Antalya, vào ngày 15/5.
Còn lại, kể cả nước Pháp hay nước Anh cũng đang “im lặng”. Và theo các nhà phân tích quốc tế, rất nhiều thành viên của khối như Bỉ, Canada, Croatia, Italy, Luxembourg, Montenegro, Bồ Đào Nha, Slovenia hay Tây Ban Nha khó có thể đạt được mục tiêu này. Thí dụ, Tây Ban Nha chỉ được kỳ vọng đạt ngưỡng tăng ngân sách quốc phòng lên 2% GDP trong năm nay.
Thế nhưng, như lời ông Matt Whitaker, Đại diện thường trực của Mỹ tại NATO, Tổng thống Mỹ Donald Trump “đã nói rất rõ ràng rằng các đồng minh châu Âu và Canada hiện cần phải (đóng góp) ngang bằng với Mỹ”, trong việc chia sẻ gánh nặng chi tiêu quốc phòng chung của khối.
Đó là một yêu cầu mang tính tiên quyết, đã được ông chủ
Nhà trắng nhắc đi nhắc lại, thậm chí là từ nhiệm kỳ trước (2017-2020) mà ông nắm quyền.
Vì câu chuyện này, những năm 2018-2019, khi còn là Tổng thống Mỹ thứ 45, ông đã không ít lần khẩu chiến dữ dội với các nhà lãnh đạo châu Âu, để từ đó, ý tưởng về một “Quân đội châu Âu” độc lập được NATO đặt ra một cách nghiêm túc. Thủ tướng Ba Lan đương nhiệm Donald Tusk, khi đó là Chủ tịch Hội đồng châu Âu (European Council), thậm chí đã mỉa mai một cách chua chát: “Và chúng ta đã nhận ra rằng: Nếu chúng ta cần một sự giúp đỡ đích thực, thì nó sẽ nằm ở cuối cánh tay của chúng ta”.
Tuy vậy, tình hình hiện tại có lẽ còn trầm trọng hơn thời điểm đó. Năm 2024, Mỹ đóng góp tới 63,7% tổng ngân sách quốc phòng của NATO, tương đương 754,7 tỷ USD trong tổng số 1,18 nghìn tỷ USD. Rõ ràng, đó là một thực tế mà ông Donald Trump sẽ làm mọi cách để thay đổi.
Ban đầu, mục tiêu 2% GDP cho chi tiêu quốc phòng đã được các thành viên NATO cam kết vào năm 2023, và 22 trong số 32 thành viên đã đạt được mục tiêu này. Tuy nhiên, đầu năm nay, ngay sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ thứ 47, ông Trump lại đưa ra con số gây sốc: 5% GDP, kèm cảnh báo: Nếu các nước NATO không đóng góp công bằng, Mỹ sẽ không còn cảm thấy có nghĩa vụ phải bảo vệ họ.
Ngay cả khi Tổng Thư ký NATO Mark Rutte thông báo về mức tăng chi tiêu quân sự lớn nhất của liên minh kể từ Chiến tranh Lạnh kết thúc (tăng lên 3% GDP), đối với người đứng đầu nước Mỹ hiện thời, thế vẫn là chưa đủ.
Hiện trạng kinh tế-xã hội của các thành viên NATO ở châu Âu ba năm qua (nghĩa là kể từ khi xung đột quân sự Nga - Ukraine bùng phát) khiến cho đòi hỏi tăng ngân sách quốc phòng lên 5% GDP rõ ràng là phi thực tế. Ngay cả mức 2%, không ít thành viên NATO đến lúc này cũng vẫn đang chật vật tìm cách đáp ứng, bởi nó lấy đi quá nhiều nguồn lực để phục vụ các mục tiêu phát triển.
Song, với giới quan sát quốc tế, đặc biệt là sau khi đã chứng kiến những gì Washington thể hiện trong những cuộc đàm phán về thuế quan gần đây, việc đưa ra các đòi hỏi vượt quá giới hạn dường như chỉ là một chiến lược tạo sức ép mà ông Donald Trump ưa thích, nhằm giành ưu thế.
Chính vì vậy, Hội nghị cấp cao NATO cuối tháng này có thể sẽ diễn ra với những cuộc tranh luận gay gắt, nhưng cũng có khả năng, chúng đã nằm trong tính toán của Nhà trắng, như một phép thử. Một phép thử nghiệt ngã, về sự nghiêm túc thực hiện các cam kết chung, trong bối cảnh thế giới đang dần định hình một trật tự đa cực mới…
