GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt hơn 4.700 USD, tiệm cận ngưỡng thu nhập trung bình cao. Việt Nam đã trở thành hình mẫu về hàn gắn, vươn lên sau chiến tranh, là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.
Có thể nói, những thành công ấy khởi nguồn từ hành trình không nghỉ "cởi trói" tư duy. Nguyên Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) Võ Hồng Phúc, nhớ lại: Không khí Đổi mới thật sôi nổi vào năm 1986. Trước đó, nền kinh tế Việt Nam hoạt động theo mô hình tập trung, bao cấp với toàn bộ định hướng phát triển đều thông qua công tác kế hoạch.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng, nhằm mở cửa nền kinh tế, chúng ta đã bắt tay vào xây dựng kế hoạch cụ thể về phát triển kinh tế-xã hội năm 1986-2000, đưa ra định hướng phát triển mới cho đất nước bằng các quyết sách lớn về hoàn thiện xây dựng hệ thống pháp luật, xây dựng một cơ chế chính sách nhằm thu hút nguồn lực cho phát triển kinh tế.
Đáng nói là Luật Đầu tư nước ngoài, một lĩnh vực hoàn toàn mới với nền kinh tế lúc đó, cũng bắt đầu được soạn thảo, chính thức ban hành năm 1987, mặc dù Việt Nam khi đó còn bị cấm vận. Đạo luật này đã mở đường cho một loạt các công ty phương Tây và châu Á tiên phong tìm hiểu thị trường Việt Nam. Một số công ty của Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Kông (Trung Quốc) đã thận trọng triển khai các dự án đầu tư nhỏ ban đầu, đặt nền móng cho sự phát triển sau này. Luật Công ty năm 1990 tiếp tục được ban hành nhằm huy động nguồn lực trong nước, khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, tạo động lực mạnh mẽ cho khu vực tư nhân phát triển, trở thành một lực lượng kinh tế quan trọng của đất nước.
Quãng gần 10 năm sau đó (1991-2000) là thời kỳ khó khăn gay gắt. Hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu và Liên Xô sụp đổ, Việt Nam mất đi chỗ dựa quan trọng về nguồn lực viện trợ.
“Cái khó ló cái khôn”, tình thế ngặt nghèo buộc chúng ta phải táo bạo hơn, đổi mới quyết liệt hơn. Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Phan Văn Khải, được giao nhiệm vụ xây dựng một chiến lược phát triển kinh tế hoàn toàn mới. Cũng trong thời kỳ này, Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ quốc tế (CG) đầu tiên cho Việt Nam được tổ chức thành công tại Paris vào cuối năm 1993, với sự tham gia của đại diện từ 20 quốc gia và 16 tổ chức quốc tế. Tại hội nghị này, các nhà tài trợ đã cam kết tài trợ 1,8 tỷ USD, tương đương 14% GDP của Việt Nam lúc bấy giờ; mở ra một thời kỳ mới: Việt Nam thu hút mạnh mẽ đầu tư nước ngoài bằng cả đầu tư tư nhân lẫn nguồn hỗ trợ từ chính phủ các nước phương Tây.
Trong nước, Luật Doanh nghiệp 2000 ra đời, tạo nên bước ngoặt pháp lý và thể chế, xóa bỏ cơ chế “xin-cho” trong thành lập doanh nghiệp; đơn giản hóa thủ tục, mở rộng quyền tự do kinh doanh. Chính vì thế, nhiều chuyên gia kinh tế gọi đây là đạo luật giải phóng sức sản xuất, từ đó tạo nên làn sóng thành lập doanh nghiệp tư nhân, góp phần hình thành khu vực kinh tế năng động nhất hiện nay.
Trước những thách thức hiện nay như chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động còn thấp; khoảng cách phát triển, bất bình đẳng vùng miền; biến động quốc tế phức tạp khi chủ nghĩa bảo hộ kinh tế gia tăng, cạnh tranh địa chính trị, địa kinh tế gay gắt, yêu cầu nâng cao năng lực tự chủ, sức chống chịu của nền kinh tế, Đảng ta đã khởi động công cuộc đổi mới 2.0 (phiên bản 2, phiên bản nâng cao). Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh đòi hỏi này trong bài phát biểu chuyên đề “Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” ngày 25/11/2024 tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Tổng Bí thư khẳng định, yêu cầu đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực lãnh đạo “đã trở thành vấn đề cấp thiết, vấn đề sống còn”. Từ đó, hàng loạt quyết sách mạnh mẽ được ban hành như cuộc cách mạng về thể chế, tinh giản bộ máy, sáp nhập địa phương, cùng việc ban hành “bộ tứ trụ cột” nghị quyết hướng tới bước chuyển mình sâu rộng, vươn lên mạnh mẽ của Việt Nam.
Nghị quyết số 57/NQ-TW năm 2024 về đột phá khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59/NQ-TW năm 2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66/NQ-TW năm 2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68/NQ-TW năm 2025 về phát triển kinh tế tư nhân đã xác lập những dấu ấn quan trọng tiếp nối hành trình Đổi mới. Đây không chỉ là các khung khổ pháp lý, mà còn là lộ trình cụ thể để Việt Nam "cất cánh".
Nhiều kỳ họp gần đây, Quốc hội liên tục ghi những kỷ lục lập pháp. Tại kỳ họp thứ 10 tới đây, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua tới 48 luật và nghị quyết. Nhưng quan trọng hơn là quá trình thực thi pháp luật. Nhiều doanh nghiệp vẫn phàn nàn thủ tục rườm rà, bị yêu cầu hồ sơ không cần thiết, mất thời gian và cơ hội. Tham nhũng vặt và chi phí không chính thức vẫn còn phổ biến. Tâm lý e ngại trách nhiệm khiến không ít cán bộ “đùn đẩy”, kéo dài thời gian phê duyệt…
Nhìn lại quá khứ để hướng tới tương lai, những dấu son đậm nét ấy sẽ luôn nhắc nhở chúng ta: Hướng đến tương lai dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, không có con đường nào khác ngoài con đường tìm tòi, đổi mới không ngừng. Để hôm nay là phiên bản tốt hơn hôm qua, và ngày mai sẽ tốt hơn hôm nay…■
