Gói kích thích kinh tế đầu tiên dưới thời nữ Thủ tướng Takaichi, người mới nhậm chức cách đây một tháng, đón nhận những đánh giá trái chiều, cả tích cực lẫn quan ngại. Nếu tính cả phần chi tiêu của địa phương và khu vực tư nhân thì quy mô gói kích thích lên tới 42.800 tỷ yen, cao hơn cả mức 39.000 tỷ yen của năm 2024.
Một trong những mũi nhọn của gói kích thích là đầu tư tiềm lực tài chính vào các lĩnh vực chiến lược như đóng tàu và trí tuệ nhân tạo (AI), với kỳ vọng sẽ giúp đất nước Mặt trời mọc duy trì đà tăng trưởng dài hạn.
Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng mặt trái của gói kích thích là đã vô hình trung làm đồng yen mất giá. Việc đồng yen suy yếu khiến giới đầu tư ồ ạt bán đồng nội tệ Nhật Bản và trái phiếu chính phủ. Khía cạnh này cũng phản ánh sự quan ngại của thị trường về triển vọng tài khóa không mấy tươi sáng của Nhật Bản.
Nhiều chuyên gia nhận xét rằng, gói kích thích kinh tế là tích cực và thể hiện nỗ lực của chính phủ vì người dân và mục tiêu tăng trưởng kinh tế, nhưng chưa đúng thời điểm do nợ công Nhật Bản đang ở mức cao gấp đôi GDP.
Đồng yen Nhật Bản dạo gần đây luôn trong tình trạng lao dốc, do các nhà đầu tư lo ngại khả năng nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử đất nước Mặt trời mọc sẽ tăng phát hành trái phiếu để bù đắp thâm hụt ngân sách, thúc đẩy tăng trưởng.
Sự quan ngại của họ không phải là không có cơ sở khi tình hình tài khóa của Nhật Bản đang ở mức yếu nhất trong Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7). Việc đồng yen yếu khiến giá nhập khẩu hàng hóa tăng mạnh, tác động tiêu cực đến “ví tiền” của các gia đình, cũng như quốc gia phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu năng lượng và thực phẩm như Nhật Bản.
Tại phiên điều trần trước Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) Kazuo Ueda thẳng thắn thừa nhận đà giảm giá của đồng yen đang ảnh hưởng tiêu cực tới giá tiêu dùng, tác động mạnh đến chi tiêu sinh hoạt của các gia đình.
Tuy nhiên ở khía cạnh tích cực, đồng yen yếu lại mang đến lợi nhuận lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, vốn cũng là một động lực tăng trưởng quan trọng của đất nước Mặt trời mọc.
Trong bối cảnh tình hình tài chính có nhiều diễn biến khó lường, Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Satsuki Katayama đã phải lên tiếng cảnh báo về đà lao dốc của đồng yen. Bà Katayama trấn an các nhà đầu tư và doanh nghiệp rằng, chính phủ sẽ ngay lập tức can thiệp thị trường tiền tệ để bảo đảm sự ổn định trong trường hợp cần thiết.
Nữ Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản bày tỏ sự đồng cảm với doanh nghiệp và người dân về tình trạng đồng yen đang ở mức đáy so với USD, nhưng nhấn mạnh rằng họ không cần quá lo lắng, bởi Chính phủ Nhật Bản từng can thiệp thành công thị trường ngoại hối lần gần nhất hồi tháng 7 năm ngoái.
Dư luận đất nước Mặt trời mọc đang đồn đoán khả năng BOJ sẽ sớm quyết định nâng lãi suất nhằm làm dịu tác động tiêu cực do sự suy yếu của đồng yen. Từ góc nhìn của người dân Nhật Bản, gói kích thích kinh tế của chính phủ có nhiều điểm được đánh giá cao, như cấp tiền mặt 20.000 yen cho mỗi trẻ em, với tổng số tiền 400 tỷ yen; phát phiếu mua gạo (do giá gạo đang ở mức đỉnh) hoặc phiếu quà tặng trị giá 3.000 yen cho mỗi người dân; giảm bớt tác động của việc bãi bỏ thuế xăng tạm thời và tăng ngưỡng thu nhập không chịu thuế nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình.
Thông qua gói kích thích kinh tế, Chính phủ Nhật Bản dành 500 tỷ yen trợ cấp hóa đơn điện và gas trong ba tháng đầu năm 2026 để giúp giảm trung bình khoảng 7.000 yen chi phí năng lượng cho mỗi gia đình. Gói kích thích cũng hỗ trợ các địa phương 2.000 tỷ yen để triển khai các biện pháp kéo giảm giá lương thực vốn đang ở mức cao.
Để có đủ nguồn lực cho gói kích thích kinh tế, chính quyền đất nước Mặt trời mọc dự kiến đề xuất ngân sách bổ sung 17.700 tỷ yen cho tài khóa hiện tại và cố gắng thúc đẩy thông qua trước khi kỳ họp Quốc hội hiện nay kết thúc vào tháng 12 tới.
Con số này vượt mức 13.900 tỷ yen trong ngân sách bổ sung năm 2024 dưới thời cựu Thủ tướng Shigeru Ishiba, phản ánh lập trường chi tiêu mạnh mẽ của nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn còn hoài nghi về hiệu quả của gói kích thích kinh tế, cảnh báo việc kích cầu mua sắm trong thời buổi lạm phát có thể gây ra hiệu ứng ngược, khiến giá tiêu dùng không những không giảm mà còn tăng phi mã.
