Trước thềm ASEAN bước vào giai đoạn phát triển mới, với tầm nhìn mới, các nhà lãnh đạo cùng bàn thảo các quyết sách chiến lược nhằm “mở khóa” tiềm năng, mở rộng không gian phát triển và hướng hợp tác mới cho ASEAN.
Năm 2025 có ý nghĩa quan trọng đặc biệt với ASEAN, đánh dấu thời điểm Hiệp hội hoàn tất tiến trình 10 năm thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025 và bước vào giai đoạn phát triển mới, với lộ trình mới triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2045. Với chủ đề “Bao trùm và Bền vững”, ASEAN-47 là chuỗi hội nghị có quy mô lớn nhất trong năm 2025, với sự tham dự của các nhà lãnh đạo các nước ASEAN, Timor-Leste và các đối tác, cùng Tổng Thư ký LHQ và lãnh đạo nhiều tổ chức quốc tế và khu vực.
ASEAN-47 diễn ra trong bối cảnh quốc tế tiếp tục chứng kiến nhiều biến động nhanh chóng và phức tạp; cạnh tranh chiến lược gay gắt, xung đột leo thang ở nhiều nơi; kinh tế toàn cầu tiềm ẩn rủi ro; thách thức an ninh phi truyền thống gia tăng; các thể chế đa phương đối mặt suy giảm niềm tin và sức ép cải tổ. Trong bối cảnh đó, ASEAN nổi lên là điểm sáng hợp tác đa phương, giữ vững đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm, hợp tác thực chất, quan hệ đối tác rộng mở, đặc biệt Hiệp hội chủ động định hướng tương lai khu vực với văn kiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2045. Các cơ chế của ASEAN được các đối tác ủng hộ và tham gia cho thấy ASEAN tiếp tục phát huy năng lực quy tụ và vai trò trung tâm, khẳng định được uy tín trong việc thích ứng linh hoạt và duy trì cân bằng trong quan hệ đối tác.
Tuy nhiên, ASEAN cũng đứng trước nhiều thách thức cả bên trong và từ bên ngoài. Trong đó, đoàn kết ASEAN chịu sức ép từ cạnh tranh chiến lược nước lớn; những diễn biến phức tạp tại một số nước tiềm ẩn rủi ro cho an ninh và phát triển ở khu vực, đòi hỏi ASEAN phải kiên định phát huy nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử, nâng cao năng lực cảnh báo và ngăn ngừa xung đột. Trong khi đó, việc điều chỉnh chính sách của một số nước theo hướng đa dạng hóa quan hệ đối ngoại phần nào tác động đến cách tiếp cận cân bằng của ASEAN.
Trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2025, với chủ đề xuyên suốt là “Bao trùm và Bền vững”, Malaysia kiên định thúc đẩy các mục tiêu cốt lõi của ASEAN, cùng các thành viên đưa ASEAN đạt được những thành tựu lớn về hợp tác. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim khẳng định cam kết của Hiệp hội củng cố tầm nhìn thống nhất, hòa bình và thịnh vượng của khối, đồng thời tăng cường vai trò của ASEAN như một động lực cho sự ổn định và tăng trưởng trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển đổi.
Theo ông Collins Chong Yew Keat, chuyên gia về an ninh và chiến lược thuộc Đại học Malaya (Malaysia), ASEAN đã thành công và tiếp tục duy trì vai trò trung tâm và nguyên tắc không liên kết, tăng cường sự gắn kết nội bộ và mở rộng quan hệ đối tác kinh tế với các khu vực khác. Hiệp hội cũng chủ động định vị ASEAN, để tận dụng các cơ hội kinh tế mới, duy trì vai trò là nhân tố cân bằng quyền lực trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu biến động.
ASEAN-47 là sự kiện quan trọng, thể hiện cam kết của khu vực trong việc củng cố gắn kết và khả năng phục hồi khi các quốc gia thành viên cùng nhau hướng tới Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2045. Diễn ra vào đúng thời điểm ASEAN chuẩn bị bước sang giai đoạn phát triển mới, với tầm nhìn mới, các Hội nghị lần này sẽ là dịp để các nước trao đổi về chiến lược hợp tác, củng cố môi trường hòa bình và ổn định, tạo thuận lợi cho phát triển, đồng thời thúc đẩy liên kết khu vực thực chất và hiệu quả hơn, khai phá tiềm năng, mở rộng không gian và định hướng hợp tác cho ASEAN. Hội nghị tập trung vào các chủ đề then chốt là tính gắn kết, bao trùm và khả năng phục hồi của khu vực.
Theo Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang, ASEAN-47 sẽ “mở khóa” tiềm năng phát triển của ASEAN, cụ thể hóa các mục tiêu đề ra trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2045, biến cam kết thành hành động và kết quả thông qua các chương trình hợp tác hiệu quả, thiết thực, lấy người dân, doanh nghiệp và địa phương làm trung tâm. Hội nghị cũng mở ra các hướng đi hợp tác mới giữa ASEAN và các đối tác, vượt ra ngoài các lĩnh vực truyền thống như thương mại và đầu tư, vươn tới các lĩnh vực chiến lược như đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển bền vững... Các văn kiện hợp tác quan trọng được thông qua trong dịp đặt nền tảng cho hợp tác thực chất, hiệu quả và cùng có lợi, vì mục tiêu hòa bình, ổn định, phát triển bền vững và bao trùm.
Chuyên gia Collins Chong Yew Keat cũng nhận định, ASEAN-47 truyền đi thông điệp rằng ASEAN là một “thế lực đang lên ở cấp khu vực”, thu hút sự chú ý và tôn trọng từ các cường quốc. Nỗ lực mở rộng quyền tự chủ và độc lập về kinh tế và quốc phòng, ASEAN đang đóng vai trò then chốt như một bên cân bằng quyền lực và là nền tảng cho đối thoại, nơi các cường quốc có thể đến và cùng nhau giải quyết xung đột thông qua ngoại giao.
