Khám phá báo chí Việt Nam trước năm 1945

Nhân kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2024), người xem có thể tìm hiểu về những ấn phẩm báo chí đầu tiên ở Việt Nam qua triển lãm 3D “Báo chí Việt Nam trước năm 1945” do Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I thực hiện.
Hình ảnh triển lãm 3D "Báo chí Việt Nam trước năm 1945".
Hình ảnh triển lãm 3D "Báo chí Việt Nam trước năm 1945".

Với hơn 100 tài liệu, hình ảnh, đầu báo lựa chọn từ các khối tài liệu đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I cũng như sưu tầm từ các thư viện, bảo tàng, nhà sưu tầm, cơ sở nghiên cứu trong và ngoài nước, Triển lãm đưa người xem nhìn lại một số mốc thời gian quan trọng trong lịch sử báo chí Việt Nam trước năm 1945, và thông qua các tài liệu, hình ảnh để phác họa một vài khía cạnh cạnh gắn liền với nghề báo như nhà in, giấy in, phân phối và quảng cáo trên báo chí đương thời…

Ngoài ra, Triển lãm “Báo chí ở Việt Nam trước năm 1945” cũng giới thiệu những tài liệu tiêu biểu về những chủ trương, chính sách tiêu biểu về báo chí và hoạt động báo chí thời thuộc địa.

Báo chí du nhập vào Việt Nam cùng với quá trình khai thác và xâm chiếm thuộc địa của thực dân Pháp. Phát hành đầu tiên ở Nam Kỳ vào những năm 1860, sau đó báo chí đã nhanh chóng phát triển ở Bắc Kỳ, và Trung Kỳ.

Với hàng trăm tờ báo bằng tiếng Pháp, chữ Hán và chữ Quốc ngữ ra đời trước năm 1945, báo chí xuất hiện kéo theo sự phát triển của nhiều ngành nghề gắn liền với lĩnh vực này như sản xuất giấy, in ấn, phát hành, phân phối báo chí và quảng cáo.

Một tuyên ngôn về báo chí trên tờ Báo Sài Gòn, năm 1940.

Một tuyên ngôn về báo chí trên tờ Báo Sài Gòn, năm 1940.

Chính quyền Pháp sử dụng báo chí phục vụ mục đích cai trị và khai thác thuộc địa, đồng thời áp đặt nhiều biện pháp nhằm hạn chế quyền tự do ngôn luận của nhân dân ta. Ngược lại, các cá nhân, tổ chức yêu nước của Việt Nam cũng tích cực biến báo chí thành công cụ đấu tranh để bênh vực và đòi quyền lợi cho dân tộc, cho đồng bào.

Triển lãm gồm 2 phần: “Những cột mốc làng báo” và “Ấn loát và lưu hành”.

Ở phần “Những cột mốc làng báo”, các cột mốc lịch sử báo chí được chia thành 5 giai đoạn. Giai đoạn trước năm 1881, báo chí được người Pháp phát hành ngay sau khi chiếm được Nam Kỳ, như một công cụ tuyên truyền cho chính quyền thuộc địa. Ban đầu chủ yếu là báo tiếng Pháp, xuất bản ở Nam Kỳ, do người Pháp chủ trương, tuyên truyền về các quy định của chính quyền thuộc địa. Sau đó, người Việt mới tham gia vào quá trình làm báo, dẫn đến sự ra đời của tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên là Gia Định báo.

Giai đoạn 1881-1897 là những quy định đầu tiên về tự do báo chí, do Thống đốc Nam Kỳ ban hành, cho phép báo chí tự do phát hành mà không cần đăng ký trước.

Giai đoạn 1898-1926 ghi dấu ấn sự phát triển mạnh mẽ của báo chí và những quy định chặt chẽ hơn của chính quyền Pháp đối với báo chí, hạn chế quyền tự do ngôn luận và đàn áp các phong trào đấu tranh ở Việt Nam, các lực lượng tiến bộ cũng tận dụng báo chí như một công cụ đấu tranh cho quyền lợi của dân tộc.

Giai đoạn 1927-1935 khi báo chí đã phát triển mạnh mẽ, chính quyền thuộc địa ban hành các quy định, sắc lệnh về báo chí riêng cho Bắc Kỳ, Nam Kỳ và Trung Kỳ nhằm siết chặt việc kiểm duyệt. Giai đoạn này cũng ghi dấu những đầu báo lên tiếng phản đối chính quyền thuộc địa, và những tờ báo bí mật đấu tranh trong tù ngục thực dân…

Giai đoạn 1936-1945 đánh dấu sự bùng nổ của phong trào đấu tranh đòi tự do báo chí của các dân tộc thuộc địa, cùng sự phát triển mạnh mẽ của báo chí Cách mạng, góp phần vào thắng lợi của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Chú bé bán báo rong.

Chú bé bán báo rong.

Ở triển lãm, người xem có thể khám phá rất nhiều điều thú vị khác về lịch sử báo chí nước ngoài, chung quanh những mốc lịch sử kể trên. Như hình ảnh chú bé bán báo rong trên đường phố được vẽ lại trên tờ Hà Thành ngọ báo, ngày 19/5/1936.

Xem triển lãm, có thể thấy một số báo, tạp chí đầu tiên ở Việt Nam, như tờ tạp chí tiếng Pháp “Du khảo” với số 1 phát hành tháng 12/1879, Công báo Nam Kỳ ngày 1/9/1887, Tập san Phòng Canh nông Nam Kỳ các năm 1897,1898, tập san Tin tức Sài Gòn năm 1865, tờ Gia Định báo – tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam của học giả Trương Vĩnh Ký.

Người xem cũng có thể tìm hiểu về những tờ báo đầu tiên ở Bắc Kỳ, như tờ Đại Việt Tân Báo ra đời năm 1905, theo một thỏa thuận ký ngày 20/2 cùng năm giữa ông Ernest Babut và Thống sứ Bắc Kỳ. Chủ bút đầu tiên của Đại Việt Tân Báo là ông Đào Nguyên Phổ, kế nhiệm ông là Phan Chu Trinh.

Tờ Đại Việt Tân báo và người sáng lập Ernest Babut. (Ảnh: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I)

Tờ Đại Việt Tân báo và người sáng lập Ernest Babut. (Ảnh: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I)

Người xem cũng có thể tìm hiểu về Luật tự do báo chí do Thống đốc Nam Kỳ ban hành ngày 12/9/1881, theo đó quy định tất cả các loại báo được phát hành không cần đăng ký trước và không cần ký quỹ tiền… Tuy nhiên, sau đó sự phát triển của báo chí dần vượt ra ngoài tầm kiểm soát của chính quyền Pháp, dẫn tới những quy định kiểm soát chặt chẽ hơn ở những giai đoạn sau.

Triển lãm là dịp để công chúng có dịp tiếp cận những tài liệu tiêu biểu về chủ trương của chính quyền đương thời, báo chí và hoạt động báo chí thời kỳ thuộc địa.

Có thể bạn quan tâm

Một chương trình biểu diễn nghệ thuật quy mô tại Sa Pa. (Ảnh LỮ MAI)

Điểm đến vùng cao và nghệ thuật thực cảnh

Sa Pa (Lào Cai) vừa biểu diễn thành công hai chương trình nghệ thuật thực cảnh quy mô lớn với sự tham gia của đông đảo nhân dân các dân tộc cùng diễn viên chuyên nghiệp, bồi đắp thêm hệ sinh thái du lịch văn hóa cộng đồng ở vùng cao.

Các bạn trẻ hào hứng xem phim "Tổ quốc trong tim: The concert film"

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần yêu nước trong các thế hệ

Tổ quốc trong tim: The Concert Film" đã chính thức phát hành rộng rãi, tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với công chúng. Tác phẩm điện ảnh âm nhạc này chinh phục khán giả không chỉ bằng chất lượng nghệ thuật, mà còn bằng khả năng truyền tải cảm xúc thiêng liêng về Tổ quốc, khơi dậy sâu sắc niềm tự hào và tình yêu đất nước.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Bìa tác phẩm "Huyền thoại thổ thần".

"Huyền thoại thổ thần" - dấu ấn mới của văn học fantasy Việt Nam

Công ty Cổ phần Sách điện tử Waka phối hợp Appota vừa giới thiệu tới bạn đọc tiểu thuyết "Huyền thoại thổ thần" của tác giả Nguyễn Thái Duy. Đây là một trong những dự án fantasy hiếm hoi của văn học Việt được xây dựng như một "vũ trụ" độc lập, kết hợp thần thoại, thổ dân và công nghệ ở quy mô lớn.

Tọa đàm góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, củng cố quan hệ hợp tác Việt-Pháp, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thúc đẩy hợp tác và đầu tư điện ảnh Việt Nam-Pháp

Tại tọa đàm “Điện ảnh Việt Nam và Pháp: Tiềm năng và cơ hội hợp tác” ở Paris ngày 4/12, các nhà quản lý điện ảnh cũng như nhà sản xuất và nghệ sĩ hai nước đã trao đổi về chiến lược phát triển và hội nhập quốc tế của điện ảnh Việt Nam trong bối cảnh mới và triển vọng hợp tác để phục vụ công chúng, đi tranh giải quốc tế.

Các đại biểu tham quan triển lãm.

Kỷ niệm 65 năm ngoại giao Việt Nam-Cuba: Khai mạc triển lãm “Nghĩa tình thủy chung”

Triển lãm “Nghĩa tình thủy chung” kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba là sự kiện ý nghĩa, là lời tri ân sâu sắc dành cho mối quan hệ lịch sử giữa hai dân tộc, mối quan hệ đã được hun đúc qua nhiều thế hệ và luôn được gìn giữ như một báu vật vô giá, trở thành tấm gương sáng cho tình đoàn kết quốc tế.

Cảnh trong phim "Nhà hai chủ". (Ảnh: Galaxy Studio)

Phim “Nhà hai chủ” dự kiến ra rạp ngày 26/12

“Nhà hai chủ” là bộ phim do bộ đôi đạo diễn Trần Duy Linh và Phạm Trung Hiếu thực hiện, dựa trên quan niệm dân gian về xây nhà, đã chính thức ra mắt trailer và dự kiến ra rạp vào ngày 26/12 tới.

Tượng voi đá được phụng thờ trong Đền A Sào.

Theo dấu voi chiến về “Đệ nhị sinh từ A Sào”

Lưu giữ dấu tích về thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia Đình, Đền, Bến Tượng A Sào còn gắn với câu chuyện cảm động về chú voi chiến trung nghĩa và câu ca truyền tụng “Đệ nhất sinh từ Kiếp Bạc-Đệ nhị sinh từ A Sào”.

Rie Qudan ký tặng sách cho độc giả Hà Nội.

Tác giả Nhật Bản Rie Qudan: AI và hành trình sáng tác văn học

Rie Qudan là một trong những tác giả trẻ của Nhật Bản sử dụng AI trong công việc sáng tác của mình. Với cô, AI có nhiều tác dụng hữu ích trong nhiều công đoạn của người viết văn, nhưng không thể nào thay thế được khát vọng viết, cảm xúc và những rung động từ trái tim con người.

Hà Trịnh tổ chức liveshow cá nhân vào ngày 15/12.

Hà Trịnh và liveshow đầu tiên trong sự nghiệp

Hà Trịnh từng gây ấn tượng với MV "Tình ca" và album "Nghìn trùng xa cách" gồm 9 sáng tác của Phạm Duy với phần phối của Nguyễn Hữu Vượng. Tuy nhiên phải đến thời điểm này cô mới có điều kiện tổ chức đêm nhạc riêng cùng ban nhạc Màu Nước.