Đầu xuân chơi hội bài chòi

Nghệ thuật bài chòi Trung Bộ Việt Nam vinh dự đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ở Quảng Bình, bài chòi là hội vui trong mỗi dịp Tết đến, xuân về mang đậm nét văn hóa truyền thống và gắn kết tình cộng đồng, làng xã.
Học sinh Trường THPT Đào Duy Từ (Quảng Bình) tham gia hội bài chòi.
Học sinh Trường THPT Đào Duy Từ (Quảng Bình) tham gia hội bài chòi.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái, bài chòi được xem là trò chơi tổng hòa các loại hình văn hóa văn nghệ dân gian truyền thống, từ thơ, hò, vè của người hô bài (ông hiệu) cho đến cách trang trí, bày biện chòi chơi, sân chơi khéo léo, mang tính thuần Việt sâu sắc.

Nếu bài chòi ở vùng Nam Trung Bộ vốn nghiêng về sân khấu hóa và trình diễn thì bài chòi Quảng Bình hội chơi là chính, vai trò của nghệ nhân độc diễn ít được thể hiện, ngược lại người chơi chú ý hơn vào cách chơi, cách tới. Trong hội bài chòi, người chơi đều bình đẳng, không phân biệt giàu-nghèo, trên-dưới và bất cứ ai cũng có thể tham gia.

Theo nghệ nhân dân gian Phan Văn Thuận ở thành phố Đồng Hới, bài chòi ở Quảng Bình được bắt nguồn từ đánh “bài tới” bởi khi kết thúc ván, người chơi hô “tới”. Hội bài chòi được dựng 11 chòi, trong đó 1 chòi ở trung tâm hay chòi “ông hiệu” và 10 chòi cho người chơi. Mỗi chòi được gắn tên theo thứ tự thập can (Giáp, Ất, Bính...).

Bộ bài tới có 30 con, chia làm 3 pho là pho Văn, pho Vạn, pho Sách; mỗi pho có 9 con bài và 1 con bài Yêu (Ông Ầm, Thái Tử, Bạch Tuyết). Mỗi quân bài được dán lên 1 chiếc thẻ tre to bản, có tay cầm.

Bắt đầu cuộc chơi, “ông hiệu” xướng một câu hò vào cuộc, rồi rút 1 quân bài, xem tên và hò lên hoặc hát 1 câu ứng với nội dung tên con bài, để người chơi đoán, tạo không khí phấn khích, hồi hộp. Chòi nào có con bài trùng tên thì gõ 3 tiếng mõ, người chạy cờ mang đến 1 lá cờ xéo mầu đỏ và thu con bài đó lại.

Cuộc chơi tiếp tục cho đến khi chòi nào có được 3 lá cờ xéo trước tiên, đánh một hồi mõ dài rồi hô “tới, tới, tới” thông báo chiến thắng và kết thúc một ván chơi trong tiếng reo hò và chiêng trống rộn ràng.

Một hội chơi có 8 ván, chòi thắng cuộc đổi 3 lá cờ xéo mầu đỏ lấy 1 lá cờ vuông mầu vàng. Chòi có 3 lá cờ vuông liên tục thì được thưởng một phần thưởng đặc biệt.

Nhiều người cao tuổi ở Quảng Bình quan niệm, dịp Tết hay những ngày đi chơi xuân, dự hội bài chòi được cho là may mắn khi “Đầu năm bói toán đâu xa/Bài chòi một hội biết là rủi may”.

Vì thế, không khí tại các hội bài chòi luôn đông vui, rộn ràng. Ông Phan Thanh Phương ở phường Nam Lý, thành phố Đồng Hới cho biết, hầu như Tết năm nào ở khu dân cư nơi gia đình sinh sống cũng tổ chức hội bài chòi để bà con có những giây phút thư giãn và tạo thêm sự gắn kết cộng đồng.

Bà con trong khu phố tự nguyện đóng góp ít kinh phí cùng với ban cán sự Tổ dân phố tổ chức hội bài chòi. Đây là nét đẹp văn hóa truyền thống mà hàng chục năm nay đã thành nền nếp của cộng đồng.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao tỉnh Quảng Bình Mai Xuân Thành cho biết: “Để bảo tồn và phát huy Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là bài chòi, hằng năm, chúng tôi mở các lớp tập huấn, truyền đạt cách thức tổ chức, điều hành hội chơi, cách thiết kế các chòi; đồng thời định kỳ tổ chức liên hoan các tổ, nhóm, câu lạc bộ bài chòi cấp tỉnh. Cùng với đó đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu sâu rộng đến các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ về những giá trị tiêu biểu của Di sản văn hóa phi vật thể bài chòi trên quê hương Quảng Bình”.

Ở các địa phương trong tỉnh, hội bài chòi được duy trì và tổ chức, thu hút đông đảo người dân ở các làng quê tham gia và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong các dịp Tết và lễ hội đầu xuân.

Với mong muốn đưa bài chòi đến gần hơn với người dân và du khách, những năm gần, hội bài chòi là hoạt động không thể thiếu trong Tuần Văn hóa-du lịch Đồng Hới dịp 30/4, 1/5 hằng năm, thu hút sự tham gia của nhiều du khách.

Nghệ nhân dân gian Phan Văn Thuận đã dày công sưu tầm, sáng tạo 180 câu hô hát bài chòi bằng những làn điệu dân ca Bình Trị Thiên và hò khoan Lệ Thủy để biểu diễn ở hội bài chòi trong Tuần văn hóa-du lịch Đồng Hới.

Gần đây ở Quảng Bình, bài chòi được đưa vào giới thiệu và thực hành trong trường trung học phổ thông tạo sự chú ý và thu hút đông đảo học sinh tham gia.

Thầy Dương Văn Trai, Hiệu trưởng Trường THPT Đào Duy Từ, thành phố Đồng Hới cho biết, các bạn trẻ khá hào hứng đón nhận và có những trải nghiệm thú vị khi ngồi trên các chòi chơi và nghe các cô giáo hô bài ở hội bài chòi. Ngoài sự cố gắng của những người tổ chức, một phần quan trọng là hội bài chòi tổ chức trong trường học đã được lược bớt ngắn gọn, dễ hiểu, dễ chơi đối với giới trẻ.

Có thể nói, bằng sự tâm huyết, đam mê của các nghệ nhân và sự giúp đỡ của nhiều tổ chức, cá nhân, Di sản nhân loại là nghệ thuật bài chòi đang được giữ gìn, lan tỏa như mạch ngầm của nghệ thuật dân gian trong cuộc sống đương đại.

Có thể bạn quan tâm

Công nhân Hợp tác xã chiếu cói Hoài Châu Bắc hoàn thiện một công đoạn làm ra chiếc chiếu thành phẩm. (Ảnh MỸ HÀ)

Làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn

Dệt chiếu cói là nghề truyền thống lâu đời ở xã Hoài Châu Bắc, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định (nay là phường Hoài Nhơn Bắc, tỉnh Gia Lai).

Nhiều du khách trẻ thích thú khi check-in tại Tháp Pô Klong Garai.

Giữ gìn Bảo vật quốc gia, góp phần thúc đẩy du lịch

Khánh Hòa là vùng đất giao thoa văn hóa với sự chung sống của 36 dân tộc anh em, trong đó nổi bật là văn hóa Chăm và Raglai, thể hiện qua hệ thống đền tháp cổ kính, các lễ hội truyền thống đặc sắc cùng phong tục tập quán giàu bản sắc.

Hòn Vọng Phu trong không gian đô thị ở Thanh Hóa.

Nỗ lực bảo tồn hòn Vọng Phu cùng cụm di tích An Hoạch

Hòn Vọng Phu trên đỉnh núi An Hoạch (núi Nhồi) ở phường Hạc Thành, tỉnh Thanh Hóa cùng những “Vọng Phu thạch” hiện hữu trên nhiều miền đất đã gắn liền với lịch sử dựng nước, giữ nước cùng đạo lý, nhận thức thẩm mỹ của dân tộc.

Bãi Làng - khu vực trung tâm Cù Lao Chàm.

Cù Lao Chàm - Viên ngọc thô đang được "mài giũa"

Mùa du lịch năm 2025, cụm đảo gần bờ của thành phố Đà Nẵng là Cù Lao Chàm đón hơn 269.000 du khách. So với năm 2024 và những năm trước đó, con số này cho thấy sự tăng trưởng và là một lời khẳng định: Những tiềm năng du lịch mạnh mẽ của “viên ngọc thô” xứ Quảng đang dần được cụ thể hóa, khai thác một cách hiệu quả và đúng hướng.

Cô gái Chăm trong Lễ hội Katê tại Khánh Hòa.

Thúc đẩy liên kết vùng du lịch trọng điểm

Những năm gần đây, hành trình du lịch nối dài giữa “biển xanh” Khánh Hòa và “đại ngàn” Đắk Lắk đã trở thành xu hướng mới. Sự dịch chuyển đó thể hiện nhu cầu khám phá nhiều hơn của du khách, đồng thời tạo cơ hội hình thành các tour, tuyến liên vùng mang dấu ấn riêng của khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Du khách trải nghiệm làm đồ gốm khi tới thăm làng Thanh Hà.

Độc đáo làng gốm hơn 500 năm tuổi

Tại lễ trao giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025 vừa qua, làng gốm Thanh Hà là đại diện của thành phố Đà Nẵng được vinh danh tại hạng mục “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất”.

Ông Lê Văn Nghĩa kiểm tra chất lượng sản phẩm rượu cần.

Bảo tồn và phát triển nghề truyền thống

Giữ được hương vị nồng say của rượu cần truyền thống sẽ mở ra cơ hội phát triển kinh tế cho bà con Cơ Tu. Đó là cách làm kinh tế hiệu quả của ông Lê Văn Nghĩa và một số hộ dân ở thôn Phú Túc, xã Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng.

Người dân và du khách nghe hát bài chòi ở Hội An.

Cân bằng giữa phát triển và gìn giữ ở Hội An

Sau khi mở rộng địa giới thành phố Đà Nẵng, Hội An (cũ) nay gồm ba phường: Hội An, Hội An Đông, Hội An Tây và một xã đảo Tân Hiệp (Cù Lao Chàm) tiếp tục giữ vai trò đặc biệt trong chiến lược phát triển du lịch-văn hóa của thành phố.

Thu gom lưới bẫy bắt chim yến trái phép. (Ảnh CTV)

Cần có giải pháp bảo vệ chim yến

Những năm gần đây, nạn săn bắt chim yến trái phép diễn ra tràn lan ở nhiều địa phương trên cả nước, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của quần thể chim yến ở nước ta.

Đảo Lý Sơn, hạt nhân du lịch biển, đảo của tỉnh Quảng Ngãi.

Tìm hướng phát triển bền vững du lịch biển, đảo Quảng Ngãi

Du lịch biển, đảo Quảng Ngãi có nhiều tiềm năng trở thành trụ cột phát triển kinh tế- xã hội quan trọng. Tỉnh cần tạo ra sức mạnh tổng hợp, cân bằng lợi ích kinh tế-xã hội và môi trường để du lịch biển, đảo Quảng Ngãi phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và khẳng định vị thế trong khu vực.

Võ cổ truyền đã và đang được triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển một cách bài bản, bền vững

Bảo tồn và lan tỏa võ cổ truyền

Võ cổ truyền Bình Định không chỉ là một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mà còn là một hệ giá trị sống động, có khả năng thích ứng và phát triển trong thời đại mới. Trong bối cảnh đất nước hội nhập sâu rộng, văn hóa truyền thống không thể chỉ lưu giữ trong bảo tàng hay lễ hội mà phải được đưa vào đời sống, đến với thế hệ trẻ.

Hội thi Ẩm thực Yến sào Khánh Hòa.

Độc đáo Lễ hội Yến sào Khánh Hòa

Không chỉ thành kính tri ân, tưởng nhớ công đức lớn lao của thủy tổ, thánh mẫu, các vị tiền bối sáng lập, phát triển ngành nghề yến sào trong suốt 700 năm qua, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa đã tạo nên một không gian văn hóa biển, đảo đa dạng và sinh động.

Bề mặt dải đá bằng phẳng, đoạn rộng nhất lên tới 50 mét.

Kỳ quan dưới đáy biển Gia Lai

Làng chài Nhơn Hải, phường Quy Nhơn Đông, tỉnh Gia Lai không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp bình yên cùng cảnh sắc biển, trời hùng vĩ, mà còn được nhiều người say đắm bởi một kỳ quan độc đáo.

Phụ nữ Pa Kô làm món Đổi A-lỗq chuẩn bị cho ngày lễ Aza.

Món ăn độc đáo của người Pa Kô

Khi còn nhỏ, tôi biết đến món Đổi A-lỗq (cơm nếp ống tre) của người Pa Kô qua những lần theo bố về thăm quê nội ở thôn A Liêng, xã Tà Rụt (Quảng Trị) bên dòng Krông Klang. Hương vị đặc trưng của món ăn này vẫn in đậm trong ký ức sau những lần tôi dự lễ hội và thưởng thức cùng mọi người.

Công đoạn khoét rỗng mõ là quan trọng nhất

Giữ tiếng mõ làng Thủy Xuân

Giữa không gian thanh vắng ở tổ 11, phường Thủy Xuân, thành phố Huế, tiếng cốc cốc khi nhỏ khi to đưa con người về chốn tĩnh tại. Ở vùng đất Cố đô, người ta vẫn còn nhớ đến làng mõ Thủy Xuân.

Nghệ thuật trang trí cây nêu của người Co ở Quảng Ngãi là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Sắc mầu văn hóa dân tộc Co

Chỉ với khoảng 34 nghìn người cư trú chủ yếu ở phía tây tỉnh Quảng Ngãi, song cộng đồng người Co có một kho tàng văn hóa dân gian đặc sắc với kiến trúc nhà ở, truyện kể dân gian, nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật diễn xướng, tri thức dân gian.

Đà Nẵng liên tiếp xúc tiến mở các đường bay thẳng từ thị trường khách du lịch Ấn Độ, các nước Trung Đông và CIS.

Mở rộng không gian đưa ngành du lịch bứt phá

Với những lợi thế sẵn có của thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam (trước đây), Đà Nẵng hiện nay thụ hưởng nhiều dư địa để đưa ngành du lịch bứt phá. Biết tận dụng tối đa cơ sở vật chất, tài nguyên du lịch, di sản văn hóa sẽ tạo động lực phát triển, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của thành phố.

Nghệ nhân Đạt Thị Nam (áo cam) truyền dạy kỹ thuật dệt hoa văn Chăm cổ cho phụ nữ Chăm.

Truyền giữ nghề dệt thổ cẩm Chăm

Nghệ nhân Đạt Thị Nam ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa mới) được cộng đồng Chăm tôn vinh là điển hình tiêu biểu trong sưu tầm, phục hồi nhiều loại hoa văn cổ và tận tâm truyền dạy nghề dệt thổ cẩm cho phụ nữ các dân tộc khu vực miền trung - Tây Nguyên.

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Từ cây thuốc trên dãy núi Ngọc Linh thuộc hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum, sau hơn 50 năm phát hiện, cây sâm Ngọc Linh nay được xem như "quốc bảo" của Việt Nam, góp phần thay đổi chất lượng cuộc sống của người dân.

Tháp Pô Klong Garai, phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận), được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt tháng 12/2016.

Khai thác giá trị văn hóa Chăm để phát triển du lịch

Tỉnh Ninh Thuận có 80 di sản được lập hồ sơ và xếp hạng, trong đó Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp; có 2 di tích được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt là tháp Hòa Lai và tháp Pô Klong Garai. Bên cạnh đó, còn có tháp Pô Rômê là di tích lịch sử, kiến trúc cấp quốc gia...

Nét hoang sơ ở mũi Vi Rồng.

Đánh thức huyền thoại hoang sơ

Bình Định có một nơi mà thiên nhiên còn nguyên vẹn với những vách đá sừng sững vươn ra biển như một con rồng khổng lồ, nơi mà mỗi con sóng vỗ vào bờ như mang theo một câu chuyện huyền thoại. Đó chính là mũi Vi Rồng, một trong những thắng cảnh ngoạn mục nhất của tỉnh.

Một cảnh thực hành nghi lễ tín ngưỡng thờ Mẫu tại phường Bắc Sơn.

Bỉm Sơn - một vùng di sản, danh thắng

Không chỉ có vị trí giao thông trọng yếu, thị xã Bỉm Sơn (Thanh Hóa) còn là vùng đất lưu dấu lịch sử và văn hóa. Thung lũng phía đông núi Dốc Xây vẫn còn in dấu con đường thiên lý năm xưa, nơi thi sĩ Hồ Xuân Hương cảm tác bài “Đèo Ba Dội” sau khi vượt ba ngọn đèo gập ghềnh.

Bà Châu Thị Đông giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật Ariya do bà sưu tầm và đóng tập làm tài liệu trình diễn và truyền dạy cho con cháu trong tộc họ văn hóa dân tộc mình.

Người “giữ lửa” dân ca Chăm

Bà Châu Thị Đông, 76 tuổi, ở làng Chăm Phú Nhuận (xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) được đồng bào nơi đây ví là “báu vật sống” trong "giữ lửa" dân ca Chăm và truyền cảm hứng nghệ thuật diễn ngâm Ariya, góp phần giữ gìn Di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Chăm.