Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai thực chất hoạt động theo hai cấp: Trực thuộc Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh, nhưng không phải là đơn vị hành chính trung gian. Vì vậy, việc giữ nguyên mô hình hiện tại chính là giữ vững tính thống nhất trong quản lý nhà nước, bảo đảm dữ liệu đất đai quốc gia được vận hành an toàn, minh bạch và phục vụ người dân hiệu quả, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ.
Ở góc nhìn tổ chức hệ thống, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản thành phố cho rằng, mô hình Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai nên được tổ chức theo hướng ngành dọc như cơ quan thuế, nghĩa là mỗi địa phương có các chi nhánh hoạt động theo khu vực, tương tự mô hình 29 chi cục thuế khu vực của Cục Thuế Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Hơn 80% xã trên cả nước chưa đạt chuẩn về hạ tầng công nghệ thông tin, thậm chí một số nơi còn chưa có điện lưới quốc gia hoặc đường truyền dữ liệu ổn định. Trong khi đó, nhân sự cấp xã thường kiêm nhiệm nhiều đầu việc, không có chuyên môn sâu về đo đạc, hồ sơ kỹ thuật và quản lý dữ liệu đất đai. Nếu tổ chức văn phòng đăng ký đất đai theo khu vực, người dân vẫn thuận tiện trong việc đi lại, đồng thời tận dụng được cơ sở vật chất, nhân lực hiện có, tránh phát sinh thêm bộ máy mới, vừa tiết kiệm vừa hiệu quả.
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuấn, nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Tài nguyên và Môi trường đồng quan điểm cho rằng, hiện nay, bộ máy cấp xã đang trong giai đoạn sắp xếp, ổn định tổ chức cho nên chưa đủ nhân lực và nghiệp vụ để đảm đương khối lượng công việc phức tạp của các Văn phòng Đăng ký đất đai. Nếu chuyển giao ngay, sẽ dễ dẫn tới tình trạng ách tắc hồ sơ nhà đất của người dân và doanh nghiệp.
Từ góc độ chuyên môn sâu về quản lý đất đai, ông Đỗ Đức Đôi, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Đăng ký và Thống kê đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) khẳng định: Mục tiêu thành lập các Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai là tách bạch giữa chức năng quản lý nhà nước và hoạt động chuyên môn nghiệp vụ. Đây là đơn vị sự nghiệp có thu, bảo đảm tính chuyên nghiệp và độc lập trong xử lý hồ sơ. Việc giao lại toàn bộ chức năng cho cấp xã trong khi cơ sở dữ liệu đất đai chưa được “làm sạch”, đồng bộ hóa sẽ tạo gánh nặng lớn, dễ phát sinh sai sót, khiếu nại và làm giảm hiệu quả quản trị đất đai.
Theo luật sư Hoàng Thị Thu, Giám đốc Công ty Luật HTVN, hiện nay hệ thống Văn phòng Đăng ký đất đai và các chi nhánh đang hoạt động ổn định, hiệu quả. Riêng tại Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2024, hệ thống này đã xử lý 489.704 hồ sơ, góp phần nộp hơn 17.000 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước. Các đơn vị này đang quản lý và lưu trữ khối lượng dữ liệu khổng lồ với hàng trăm nghìn tệp dữ liệu số hóa đang được đồng bộ, phục vụ công tác tra cứu, cập nhật, chia sẻ thông tin. Hằng năm, hệ thống cung cấp thông tin pháp lý cho hơn 113.000 lượt yêu cầu của cơ quan chức năng, góp phần bảo đảm tính khách quan, minh bạch trong hoạt động tư pháp và hành chính. Với gần 2.500 cán bộ, viên chức chuyên ngành, đội ngũ này đã được đào tạo chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về kỹ thuật số, đo đạc bản đồ, định giá và lưu trữ dữ liệu.
Bà Thu cho rằng, hồ sơ đất đai chiếm tỷ trọng lớn trong các thủ tục hành chính tại địa phương, đòi hỏi tính chính xác, liên thông dữ liệu và bảo mật cao. Nếu giao toàn bộ nhiệm vụ này cho cấp xã trong khi không có sự chuẩn bị đầy đủ về nhân lực, hạ tầng và pháp lý, nguy cơ quá tải và chậm tiến độ là khó tránh khỏi, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Do đó, việc chuyển giao thẩm quyền cần có lộ trình phù hợp, song song với việc chuẩn hóa quy trình, hoàn thiện pháp lý, tăng cường năng lực nhân sự và đầu tư hạ tầng số.
Trên cơ sở đó, Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét lùi thời gian chấm dứt hoạt động các Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai, ít nhất cho đến khi hoàn thành cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia, tức là khi quá trình số hóa dữ liệu hoàn thiện. Khi đó, việc chuyển giao nhiệm vụ cho cấp xã sẽ thuận tiện, an toàn hơn và người dân sẽ được phục vụ nhanh chóng, hiệu quả.
Viện cũng khuyến nghị, nếu thực hiện chuyển đổi ngay từ tháng 10/2025 như kế hoạch hiện nay, sẽ phát sinh nhiều khó khăn về hạ tầng kỹ thuật, dữ liệu và năng lực nhân sự. Hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai tại nhiều địa phương vẫn còn phân tán, chưa đồng bộ, trong khi nhiều cán bộ cấp xã chưa được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ đăng ký, cập nhật và chỉnh lý biến động đất đai. Sự thay đổi quá nhanh sẽ dẫn đến nguy cơ gián đoạn dịch vụ công, ảnh hưởng quyền lợi hợp pháp của người dân.
