Bảo tồn giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số

Là một người con của bản làng Pa Cô (dân tộc Tà Ôi) ở thôn A Máy, xã Lìa (Quảng Trị), ngay từ thời ấu thơ, những làn điệu dân ca, những âm thanh từ nhạc cụ truyền thống đã ăn sâu trong tâm trí già làng Hồ Văn Hảo...

Ông Hảo (phải) tích cực truyền dạy cho thế hệ trẻ cách sử dụng nhạc cụ truyền thống.
Ông Hảo (phải) tích cực truyền dạy cho thế hệ trẻ cách sử dụng nhạc cụ truyền thống.

...Những giá trị văn hóa đặc sắc ấy đã gắn bó, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của ông và gia đình, cộng đồng nơi đây. Vì thế, bằng cách làm thiết thực của mình, ông quyết tâm góp sức cùng đồng bào giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá đặc trưng của dân tộc.

Vì yêu thích dân ca và nhạc cụ truyền thống, khi mới lên 5-7 tuổi, Hảo thường ngồi nghe, quan sát những nghệ nhân ở thôn biểu diễn văn hóa văn nghệ hằng ngày và trong các dịp lễ, Tết. Rồi Hảo tự mày mò tập luyện, nhờ những người hát dân ca hay và chơi nhạc cụ giỏi hướng dẫn, truyền đạt kinh nghiệm.

Để có cơ hội giao lưu học hỏi nâng cao hiểu biết cũng như kỹ năng sử dụng, biểu diễn nhạc cụ và làn điệu dân ca truyền thống, Hảo tích cực tham gia tất cả các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các lễ cúng, lễ hội ở bản làng như: Giao lưu sau giờ lên rẫy hoặc giao lưu ở hội sim; tham gia lễ hội Aza (mừng lúa mới), lễ hội Arieuping (dời mã), đám cưới, đám ma… các hoạt động văn hóa mang tính chất truyền thống này đều phải sử dụng cồng, chiêng, trống, khèn bè, đàn ta lư… và hát các làn điệu dân ca như cà lơi, cha chấp, adền, xiêng, tăng i...

Bằng cách vừa học vừa tự rèn luyện, Hảo dần am hiểu sâu và thành thạo về kỹ năng biểu diễn. Khi đã giỏi hát dân ca, giỏi chơi nhạc cụ, Hảo học thêm kỹ năng chế tác nhạc cụ. Hiện nay, ông có thể chế tác một số loại nhạc cụ cơ bản như trống, đàn ta lư. Ngoài ra, ông còn tìm hiểu và nắm giữ đầy đủ các nghi lễ chính trong các lễ hội lớn của người Pa Cô, đặc biệt là lễ hội Arieuping và lễ hội Aza.

Trong điều kiện cuộc sống hiện đại và du nhập văn hóa nhiều vùng miền như hiện nay, những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Pa Cô dần bị mai một. Thế hệ trẻ ít mặn mà hát dân ca, chơi nhạc cụ truyền thống và việc trao truyền cũng rất hạn chế. Không gian lễ hội dần ít đi, các nghệ nhân nắm giữ và có khả năng trao truyền di sản văn hóa phi vật thể ngày càng già yếu và ít dần. Điều đó khiến già làng Hảo trăn trở.

Vì thế, ông luôn tìm mọi cách để duy trì và phát huy những nét đẹp văn hóa đó. Ông dành dụm kinh phí để đặt mua nhạc cụ từ các nghệ nhân lớn tuổi trong vùng, cất giữ cẩn thận và sử dụng thường xuyên; kết nối với những người có cùng đam mê văn hóa truyền thống trong vùng. Năm nay, đã ngoài 70, công việc nương rẫy bộn bề nhưng ông vẫn luôn giữ thói quen hát dân ca và chơi các nhạc cụ truyền thống cho con cháu nghe mỗi tối.

Thời gian nông nhàn, ông tổ chức giao lưu tại nhà cùng với các thành viên có cùng đam mê văn hóa truyền thống tại thôn. Với vốn am hiểu sâu, kỹ năng thành thạo và có khả năng trao truyền di sản văn hóa phi vật thể, ông thường xuyên được mời tham gia các hoạt động văn hóa trong và ngoài tỉnh; tham gia truyền dạy tại các lớp tập huấn kỹ năng biểu diễn nhạc cụ, hát dân ca; phục dựng lễ hội do các cấp tổ chức. Hiện ông là một trong những thành viên nòng cốt của Câu lạc bộ Văn nghệ truyền thống và Câu lạc bộ Cồng chiêng của xã Lìa. Ông sẵn sàng chỉ dạy cho con cháu và các thành viên trong câu lạc bộ về nhạc cụ, dân ca cũng như các bài cúng cơ bản của các lễ hội ở địa phương.

Anh Hồ Văn Hun, một giáo viên trẻ ở thôn A Máy sau thời gian được ông Hảo chỉ dạy nay đã chơi thành thạo đàn ta lư và đang học tiếp kỹ năng thực hành khèn bè. Kiến thức từ già làng Hảo đã bổ trợ cho anh rất nhiều trong quá trình giảng dạy cho học sinh về văn hóa truyền thống dân tộc. Anh Hun cho biết: “Tôi thấy học biểu diễn hát dân ca và nhạc cụ Pa Cô không đơn giản. Già làng Hồ Văn Hảo đã dạy cho tôi biết yêu thích, biết đam mê, từ đó có thể tiếp thu hiệu quả hơn. Tôi hy vọng các bạn trẻ sẽ dần được lan tỏa niềm yêu thích và sự đam mê đó, chung sức bảo tồn bản sắc văn hóa của dân tộc mình”.

Với vai trò là già làng, trưởng ban mặt trận khu dân cư hơn 30 năm nay, ông Hảo tích cực tuyên truyền, vận động con cháu cũng như người dân trong cộng đồng biết giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình, góp phần xây dựng nông thôn mới ở vùng khó. “Tôi rất tự hào về vốn văn hóa truyền thống đặc sắc của người Pa Cô. Hiện nay, trước nguy cơ văn hóa truyền thống bị mai một, tôi mong muốn Nhà nước có các chính sách phù hợp để thế hệ như chúng tôi có cơ hội truyền dạy một cách bài bản, góp phần giữ gìn và bảo tồn văn hóa Pa Cô”, ông Hảo nói.

Có thể bạn quan tâm

Công nhân Hợp tác xã chiếu cói Hoài Châu Bắc hoàn thiện một công đoạn làm ra chiếc chiếu thành phẩm. (Ảnh MỸ HÀ)

Làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn

Dệt chiếu cói là nghề truyền thống lâu đời ở xã Hoài Châu Bắc, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định (nay là phường Hoài Nhơn Bắc, tỉnh Gia Lai).

Nhiều du khách trẻ thích thú khi check-in tại Tháp Pô Klong Garai.

Giữ gìn Bảo vật quốc gia, góp phần thúc đẩy du lịch

Khánh Hòa là vùng đất giao thoa văn hóa với sự chung sống của 36 dân tộc anh em, trong đó nổi bật là văn hóa Chăm và Raglai, thể hiện qua hệ thống đền tháp cổ kính, các lễ hội truyền thống đặc sắc cùng phong tục tập quán giàu bản sắc.

Hòn Vọng Phu trong không gian đô thị ở Thanh Hóa.

Nỗ lực bảo tồn hòn Vọng Phu cùng cụm di tích An Hoạch

Hòn Vọng Phu trên đỉnh núi An Hoạch (núi Nhồi) ở phường Hạc Thành, tỉnh Thanh Hóa cùng những “Vọng Phu thạch” hiện hữu trên nhiều miền đất đã gắn liền với lịch sử dựng nước, giữ nước cùng đạo lý, nhận thức thẩm mỹ của dân tộc.

Bãi Làng - khu vực trung tâm Cù Lao Chàm.

Cù Lao Chàm - Viên ngọc thô đang được "mài giũa"

Mùa du lịch năm 2025, cụm đảo gần bờ của thành phố Đà Nẵng là Cù Lao Chàm đón hơn 269.000 du khách. So với năm 2024 và những năm trước đó, con số này cho thấy sự tăng trưởng và là một lời khẳng định: Những tiềm năng du lịch mạnh mẽ của “viên ngọc thô” xứ Quảng đang dần được cụ thể hóa, khai thác một cách hiệu quả và đúng hướng.

Cô gái Chăm trong Lễ hội Katê tại Khánh Hòa.

Thúc đẩy liên kết vùng du lịch trọng điểm

Những năm gần đây, hành trình du lịch nối dài giữa “biển xanh” Khánh Hòa và “đại ngàn” Đắk Lắk đã trở thành xu hướng mới. Sự dịch chuyển đó thể hiện nhu cầu khám phá nhiều hơn của du khách, đồng thời tạo cơ hội hình thành các tour, tuyến liên vùng mang dấu ấn riêng của khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Du khách trải nghiệm làm đồ gốm khi tới thăm làng Thanh Hà.

Độc đáo làng gốm hơn 500 năm tuổi

Tại lễ trao giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025 vừa qua, làng gốm Thanh Hà là đại diện của thành phố Đà Nẵng được vinh danh tại hạng mục “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất”.

Ông Lê Văn Nghĩa kiểm tra chất lượng sản phẩm rượu cần.

Bảo tồn và phát triển nghề truyền thống

Giữ được hương vị nồng say của rượu cần truyền thống sẽ mở ra cơ hội phát triển kinh tế cho bà con Cơ Tu. Đó là cách làm kinh tế hiệu quả của ông Lê Văn Nghĩa và một số hộ dân ở thôn Phú Túc, xã Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng.

Người dân và du khách nghe hát bài chòi ở Hội An.

Cân bằng giữa phát triển và gìn giữ ở Hội An

Sau khi mở rộng địa giới thành phố Đà Nẵng, Hội An (cũ) nay gồm ba phường: Hội An, Hội An Đông, Hội An Tây và một xã đảo Tân Hiệp (Cù Lao Chàm) tiếp tục giữ vai trò đặc biệt trong chiến lược phát triển du lịch-văn hóa của thành phố.

Thu gom lưới bẫy bắt chim yến trái phép. (Ảnh CTV)

Cần có giải pháp bảo vệ chim yến

Những năm gần đây, nạn săn bắt chim yến trái phép diễn ra tràn lan ở nhiều địa phương trên cả nước, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của quần thể chim yến ở nước ta.

Đảo Lý Sơn, hạt nhân du lịch biển, đảo của tỉnh Quảng Ngãi.

Tìm hướng phát triển bền vững du lịch biển, đảo Quảng Ngãi

Du lịch biển, đảo Quảng Ngãi có nhiều tiềm năng trở thành trụ cột phát triển kinh tế- xã hội quan trọng. Tỉnh cần tạo ra sức mạnh tổng hợp, cân bằng lợi ích kinh tế-xã hội và môi trường để du lịch biển, đảo Quảng Ngãi phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và khẳng định vị thế trong khu vực.

Võ cổ truyền đã và đang được triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển một cách bài bản, bền vững

Bảo tồn và lan tỏa võ cổ truyền

Võ cổ truyền Bình Định không chỉ là một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mà còn là một hệ giá trị sống động, có khả năng thích ứng và phát triển trong thời đại mới. Trong bối cảnh đất nước hội nhập sâu rộng, văn hóa truyền thống không thể chỉ lưu giữ trong bảo tàng hay lễ hội mà phải được đưa vào đời sống, đến với thế hệ trẻ.

Hội thi Ẩm thực Yến sào Khánh Hòa.

Độc đáo Lễ hội Yến sào Khánh Hòa

Không chỉ thành kính tri ân, tưởng nhớ công đức lớn lao của thủy tổ, thánh mẫu, các vị tiền bối sáng lập, phát triển ngành nghề yến sào trong suốt 700 năm qua, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa đã tạo nên một không gian văn hóa biển, đảo đa dạng và sinh động.

Bề mặt dải đá bằng phẳng, đoạn rộng nhất lên tới 50 mét.

Kỳ quan dưới đáy biển Gia Lai

Làng chài Nhơn Hải, phường Quy Nhơn Đông, tỉnh Gia Lai không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp bình yên cùng cảnh sắc biển, trời hùng vĩ, mà còn được nhiều người say đắm bởi một kỳ quan độc đáo.

Phụ nữ Pa Kô làm món Đổi A-lỗq chuẩn bị cho ngày lễ Aza.

Món ăn độc đáo của người Pa Kô

Khi còn nhỏ, tôi biết đến món Đổi A-lỗq (cơm nếp ống tre) của người Pa Kô qua những lần theo bố về thăm quê nội ở thôn A Liêng, xã Tà Rụt (Quảng Trị) bên dòng Krông Klang. Hương vị đặc trưng của món ăn này vẫn in đậm trong ký ức sau những lần tôi dự lễ hội và thưởng thức cùng mọi người.

Công đoạn khoét rỗng mõ là quan trọng nhất

Giữ tiếng mõ làng Thủy Xuân

Giữa không gian thanh vắng ở tổ 11, phường Thủy Xuân, thành phố Huế, tiếng cốc cốc khi nhỏ khi to đưa con người về chốn tĩnh tại. Ở vùng đất Cố đô, người ta vẫn còn nhớ đến làng mõ Thủy Xuân.

Nghệ thuật trang trí cây nêu của người Co ở Quảng Ngãi là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Sắc mầu văn hóa dân tộc Co

Chỉ với khoảng 34 nghìn người cư trú chủ yếu ở phía tây tỉnh Quảng Ngãi, song cộng đồng người Co có một kho tàng văn hóa dân gian đặc sắc với kiến trúc nhà ở, truyện kể dân gian, nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật diễn xướng, tri thức dân gian.

Đà Nẵng liên tiếp xúc tiến mở các đường bay thẳng từ thị trường khách du lịch Ấn Độ, các nước Trung Đông và CIS.

Mở rộng không gian đưa ngành du lịch bứt phá

Với những lợi thế sẵn có của thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam (trước đây), Đà Nẵng hiện nay thụ hưởng nhiều dư địa để đưa ngành du lịch bứt phá. Biết tận dụng tối đa cơ sở vật chất, tài nguyên du lịch, di sản văn hóa sẽ tạo động lực phát triển, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của thành phố.

Nghệ nhân Đạt Thị Nam (áo cam) truyền dạy kỹ thuật dệt hoa văn Chăm cổ cho phụ nữ Chăm.

Truyền giữ nghề dệt thổ cẩm Chăm

Nghệ nhân Đạt Thị Nam ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa mới) được cộng đồng Chăm tôn vinh là điển hình tiêu biểu trong sưu tầm, phục hồi nhiều loại hoa văn cổ và tận tâm truyền dạy nghề dệt thổ cẩm cho phụ nữ các dân tộc khu vực miền trung - Tây Nguyên.

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

Từ cây thuốc trên dãy núi Ngọc Linh thuộc hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum, sau hơn 50 năm phát hiện, cây sâm Ngọc Linh nay được xem như "quốc bảo" của Việt Nam, góp phần thay đổi chất lượng cuộc sống của người dân.

Tháp Pô Klong Garai, phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận), được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt tháng 12/2016.

Khai thác giá trị văn hóa Chăm để phát triển du lịch

Tỉnh Ninh Thuận có 80 di sản được lập hồ sơ và xếp hạng, trong đó Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp; có 2 di tích được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt là tháp Hòa Lai và tháp Pô Klong Garai. Bên cạnh đó, còn có tháp Pô Rômê là di tích lịch sử, kiến trúc cấp quốc gia...

Nét hoang sơ ở mũi Vi Rồng.

Đánh thức huyền thoại hoang sơ

Bình Định có một nơi mà thiên nhiên còn nguyên vẹn với những vách đá sừng sững vươn ra biển như một con rồng khổng lồ, nơi mà mỗi con sóng vỗ vào bờ như mang theo một câu chuyện huyền thoại. Đó chính là mũi Vi Rồng, một trong những thắng cảnh ngoạn mục nhất của tỉnh.

Một cảnh thực hành nghi lễ tín ngưỡng thờ Mẫu tại phường Bắc Sơn.

Bỉm Sơn - một vùng di sản, danh thắng

Không chỉ có vị trí giao thông trọng yếu, thị xã Bỉm Sơn (Thanh Hóa) còn là vùng đất lưu dấu lịch sử và văn hóa. Thung lũng phía đông núi Dốc Xây vẫn còn in dấu con đường thiên lý năm xưa, nơi thi sĩ Hồ Xuân Hương cảm tác bài “Đèo Ba Dội” sau khi vượt ba ngọn đèo gập ghềnh.

Bà Châu Thị Đông giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật Ariya do bà sưu tầm và đóng tập làm tài liệu trình diễn và truyền dạy cho con cháu trong tộc họ văn hóa dân tộc mình.

Người “giữ lửa” dân ca Chăm

Bà Châu Thị Đông, 76 tuổi, ở làng Chăm Phú Nhuận (xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) được đồng bào nơi đây ví là “báu vật sống” trong "giữ lửa" dân ca Chăm và truyền cảm hứng nghệ thuật diễn ngâm Ariya, góp phần giữ gìn Di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Chăm.

Bà Châu Thị Đông giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật Ariya do bà sưu tầm và đóng tập làm tài liệu trình diễn và truyền dạy cho con cháu trong tộc họ văn hóa dân tộc mình.

Người “giữ lửa” dân ca Chăm

Bà Châu Thị Đông, 76 tuổi, ở làng Chăm Phú Nhuận (xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) được đồng bào nơi đây ví là “báu vật sống” trong "giữ lửa" dân ca Chăm và truyền cảm hứng nghệ thuật diễn ngâm Ariya, góp phần giữ gìn Di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Chăm.